Suwałki

Ros.Сувалки,niem.Suwalken,hebr.סובאלק,lit.Suvalkai,biał.Сувалкі miasto na prawach powiatu w północno-wschodniej Polsce w województwie podlaskim,położone nad rzeką Czarna Hańcza.Siedziba władz powiatu suwalskiego.Według danych z 31 grudnia 2012 r.miasto miało 69404 mieszkańców.W latach(1975-1998)siedziba władz województwa suwalskiego.Drugi co do wielkości ośrodek województwa podlaskiego oraz centrum kulturalne polskiej Suwalszczyzny.Jednocześnie największe miasto całej historycznej Suwalszczyzny i największe miasto we współczesnej Polsce na ziemiach,które w okresie od 1569 do 1795 r.w ramach Rzeczypospolitej Obojga Narodów wchodziły w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Geografia
Położenie
Miasto Suwałki leży w północno-wschodniej części Polski,w pobliżu granicy z Litwą,obwodem kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej i Białorusią.Suwałki są drugim co do wielkości miastem w województwie podlaskim.Przez miasto przebiegają szlaki transportowe z Berlina przez Warszawę do Petersburga oraz z Warszawy do Helsinek(droga tranzytowa szybkiego ruchu Via Baltica i trasa kolejowa Rail Baltica łącząca kraje bałtyckie z Europą Zachodnią).Według danych z 1 stycznia 2013 r.powierzchnia miasta wynosiła 66 km².
Geologia

Suwałki są położone na terenach zasobnych w rudy żelaza,wanadu,ołowiu oraz rzadkiego tytanu.Obecnie nie eksploatowane ze względu na głębokość,na jakiej się znajdują,a także ze względu na ochronę środowiska i obecność Zielonych Płuc Polski.Suwałki leżą na platformie wschodnioeuropejskiej w strefie wyniesienia mazursko-suwalskiego.Krystaliczny fundament prekambryjski zbudowany jest z granitoidów typu rapakiwi(magmowe skały głębinowe),tworzących gotyjski kompleks mazurski.W okolicy Suwałk skały podłoża prekambryjskiego występują na głębokości 800–900 metrów.Na prekambryjskim podłożu krystalicznym leżą skały pokrywy osadowej(ordowik,sylur,trias,jura,kreda i trzeciorzęd).Na powierzchni terenu występują utwory czwartorzędu o maksymalnej miąższości dochodzącej do 215,3 m(Szwajcaria,północno-wschodnia część Suwałk).W okolicy Suwałk w profilu osadów plejstoceńskich zachowały się gliny zwałowe należące do sześciu zlodowaceń.Między nimi znajdują się osady wodno lodowcowe(żwiry i piaski),zastoiskowe(piaski,mułki i iły),a także interglacjału eemskiego(torfy,piaski,mułki i iły jeziorne).Obecna powierzchnia terenu miasta ukształtowała się w wyniku procesów zachodzących w okresie zlodowacenia bałtyckiego(Wisły)oraz w holocenie.Rzeźba terenu Suwałk jest wynikiem działalności lodowca w okresie najmłodszego zlodowacenia(zlodowacenia Wisły)oraz erozyjnej działalności rzeki Czarnej Hańczy.Lądolód zlodowacenia Wisły nasunął się dwukrotnie na teren Suwalszczyzny:około 67–55 tysięcy lat temu(stadiał Świecia)oraz 23–12 tysięcy lat temu(stadiał leszczyńsko-pomorski).Dominującą jednostką geomorfologiczną miasta jest równina sandrowa(położona na wysokości 180 m n.p.m.)jedynie w części północnej znajduje się wysoczyzna morenowa.W równinę sandrową wcięta jest erozyjnie dolina Czarnej Hańczy osiągająca szerokość 5–10 km.
W dolinie Czarnej Hańczy wyróżnia się trzy tarasy erozyjno-akumulacyjne:

• taras I zalewowy,powyżej 0,5 m nad średnim stanem rzeki
• taras II nad zalewowy,sandrowy,6,5–8,5 m ponad poziom rzeki,na tym tarasie zlokalizowana jest znaczna część miasta
• taras III sandrowy,11–19 m nad poziom rzeki,na tym tarasie zlokalizowana jest północna część miasta(osiedla Północ I i Północ II)

Naturalna rzeźba terenu została poddana znacznej antropopresji na terenach eksploatacji złóż kopalin:Sobolewo,Krzywólka i Potasznia.
Klimat
W porównaniu z innymi rejonami Polski miasto stosunkowo często odczuwa wpływ arktycznych i kontynentalnych mas powietrza.Właśnie za sprawą arktycznych wpływów region ten jest zaliczany do najzimniejszych(poza górami)obszarów Polski,a w pobliżu miejscowości Wiżajny znajduje się„polski biegun zimna”.Zimy są tutaj na ogół długie i mroźne(nawet dwukrotnie dłuższe niż na zachodzie Polski),a wiosna dociera bardzo późno(choć nie zawsze).Lato najczęściej bywa krótkie,ale za to gorące i parne.To właśnie dlatego odnotowuje się tutaj najpóźniejszy termin kwitnienia jabłoni w Polsce wraz z sezonem wegetacji roślin,spowodowanymi tutejszym mikroklimatem.Burze bywają tu na ogół spokojne,choć ze względu na zmiany klimatyczne z roku na rok są coraz silniejsze.Jednakże klimat pozwala nawet na uprawę z powodzeniem winorośli.Obecnie temperatura w zimie spada do ok.–24 stopni Celsjusza.Dawniej notowano tu siarczyste mrozy.

Średnia temperatura i opady dla Suwałk
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru
Średnie najwyższe temperatury[°C]	-1.7	-0.7	3.9	11	17.7	20.4	21.9	21.9	16.3	10.4	3.5	-0.1
Średnie najniższe temperatury[°C]	-6.6	-6.3	-3.3	1.6	6.4	9.8	11.4	10.8	7.2	3.2	-0.9	-4.5
Opady[mm]	33	25	35	37	49	74	83	64	53	49	46	43

Historia
Miasto powstało z osady założonej w XVII w.przez zakon kamedułów z pobliskiego klasztoru w Wigrach,jako jedna z osad na kolonizowanych przez nich wyludnionych terenach dawnej Jaćwieży.3 marca 1720 roku przywilejem królewskim August II Mocny potwierdził prawa miejskie Suwałk.
Najważniejsze wydarzenia w historii Suwałk:

• 1688 r.pierwsza wzmianka o Suwałkach;
• 1710 r.kameduli wyjednali u Króla Augusta II zgodę na odbywanie targów i jarmarków w Suwałkach;
• 1715 r.Suwałki ogłoszono miastem przez kamedułów;
• 1795 r.miasto włączono do Królestwa Prus;
• 1807 r.Suwałki włączono w skład Księstwa Warszawskiego;
• 1816 r.utworzono województwo augustowskie z siedzibą w Suwałkach;
• 1826 r.zatwierdzony został plan regulacyjny miasta,który na blisko 100 lat przesądził o kierunkach i charakterze jego zabudowy;
• 1827 r.liczba mieszkańców 3753;
• 1842 r.w Suwałkach urodziła się poetka Maria Konopnicka;
• 1849 r.w Suwałkach urodził się malarz Alfred Kowalski-Wierusz;
• 1866 r.Suwałki stolicą guberni suwalskiej;
• 1872 r.liczba mieszkańców 19899,Suwałki czwartym najludniejszym miastem Królestwa Polskiego;
• 1882 r.w Suwałkach urodziła się Aleksandra ze Szczerbińskich,druga żona marszałka Józefa Piłsudskiego;
• 1915 r.w Suwałkach urodził się Edward Szczepanik,ostatni premier RP na uchodźstwie;
• 1919 r.24 sierpnia do Suwałk wkroczyło wojsko polskie Suwałki w granicach Rzeczypospolitej;
• 1926 r.w Suwałkach urodził się reżyser Andrzej Wajda;
• 1938 r.w Suwałkach stacjonowały:41 Suwalski Pułk Piechoty im.Marszałka Józefa Piłsudskiego,1 Dywizjon 29 Pułku Artylerii Lekkiej,Suwalska Brygada Kawalerii,2 Pułk Ułanów Grochowskich im.gen.Józefa Dwernickiego,3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich im.płk Jana Kozietulskiego,4 Dywizjon Artylerii Konnej oraz 11 Szwadron Łączności SBK;
• 1939 r.25 września Armia Czerwona,korzystając z nieobecności większych sił niemieckich w rejonie,wkroczyła do Suwałk(dzień wcześniej zajęła Sejny i Augustów)
• 1939 r.28 września Niemcy i ZSRR podpisały pakt o przyjaźni i granicach,zgodnie z którym Suwałki i północna część Puszczy Augustowskiej przypadły w udziale Niemcom
• 1939 r.12 października oddziały Wehrmachtu wkroczyły do Suwałk
• 1940 r.Suwałki wcielono do Rzeszy Niemieckiej pod nową nazwą Sudauen.Niemcy przeprowadzili masowe aresztowania miejscowej inteligencji;
• 1940 r.wywiezienie licznej ludności żydowskiej miasta do większych gett i obozów zagłady w Sobiborze i Treblince;
• 1941 r.Niemcy założyli Stalag I F Sudauen,w którym zginęło kilkadziesiąt tysięcy jeńców,głównie rosyjskich;
• 1944 r.23 października wojska niemieckie wycofały się z Suwałk,do miasta wkroczyły wojska 3 Frontu Białoruskiego;
• 1945 r.Suwałki siedzibą powiatu;
• 1975 r.Suwałki stolicą województwa;
• 1980 r.liczba mieszkańców 36000;
• 1995 r.liczba mieszkańców 65000;
• 1999 r.w wyniku reformy administracyjnej Suwałki straciły status miasta wojewódzkiego,stając się miastem na prawach powiatu;
• 2010 r.liczba mieszkańców 69527;
• 2011 r.liczba mieszkańców 69209;
• 2012 r.liczba mieszkańców 69404.

Podział administracyjny

Suwałki dzielą się na kilkanaście osiedli o bardzo ograniczonej autonomii.Każde z nich ma swoją nazwę,samorząd,władze.Różnica w liczbie mieszkańców i zajmowanego obszaru poszczególnych osiedli jest duża,gdyż obecnie funkcjonujący podział jest silnie związany z historią miasta i geografią.
Gospodarka

Suwałki są ośrodkiem przemysłu drzewnego,materiałów budowlanych i spożywczego.Po trudnym okresie transformacji i utracie statusu miasta wojewódzkiego sytuacja społeczno-ekonomiczna Suwałk ustabilizowała się.Wiele suwalskich firm eksportuje produkty na rynki wschodnie i do krajów zachodniej Europy,zdobywa certyfikaty jakości ISO oraz nagrody i wyróżnienia na targach krajowych i międzynarodowych.
Instytucje około biznesowe

• Park Naukowo-Technologiczny Polska-Wschód w Suwałkach Sp.z o.o.
• Stowarzyszenie Samorządów Polskich Euroregionu„Niemen”
• Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.
• Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości w Suwałkach
• Agencja Rozwoju Regionalnego„ARES”S.A.
• Suwalski Ośrodek Innowacji Rada Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT
• Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna

Handel

Najwięcej punktów usługowych znajduje się wzdłuż ulicy Kościuszki,Noniewicza i Pasażu Grande-Synthe.W mieście istnieją dwa targowiska:przy ul.1 Maja i przy ul.Bakałarzewskiej.Pierwszym sklepem wielkopowierzchniowym w Suwałkach był TIP,przekształcony w funkcjonującą do dziś Biedronkę.W latach 90.powstał również najbardziej znany całodobowy sklep„Eden”.W śródmieściu położone są nieduże centra handlowe:DH Wigry,Pasaż Handlowy Arkadia oraz DH Alfa,Lidl,a także największe centrum handlowe w okolicy Suwałki Plaza.Inne większe obiekty handlowe to np.OBI,Kaufland,Tesco.
Transport

Transport drogowy
Suwałki położone są przy międzynarodowej drodze w kierunku Litwy o nazwie„Via Baltica”,przez Budzisko,na końcu istniejącego odcinka drogi ekspresowej nr 61,oraz na końcu drogi krajowej nr 8.Mają połączenia drogowe ze wszystkimi okolicznymi miejscowościami.Na terenie miasta znajduje się dworzec PKS.Środkami komunikacji miejskiej są głównie autobusy Zakładu Komunikacji Miejskiej(ZKM) i taksówki.
Tranzyt

Suwałki są ważnym miastem tranzytowym,przez miasto przejeżdża ponad 8 tys.tirów dziennie.Zagraża to zdrowiu i bezpieczeństwu mieszkańców.Dlatego podjęto starania o budowę obwodnicy Suwałk.
Przez Suwałki przebiega:

• droga ekspresowa S618E67 Raczki Suwałki;
• droga krajowa 8E67 Kudowa-Zdrój Wrocław Rawa Mazowiecka Warszawa Białystok Suwałki Budzisko;
• droga wojewódzka nr 652;
• droga wojewódzka nr 653;
• droga wojewódzka nr 655.

Planowane drogi

• droga ekspresowa S61E67 Ostrów Mazowiecka Łomża Stawiski Szczuczyn Ełk Raczki Suwałki Budzisko.

Obwodnica Suwałk
Planowana obwodnica będzie częścią przyszłej trasy międzynarodowej Via Baltica.Odbyło się wiele akcji protestacyjnych,których celem było przyśpieszenie budowy obwodnicy Suwałk.Protestujący chcą,żeby przez miasto nie przejeżdżało więcej niż 4 tys.samochodów ciężarowych na dobę,ze względu na bezpieczeństwo i zdrowie mieszkańców.
Transport autobusowy
Transport autobusowy w Suwałkach i okolicy zapewnia przedsiębiorstwo PKS w Suwałkach S.A.Miasto posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Poznaniem,Wrocławiem,Warszawą,Białymstokiem,Olsztynem,Gdańskiem,Ełkiem,Krakowem,Lublinem,Łomżą,Giżyckiem,Oleckiem,Augustowem,Gołdapią,Grajewem,Sejnami i in.Kursy do Warszawy i Białegostoku realizuje również prywatny przewoźnik Kari-Bus.W Suwałkach można spotkać też autobusy PKS Białystok,PKS Łomża,PKS Warszawa,PKS Olsztyn,PKS Gdańsk,PKS Mrągowo,PKS Pisz i firmy Veolia Kętrzyn.
Komunikacja miejska
Suwałki mają około 325 km linii autobusowych,po których kursują 34 autobusy.Głównym węzłem komunikacyjnym był Park Marii Konopnickiej.Jego funkcję przejęła pętla przy ul.1-go Maja.Ogółem wszystkich przystanków jest 223.PGK prowadzi obecnie 18 linii autobusowych,z których wszystkie funkcjonują w godzinach 4:10-23:00.Dodatkowe linie otwierane są z różnych okazji,np.świąt.Rocznie przewozi się około 3938 tys.pasażerów.
Transport kolejowy

W mieście krzyżują się linie kolejowe z Sokółki,Olecka i z Szostakowa.Na terenie miasta znajduje się dworzec PKP.Z Suwałk codziennie odjeżdża pociąg do Szostakowa,gdzie można się przesiąść na pociąg do Wilna.Raz dziennie odjeżdża też pociąg do Warszawy przez Białystok.Do Białegostoku odjeżdża trzy razy dziennie spalinowy zespół trakcyjny(potocznie nazywany szynobusem).
Transport lotniczy

W Suwałkach znajduje się lotnisko o powierzchni 110 ha,wykorzystywane do celów sportowych przez Suwalską Szkołę Lotniczą,jak również przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe.Na bazie istniejącego lotniska trawiastego planowana jest budowa lotniska lokalnego z betonowym pasem startowym o długości 1320 m,przystosowanego do potrzeb komunikacji lotniczej.W 2014 r.przy ul.Szpitalnej oddano do użytku sanitarne lądowisko dla helikopterów.
Architektura

• Ulica Kościuszki z klasycystyczną zabudową
• park Konstytucji 3 Maja,utrzymany w angielskim stylu(dąbek wolności,zegar słoneczny)
• konkatedra św.Aleksandra
• kościół św.Piotra i Pawła
• kościół św.Trójcy ewangelicko-augsburski
• kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
• cerkiew prawosławna Wszystkich Świętych
• zespół cmentarzy przy ul.Zarzecze
  • Rzymskokatolicki cmentarz parafialny w Suwałkach
  • prawosławny
  • ewangelicki
  • żydowski
  • mahometański
• muzeum okręgowe
• dawny ratusz(obecnie budynek Urzędu Miejskiego w Suwałkach)
• dawne gimnazjum męskie(obecnie I LO im.Marii Konopnickiej)
• Zespół Szkół nr 8
• zespół koszar rozciągających się wokół starej części miasta
• dom,w którym urodziła się i mieszkała Maria Konopnicka,obecnie muzeum
• dworzec kolejowy
• pomnik Marii Konopnickiej
• XIX-wieczny browar
• Cmentarz Jeńców Radzieckich
• Pomnik papieża Jana Pawła II,odsłonięty 16 X 2007 r.

Do 1956 r.w mieście znajdowała się klasycystyczna Wielka Synagoga.Deptakiem Suwałk jest ulica Chłodna.
Zieleń miejska

Parki

• Park Konstytucji 3 Maja

Place

• Plac im.Marii Konopnickiej

Edukacja

Od 1 września 2012 r.
Miasto Suwałki jest organem prowadzącym dla następujących publicznych jednostek oświatowych:

• 9 przedszkoli,
• 9 szkół podstawowych(3 samodzielne,5 w zespołach szkół oraz 1 specjalna),
• 8 gimnazjów(7 gimnazjów w zespołach szkół,1 specjalne),
• 1 samodzielnego liceum ogólnokształcące,
• 10 zespołów szkół(w tym:4 zespoły szkół podstawowych z gimnazjum,1 zespół szkoły podstawowej,gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej,2 zespoły szkół ponadgimnazjalnych z gimnazjum,3 zespoły szkół ponadgimnazjalnych),
• 2 placówek oświatowych Centrum Kształcenia Praktycznego w Suwałkach i Suwalskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Suwałkach,
• 1 ośrodka szkolno-wychowawczego(internat,szkoła podstawowa,gimnazjum,zasadnicza szkoła zawodowa,szkoła przysposabiająca do pracy),
• Bursy Szkolnej w Suwałkach,
• Suwalski Ośrodek Kultury jednostka kultury funkcjonuje od 1 listopada 2012 r.(do 31 października 2012 r.Młodzieżowego Domu Kultury w Suwałkach),
• Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Suwałkach.

Liczba szkół i placówek niepublicznych wg stanu na 31 lipca 2011 r.33 szkoły ogółem,w tym 31 z uprawnieniami szkoły publicznej oraz 4 punkty przedszkolne i 16 placówek niepublicznych.W ramach 33 szkół 29 to szkoły ponadgimnazjalne,1 gimnazjum i 3 szkoły podstawowe.W mieście siedzibę mają cztery szkoły wyższe Wyższa Szkoła Suwalsko-Mazurska im.Papieża Jana Pawła II w Suwałkach,Wyższa Szkoła Służby Społecznej im.ks.Franciszka Blachnickiego w Suwałkach,Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im.prof.Edwarda F.Szczepanika w Suwałkach oraz Zespół Kolegiów Nauczycielskich w Suwałkach.
Kultura

Organizacją większości imprez kulturalnych w Suwałkach zajmuje się Suwalski Ośrodek Kultury(powstały po połączeniu Regionalnego Ośrodka Kultury i Sztuki oraz Młodzieżowego Domu Kultury).Ciekawe prace z dziedziny malarstwa i fotografii prezentują galerie Chłodna 20,PAcamera oraz Centrum Sztuki Współczesnej Galeria Andrzeja Strumiłły.Przy Suwalskim Ośrodku Kultury(dawniej ROKiS-ie)działała grupa fotograficzna PaCamera Club.Dni Suwałk obchodzone są 26-28 maja.Miasto jest organizatorem w systemie biennale Międzynarodowego Festiwalu Ludowych Zespołów Tanecznych„Źródliska”.Cyklicznymi wydarzeniami kulturalnymi są:Międzynarodowy Festiwal Teatrów Dzieci i Młodzieży Wigraszek,Źródliska,Letnia Filharmonia Aukso,Teatr-Akcje,Suwalski Jarmark Folkloru,Suwalski Maraton Szantowy,Suwałki Blues Festival oraz Międzynarodowy Festiwal Muzyczny„Ars Musica”w Suwałkach.W mieście znajduje się Muzeum Okręgowe w Suwałkach i Muzeum Marii Konopnickiej w Suwałkach,mieszczące się w domu rodzinnym poetki.Wydawany jest„Dwutygodnik Suwalski”.
Kina

• Cinema Lumiere 3D

Kina obecnie nieistniejące

• Kino„Merkury”
• Kino„Miś”
• Kino„Bałtyk”
• Kino„Barnaba”
• Kino„Kultura”
• Kino„Z.Z.K.Kolejarz”
• Kino„Dom Harcerza”

Gazety

• Gazeta Współczesna(Mutacja Suwalska)
• Suwalskie Echa
• Dwutygodnik Suwalski
• Teraz Suwałki
• Kurier Suwalski
• Suwalski Dziennik Internetowy
• Miesięcznik„Niebywałe Suwałki”
• Tygodnik Suwalski ukazywał się do pierwszej połowy 2013 roku,został przekształcony w bezpłatne czasopismo„Dwutygodnik Suwalski”

Radiostacje

• Radio 5
• Radio Białystok
• Radio Hańcza FM(Suwalska Regionalna Internetowa Stacja Radiowa)
• EstacjaFM(Suwalskie Radio Internetowe)

Stacje telewizyjne

• Telewizja Suwałki
• TVP Białystok
• TV Wigry(Telewizja Internetowa)
• TVS24(Telewizja Internetowa)

Turystyka

W Suwałkach położony jest Zalew Arkadia.Nad zalewem rozciąga się także duża plaża miejska.Suwałki mają doskonałe warunki do uprawiania turystyki,ponieważ niedaleko położony jest Wigierski Park Narodowy oraz Suwalski Park Krajobrazowy.Można tu uprawiać turystykę wodną,a także pieszą i rowerową.Do wypoczynku zachęcają liczne gospodarstwa agroturystyczne.Wiele potrzebnych informacji można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej(park konstytucji 3 Maja),Suwalskiej Izbie Rolniczo-Turystycznej(SIRT,ul.Kościuszki)oraz PTTK o.w Suwałkach(ul.Kościuszki)W Suwałkach znajduje się Muzeum Historii i Tradycji Żołnierzy Suwalszczyzny posiadające ciekawą kolekcję pamiątek po suwalskich pułkach oraz wystawę pod gołym niebem dotyczącą sprzętu wojskowego.
Religia

W Suwałkach dominuje katolicyzm.Istnieje również liczna społeczność protestancka oraz mniejsza prawosławna.
Katolicyzm

• Parafia św.Brata Alberta Chmielowskiego w Suwałkach,ul.Kowieńska 13
• Konkatedra św.Aleksandra w Suwałkach,ul.Emilii Plater 2
• Parafia bł.Anieli Salawy w Suwałkach,ul.Łanowa 13
• Parafia Bożego Ciała w Suwałkach(Franciszkanie Konwentualni),ul.11 Listopada 6
• Parafia Chrystusa Króla w Suwałkach,ul.Papieża Jana Pawła II 3
• Parafia św.Kazimierza Królewicza w Suwałkach,ul.Witosa 8
• Parafia Matki Bożej Miłosierdzia w Suwałkach(Salezjanie),ul.Prymasa S.Wyszyńskiego 3
• Parafia św.Apostołów Piotra i Pawła w Suwałkach,ul.Wojska Polskiego 36
• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Suwałkach,ul.Kościuszki 58
• Parafia św.Wojciecha w Suwałkach,ul.Szkolna 6

Prawosławie

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
• Parafia Wszystkich Świętych,ul.Zarzecze 6
• Wschodni Kościół Staroobrzędowy
  • Parafia w Suwałkach,ul.Sejneńska 37A

Protestantyzm

• Kościół Ewangelicko-Augsburski
• Parafia Świętej Trójcy,ul.Kościuszki 12
• Kościół Zielonoświątkowy
  • „Chrześcijańska Społeczność”,ul.Kościuszki 44
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
  • Zbór,ul.Żeromskiego 1

Buddyzm
Istnieje ośrodek Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu przy ul.Daszyńskiego 7/19.
Świadkowie Jehowy

• Dwa Chrześcijańskie Zbory Świadków Jehowy(w tym grupa litewskojęzyczna)
• Sala Królestwa ul.Krzywólka/W.Reymonta.

Sport
Ośrodek Sportu i Rekreacji w Suwałkach zarządza obiektami sportowymi i koordynuje organizację imprez sportowych oraz prowadzi szkolenie młodzieży w boksie,żeglarstwie i modelarstwie lotniczym.W Suwałkach siedzibę mają:pierwszoligowy zespół piłkarski Wigry Suwałki(klubu działającego od 1947 roku),występujący w pierwszej lidze siatkówki mężczyzn zespół Ślepsk Suwałki oraz nowo założony klub dla dziewcząt szkół gimnazjalnych oraz ponad gimnazjalnych SALOS Suwałki.Trenerami są zawodnicy pierwszoligowego zespołu w siatkówkę.Miasto posiada również grającą w ekstraklasie drużynę SKB Litpol-Malow Suwałki wielokrotnego Mistrza Polski(1999 r.2001-2005,2007-2010,2012 r.)Ponadto Suwałki mogą poszczycić się osiągnięciami wielu innych klubów,w tym:klubu karate Kyokushin,który zajmuje czołowe miejsca w Polsce wśród klubów młodzieżowych,klubu pływackiego MUKS OLIMPIJCZYK,którego zawodniczka z sukcesami(medale:dwa złote,srebrny i dwa brązowe)startowała w Paraolimpiadach w Atenach i w Pekinie,dwóch klubów szachowych Klubu Szachowego„Javena Hańcza”Suwałki i Międzyszkolnego Uczniowskiego Klubu Szachowego„Jaćwież”oraz klubu żeglarskiego Uczniowskiego Klubu Żeglarskiego„GROT”,których zawodnicy kilkakrotnie zdobywali medale w Mistrzostwach Europy/Świata.W 2007 roku zostało otwarte sezonowe lodowisko,mieszczące się w parku Konstytucji 3 Maja,w 2010 r.oddano do użytku Aquapark przy ul.Papieża Jana Pawła II 7,a w 2011 r.zmodernizowany stadion piłkarski z trawiastą podgrzewaną płytą główną ze sztucznym oświetleniem oraz Euro camping przy ul.Zarzecze 26,wkrótce modernizowany będzie stadion lekkoatletyczny przy ul.Wojska Polskiego 17(wprowadzana jest korekta do dokumentacji technicznej).Ponadto w Suwałkach funkcjonuje pięć wielofunkcyjnych boisk ze sztuczną nawierzchnią,w tym dwa typu ORLIK przy Szkole Podstawowej nr 9 im.Włodzimierza Puchalskiego w Suwałkach oraz przy Szkole Podstawowej nr 11 z Oddziałami Integracyjnymi w Suwałkach.
Trzeci sektor w Suwałkach
Od 2013 roku władze miasta wspierają Centrum Współpracy Organizacji Pozarządowych„Centrum 3"które mieści się na ulicy Kościuszki 71.W Suwałkach działa 165 stowarzyszeń i fundacji(dane z bazy.ngo.pl stan na dzień 19 stycznia 2014 r.)Duża liczba stowarzyszeń skupiona jest wokół kilku instytucji,takich jak:Suwalski Ośrodek Kultury,Centrum 3,Biblioteka Publiczna w Suwałkach.W Urzędzie Miejskim działa Pełnomocnik Prezydenta Miasta Suwałk ds.Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi oraz działa Suwalska Rada Działalności Pożytku Publicznego.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

• Grande-Synthe
• Notodden
• Waren(Müritz)
• Voru
• Czerniachowsk
• Mariampol
• Olita

Honorowi obywatele Suwałk

• Aleksandra Piłsudska
• Andrzej Strumiłło
• Andrzej Wajda
• Dagmar Falk
• Jadwiga Jaraczewska
• marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz
• prof.Edward Szczepanik
• prof.Jan Bohdan Chmielewski
• Walery Roman

Urodzeni w Suwałkach

• Marian Borzęcki komendant główny Policji Państwowej
• Jerzy Dąbrowski
• Władysław Dąbrowski
• Edmund Kessler
• Adam Koc płk dypl.WP
• Leon Wacław Koc płk dypl.WP,młodszy brat Adama
• Maria Konopnicka
• Alfred Kowalski-Wierusz(1849-1915)malarz
• Henryk Kowalski(1911-1982)światowej sławy skrzypek
• Józef Chasyd(1923-1950) światowej sławy skrzypek
• Samuel Dushkin(1891-1976)światowej sławy skrzypek,prawykonawca koncertu skrzypcowego Igora Strawińskiego
• Patryk Małecki piłkarz
• Lechosław Marszałek(1922-1991)reżyser i scenarzysta filmów animowanych,twórca postaci psa Reksia
• Henryk Minkiewicz
• Leszek Aleksander Moczulski(ur.1938 r.)poeta
• Marian Muszkat profesor prawa
• Aleksandra Piłsudska(1882-1963)
• Aleksander Putra(1888-1962)działacz społeczny,poseł na Sejm
• Pinchas Sapir
• Abraham Stern(1907-1942)jeden z twórców państwa Izrael
• Edward Szczepanik(1915-2005)ekonomista,premier RP na uchodźstwie
• Andrzej Wajda
• Anna Warakomska
• Wojciech Winnik siatkarz
• Rafał Jarząbski siatkarz
• Marcin Wojciechowski dziennikarz i prezenter radiowy
• Joanna Mendak mistrzyni paraolimpijska w pływaniu,wielokrotna medalistka Mistrzostw Świata
• Renata Kretówna aktorka
• Paulina Drażba dziennikarz,prezenter
• Andrzej Witold Kłaczkowski rzeźbiarz(1951 r.)Strona www.klaczekand.cba.pl

Posłowie,senatorzy i eurodeputowani z Suwałk

• Bożena Kamińska
• Jarosław Zieliński