Chojna

(niem.Königsberg in der Neumark,również Chojna Szczecińska)miasto w północno-zachodniej Polsce,w woj.zachodniopomorskim,w powiecie gryfińskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Chojna.W czasie II wojny światowej miejsce filii nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück.Według danych z 31 grudnia 2009 roku,miasto miało 7398 mieszkańców.Przez Chojnę przepływa rzeka Rurzyca,która jest prawym dopływem Odry.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 12,12 km².W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.szczecińskiego.Dzielnice miasta stanowią:Barnkowo,Bocieniec,Kipica,Osowo,Szarka,Wkrzany,Żurawiny.

Demografia

Struktura demograficzna mieszkańców Chojny wg danych z 31 grudnia 2007:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	7283	100	3736	51,3	3547	48,7
Wiek przedprodukcyjny(0–17 lat)	1599	21,96	788	10,82	811	11,14
Wiek produkcyjny(18–65 lat)	4822	66,21	2340	32,13	2482	34,08
Wiek poprodukcyjny(powyżej 65 lat)	862	11,84	608	8,35	254	3,49

Rok	Liczba ludności
1995	6563
2000	7071
2005	7175

Historia miasta

Początki osadnictwa

W X-XII wieku istniał w okolicach dzisiejszego rynku gród,który posiadał dogodną lokalizację na granicy Brandenburgii i Pomorza rządzonego przez Piastów.Po roku 1200 osada otrzymała z rąk księcia Barnima I magdeburskie prawa miejskie.

Czasy brandenburskie

W roku 1244 po raz pierwszy w dokumentach użyto nazwy Konigesberge.W 1267 roku biskupi brandenburscy zwolnili"terra Konigesberge"z podatków handlowych i rzemieślniczych,co wywołało rozwój miasta tak,że zostało ono tymczasową stolicą Nowej Marchii.W 1282 w dokumentach pojawia się wzmianka o parafii kościoła Najświętszej Marii Panny,a w 1290 o funduszach na budowę klasztoru augustianów.Od 1310 do 1329 roku wzrasta znaczenie ekonomiczne Chojny,miasto otrzymuje kolejne przywileje dotyczące handlu,a w 1320 roku rozpoczyna się budowa ratusza.Towary są sprowadzane i wysyłane poprzez żeglugę na rzece Rurzycy i nią do Odry.W XIII i XIV wieku miasto zostaje otoczone murami miejskimi z trzema bramami(Świecka,Barnkowska i rozebrana w XIX wiek wieku Mostowa) i kilkoma wieżami czatowniami.Od 1402 do 1454 roku Chojna znajdowała się pod wpływami państwa zakonu krzyżackiego,a następnie powróciła pod wpływy Brandenburgii.W tym okresie wybudowano Kościół Mariacki,a wcześniej,około 1410 powstał nowy ratusz.Oba budynki są do dziś(po odbudowie)jednymi z najpiękniejszych budynków gotyckich w mieście.Rozwój miasta zatrzymał się po najeździe husytów w 1433 roku,ale marazm nie trwał długo.Już w drugiej połowie XV wieku nastąpił drugi etap silnego rozwoju miasta.W XVI i XVII wieku przez miasto trzy razy nawiedzała plaga cholery,każdej z nich towarzyszyła wysoka śmiertelność wśród ludności.Miasto posiadało kilka kościołów:Kościół Najświętszej Marii Panny,św.Mikołaja przy klasztorze augustianów,św.Jerzego,św.Gertrudy i kościół przy szpitalu św.Ducha.Reformacja rozpoczęła się w Chojnie w 1533 roku i stopniowo rozwijała się do roku 1553.Klasztor został w 1536 roku rozwiązany,a budynki przeznaczono na szpital i szkołę.Przyklasztorny kościół zamieniono na magazyn.Podczas Wojny trzydziestoletniej w Chojnie przebywali Wallenstein i król Gustaw Adolf.Podczas okupacji miasta zabudowa została zniszczona w 52%.W 1682 roku w wieżę Kościoła Mariackiego uderzył piorun,który spowodował pożar i spalenie wnętrza świątyni.Odbudowa trwała przez 10 lat,w 1714 roku dodano nową ambonę,a w 1734 roku Joachim Wagner wybudował nowe organy.Kolejny wzrost gospodarczy rozpoczął się po 1700 roku i trwał do wybuchu Wojny Siedmioletniej.Od 1759 roku przez siedem lat miasto ponownie było siedzibą rządu Nowej Marchii.Po 1767 roku Bramy Świecka i Barnkowska zostały częściowo rozebrane,a pozyskany z nich budulec przeznaczono na budowę koszar.Do połowy XIX wieku jedną z gałęzi przemysłu w mieście było przetwarzanie bawełny i tkactwo,ale rozwój mechanizacji spowodował upadek tego rzemiosła.Od 1809 roku Chojna staje się siedziba powiatu,w 1820 roku rozbiórce ulega część budynków dawnego klasztoru. W 1877 roku przez miasto przebiega linia kolejowa łącząca Szczecin z Kostrzynem co powoduje niebywały rozwój miasta.Rozwija się przemysł,handel i szkolnictwo.Miasto staje się ważnym ośrodkiem handlowym o znaczeniu ponadregionalnym.Taka sytuacja trwa aż do wybuchu wojny w 1939 roku.

Okres wojny 1939-45

Pod koniec II wojny światowej powstała tu filia obozu koncentracyjnego w Ravensbrück.Kobiety więźniarki przebywały w drewnianych barakach otoczonych drutem kolczastym a ich głównym zadaniem było przygotowanie terenu pod budowę nazistowskiego lotniska.W 1939 r.niemieckie siły powietrzne budują u południowych bram miasta lotnisko,z którego jednak nie startowały samoloty atakujące cele militarne położone w Polsce.Podczas walk w styczniu 1945 r.miasto nie miało znaczenia militarnego.W dniu 4 lutego 1945 roku nastąpiła ewakuacja miasta przez Schwedt/Oder w głąb Niemiec,a burmistrz został przez sąd SS pod przewodnictwem oficera SS Otto Skorzennego skazany na karę śmierci przez powieszenie.W tym samym dniu wojska Armii Czerwonej zajęły Konigsberg.W dniu 16 lutego 1945 roku wojska Armii Czerwonej spaliły całe centrum miasta z kościołem Najświętszej Marii Panny i ratuszem,substancja miejska została zniszczona w 80 procentach.

Miasto w Polsce

Po wojnie Königsberg in der Neumark przeszedł pod administrację polską,a pozostała w mieście i okolicy ludność niemiecka została wydalona za Odrę.Miasto zmieniło nazwę,przez kilka miesięcy po przejęciu przez Polskę używano nazwy Władysławsko,natomiast w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 21 sierpnia 1945 roku podano nazwę Królewiec.W obiegu były także nazwy Chojnice i Chojnice nad Odrą.7 maja 1946 roku rozporządzeniem rządowym zmieniono nazwę na Chojna,która to nazwa obowiązuje do dziś.Mimo,że od czasów wojny minęło wiele dziesięcioleci nie usunięto do dziś wszystkich szkód wojennych.Gotycki ratusz zrównany z ziemią odbudowano dopiero po roku 1977,do 1986 r.na siedzibę centrum kultury i biblioteki miejskiej.Podobny los spotkał klasztor,który został wybudowany praktycznie od podstaw.Od 1994 roku trwa odbudowa Kościoła Mariackiego,prace są realizowane w ramach projektu europejskiego dotyczącego polsko-niemieckiej współpracy historycznej.W 1997 r.świątynię pokryto dachem,a w 2003 roku na wieżę powrócił neogotycki hełm wzorowany na XIX-wiecznym oryginale.W ten sposób do panoramy miasta powróciły dwa charakterystyczne punkty orientacyjne.Ratusz i Kościół Mariacki są dziełami sławnego architekta epoki gotyku Heinrich Brunsberga.Poza nimi odtworzono również inne ceglane zabytki tj.budynki klasztoru augustianów i część murów miejskich z Bramą Świecką i Barnkowską oraz przyziemie kościoła św.Jerzego.Od września 2009 r.działa w Chojnie i okolicach Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne"Terra Incognita",którego celem jest działalność na rzecz rozwoju wiedzy historycznej o tym fragmencie Pomorza Zachodniego,stanowiącym niegdyś część brandenburskiej Nowej Marchii oraz podejmowanie inicjatyw kulturalnych.Stowarzyszenie w grudniu 2009 r.wydało pierwszy tom"Rocznika Chojeńskiego".

Zabytki

Cały obszar Starego Miasta Chojny,posiadającego średnicę 580 m,został wpisany do rejestru zabytków.Zabytki znajdujące się w mieście umieszczono na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.
Ważniejsze zabytki w mieście:

• Kościół Najświętszej Marii Panny obecnie odbudowywany,z połowy XV wieku z XIX-wieczną wieżą(obecnie 102,5 metra wysokości)zaprojektowany przez architekta Henryka Brunsberga.Początkowo władali nim templariusze.
• ratusz jest gotyckim arcydziełem,budowanym od XIII wieku i przebudowywanym.Kiedyś siedziba władz,a obecnie funkcjonuje jako centrum kultury.Przed Ratuszem znajduje się pomnik poświęcony poległym w celu utrwalenia polskości tych ziem.
• klasztor po augustiański(XIII-XV wiek)oraz kościół św.Trójcy.W 1536 roku zespół klasztorny zamieniono na szpital i szkołę,a kościół na magazyn.
• kościół św.Marka
• obwarowania miejskie
  • Mury obronne,którymi miasto zostało otoczone w XIII-XIV wieku zachowały się do dzisiaj w 50% razem z dwoma bramami i licznymi czatowniami.
  • Brama Barnkowska(nazwa pochodzi od wsi Barnkowo,obecnie to dzielnica miasta)postawiona na podstawie czworobocznej,zwieńczona szpiczastym hełmem.Posiada otwarty taras widokowy.
  • Brama Świecka(nazwa od miasta Schwedt/Oder,kiedyś Świecko)o podstawie kwadratowej,z trzema rzędami blend,dekoracyjnym fryzem i zębatym gankiem obronnym,zakończona ostrosłupem z narożnymi wieżyczkami.
• ruiny Kaplicy św.Gertrudy,w 1684 r.wezwanie zmieniono na św.Jana, znajduje się na cmentarzu żołnierzy radzieckich,wybudowanym w latach 1950-1955.Kaplica przetrwała drugą wojnę światową i miała zostać rozebrana w związku z budową nekropolii.Nihliację obiektu zatrzymał wojewódzki konserwator zabytków w 1953 r.
• gmach dawnego Urzędu Powiatowego przy ul.Kościuszki 21
• dom mieszkalny(ul.Jagiellońska 33)
• willa(ul.Kościuszki 12)
• poczta(ul.Roosevelta 2)
• kamienica(ul.Jagiellońska 9)
• Kościół parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa wybudowany ze składek Polaków pracujących w majątkach niemieckich 1913 r.

Przyroda

Tereny na zachód od miasta porasta Puszcza Piaskowa.
Pomniki przyrody:

• platan klonolistny"Olbrzym"o wysokości 33 m;obwód mierzony na wysokości 130 cm od ziemi wynosi 975 cm(maksymalny 10,5 m),a wiek określa się na około 280 lat.Jest prawdopodobnie najstarszy w Polsce.
• cis pospolity"Książę Bogusław I"o obwodzie 102 cm.
• cis pospolity"Książę Kazimierz"o obwodzie 125 cm,został tak nazwany na pamiątkę śmiertelnego zranienia księcia Kazimierza syna Barnima III,podczas zdobywania Chojny.Rośnie przy budynku Telekomunikacji na ulicy Młyńskiej.
• cis pospolity"Zapomniany"jest najbardziej okazały.Ma 187 cm obwodu.Rośnie przy ulicy Owocowej.

Wspólnoty religijne

• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Chojnie
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Chojnie
• Parafia Świętej Trójcy w Chojnie
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy(Sala Królestwa).

Administracja

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej.Mieszkańcy Chojny wybierają do swojej rady miejskiej 7 radnych(7 z 15).Pozostałych 8 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Chojna.Organem wykonawczym jest burmistrz.Siedzibą władz jest budynek przy ul.Jagiellońskiej.Chojna jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich.
Burmistrzowie Chojny(po 1990 r.):

• Wojciech Andrzej Konarski(od 2002 r.)
• Adam Fedorowicz(od 2006 r.)

Mieszkańcy Chojny wybierają parlamentarzystów z okręgów wyborczych Szczecin,a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Miasta partnerskie

Chojna jest członkiem Douzelage stowarzyszenia miast partnerskich złożonego z 23 miast Unii Europejskiej.Stowarzyszenie powstało w 1991 r.i organizuje regularne spotkania i festiwale.
Członkowie stowarzyszenia od jego założenia:
Od 1991 r.:

• Altea,Hiszpania
• Bad Kötzting,Niemcy
• Bellagio,Włochy
• Bundoran,Irlandia
• Granville,Francja
• Holstebro,Dania
• Houffalize,Belgia
• Meerssen,Holandia
• Niederanven,Luksemburg
• Preveza,Grecja
• Sesimbra,Portugalia
• Sherborne,Anglia

Od 1997 r.:

• Karkkila,Finlandia

Od 1998 r.:

• Oxelösund,Szwecja

Od 1999 r.:

• Judenburg,Austria

Od 2004 r.:

• Chojna
• Kőszeg,Węgry
• Sigulda,Łotwa
• Sušice,Czechy
• Türi,Estonia

Od 2007 r.:

• Zvolen,Słowacja

Od 2008 r.:

• Prienai,Litwa

Od 2009 r.:

• Marsaskala,Malta

Od 2010 r.:

• Siret,Rumunia

Lotnisko(Osiedle)

Po roku 1945 lotnisko wojskowe zostało przejęte przez Armię Czerwoną,stało się lotniskiem operacyjnym dla stacjonującego tu 582.pułku lotnictwa myśliwskiego(myśliwce przechwytujące Su-27).W skład zabudowy wchodziły bazy,składy,stacje paliw.Po wycofaniu wojsk radzieckich miasto usiłuje zagospodarować zdegradowany teren wystawiając jego części na przetargi.Wiadomo,że lotnisko zostało zbudowane jeszcze przez Niemców i następnie przebudowane w 1951 roku na lotniczą bazę wojsk radzieckich.Od niedawna na osiedle wprowadziły się polskie rodziny.Na miejscu dzisiejszej kaplicy(Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Chojnie)było kino dla pilotów.