Życiorys
Karłowicz,urodzony na historycznej Litwie jako syn Ireny z Sulistrowskich i Jana Aleksandra Karłowicza(1836-1903),wybitnego etnologa i językoznawcy,spędził na wsi wczesne dzieciństwo mieszkając w rodzinnym majątku Sulistrowskich w Wiszniewie do szóstego roku życia.W 1882 r.rodzina Karłowiczów sprzedała majątek i zamieszkiwała początkowo w Heidelbergu,potem w 1885 r.w Pradze i w 1886 r.w Dreźnie,by ostatecznie w 1887 r.osiedlić się w Warszawie.W Heidelbergu i Dreźnie chłopiec uczęszczał do szkół ogólnokształcących,od 1888 r.uczył się w szkole realnej Wojciecha Górskiego w Warszawie.Miał troje rodzeństwa,w tym dwie siostry,Janinę(1882-1937)została nauczycielką i Wandę(jej mężem został Zygmunt Wasilewski,krytyk literacki,działacz polityczny,senator RP).Mieczysław,od dzieciństwa wychowany w muzycznej atmosferze(ojciec grał na wiolonczeli i fortepianie,w domu działał kwartet smyczkowy),podczas pobytu za granicą poznał muzykę operową i symfoniczną,m.in.dzieła Bizeta,Webera,Brahmsa,Smetany.Od siódmego roku życia pobierał naukę gry na skrzypcach w Dreźnie i Pradze.Po osiedleniu w Warszawie kontynuował naukę gry na skrzypcach u Jana Jakowskiego,a w latach 1889-95 był uczniem Stanisława Barcewicza,równocześnie studiując harmonię u Zygmunta Noskowskiego i Piotra Maszyńskiego,następnie zaś kontrapunkt i form muzycznych u Gustawa Roguskiego;w tych latach zaczął także komponować,z przełomu 1893/94 pochodzi pierwszy zachowany utwór Karłowicza Chant de mai na fortepian.Obok nauki gry i kompozycji Karłowicz studiował na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim nauki przyrodnicze.We wrześniu 1895 r.wyjechał do Berlina z zamiarem studiowania gry na skrzypcach pod kierunkiem Josepha Joachima.Nie dostawszy się do jego klasy w Hochschule für Musik,uczył się prywatnie u Floriana Zajica,postanowił jednak poświęcić się kompozycji i podjął studia u Henryka Urbana.Równocześnie uczęszczał na wykłady z historii muzyki,historii filozofii,psychologii,fizyki na wydziale filozofii uniwersytetu w Berlinie.Od grudnia 1895 do końca 1896 r.powstała większość spośród 22 zachowanych solowych pieśni Karłowicza,w tym 10 do słów Kazimierza Przerwy-Tetmajera.Z Berlina Karłowicz pisał korespondencje muzyczne do"Echa Muzycznego","Teatralnego" i "Artystycznego",opowiadając się zdecydowanie za kierunkiem neoromantycznym,wagnerowskim.15 kwietnia 1897 na popisie uczniów Urbana została wykonana Serenada na orkiestrę smyczkową opus 2.Obok drobniejszych kompozycji w latach studiów u Urbana powstała muzyka do dramatu Józefata Nowińskiego"Biała gołąbka".Uwertura do"Białej gołąbki",znana także pod tytułem"Bianka z Moleny",została wykonana 14 kwietnia 1900 w Berlinie,także na popisie uczniów Urbana.Pod koniec lat 90.Karłowicz podjął pracę nad Symfonią"Odrodzenie",którą skończył już samodzielnie,po powrocie do kraju.W kwietniu 1901 r.Karłowicz ukończył studia i wrócił do Warszawy.W 1902 r.powstał dedykowany S.Barcewiczowi Koncert skrzypcowy A-dur opus 8.Swym artykułem Muzyka swojska w Filharmonii warszawskiej zainicjował walkę o obecność współczesnej muzyki polskiej w repertuarze nowo powstałej Filharmonii Warszawskiej.Od 1903 r.działał w zarządzie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego,przy którym założył i prowadził orkiestrę smyczkową.W tymże roku ukazała się cenna publikacja Karłowicza"Nie wydane dotychczas pamiątki po Chopinie",zawierające korespondencję Chopina.21 marca 1903 w Berlinie odbył się koncert kompozytorski Karłowicza,na którego program złożyła się uwertura do"Białej gołąbki",Koncert skrzypcowy i Symfonia„Odrodzenie”,dyrygował kompozytor,solistą był S.Barcewicz.Nie zrażony mało pochlebnymi recenzjami po swym kolejnym koncercie kompozytorskim w Wiedniu(8 lutego 1904),Karłowicz poświęcił się całkowicie twórczości w dziedzinie jednego gatunku:poematu symfonicznego.W latach 1904-1909 powstało 6 poematów symfonicznych opus 9-14:"Powracające fale","Odwieczne pieśni","Rapsodia litewska","Stanisław i Anna Oświecimowie","Smutna opowieść"oraz"Epizod na maskaradzie pozostawiony w szkicach"(dokończony oraz zinstrumentowany po śmierci kompozytora przez Grzegorza Fitelberga).W 1906 r.kompozytor wyjechał do Lipska na kurs dyrygencki A.Nikischa.21 marca 1907 w Berlinie na koncercie kompozytorów Młodej Polski odbyło się prawykonanie"Odwiecznych pieśni".Karłowicz zaznaczył w ten sposób swoje poparcie dla grupy twórców zrzeszonych w Spółce Nakładowej Młodych Kompozytorów Polskich(zwanej przez historyków„Młodą Polską”),do której formalnie nie należał.W tymże roku kompozytor osiedlił się w Zakopanem.Z Tatrami łączyła go od lat szczególna więź duchowa.Działał w Towarzystwie Tatrzańskim,publikował artykuły z wędrówek górskich,pasjonował się wspinaczką,jazdą na nartach,fotografiką;stał się jednym z pionierów polskiego taternictwa.Oceniany przez krytykę muzyczną na ogół nieprzychylnie,przeżył wielki triumf po koncercie w Filharmonii Warszawskiej(22 stycznia 1909),na którym entuzjastycznie przyjęto"Odwieczne pieśni".Niespełna 3 tygodnie później 8 lutego zginął w Tatrach pod lawiną śnieżną podczas samotnej wycieczki górskiej na nartach,w drodze z Hali Gąsienicowej do Czarnego Stawu,u stóp Małego Kościelca,gdzie obecnie znajduje się tablica pamiątkowa.Pochowany został 16 lutego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Dorobek kompozytorski
Rodzaj twórczości Liczba dzieł
Muzyka wokalna
Pieśni 22Muzyka chóralna
Muzyka instrumentalna
Symfonie 1
Koncert 1
Muzyka kameralna
Inne formy orkiestrowe 8
Opery
Balety
Utwory na fortepian
Muzyka na orkiestrę marszową
RAZEM 33
Dzieła kompozytorskie
Dzieła kompozytorskie
Lata pracy Tytuł dzieła Forma muzyczna
1895-1896 Zasmuconej op.1/1 Pieśń na głos i fortepian1895-1896 Skąd pierwsze gwiazdy op.1/2 Pieśń na głos i fortepian
1895-1896 Na śniegu op.1/3 Pieśń na głos i fortepian
1895-1896 Zawód op.1/4 Pieśń na głos i fortepian
1895-1896 Pamiętam ciche,jasne,złote dnie op.1/5 Pieśń na głos i fortepian
1895-1896 Smutna jest dusza moja op.1/6 Pieśń na głos i fortepian
1892 r.O nie wierz temu,co powiedzą ludzie Pieśń na głos i fortepian
1895 r.Czasem,gdy długo na pół sennie marzę Pieśń na głos i fortepian
1895 r.Z nową wiosną Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Mów do mnie jeszcze op.3/1 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Z erotyków op.3/2 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Idzie na pola op.3/3 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Na spokojnym,ciemnym morzu op.3/4 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Śpi w blaskach nocy op.3/5 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Przed nocą wieczną op.3/6 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Nie płacz nade mną op.3/7 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.W wieczorną cisze op.3/8 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Po szerokim,po szerokim morzu op.3/9 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Zaczarowana królewna op.3/10 Pieśń na głos i fortepian
1896 r.Rdzawe liście strząsa z drzew Pieśń na głos i fortepian
1897 r.Serenada op.2 Serenada na smyczki
1898 r.Najpiękniejsze piosnki op.4 Pieśń na głos i fortepian
1900 r.Bianca de molena(Biała gołąbka)op.6 Muzyka do dramatu
1898 r.Pod jaworem Pieśń na głos i fortepian
1902 r.Symfonia Odrodzenie op.7 Symfonia
1902 r.Koncert skrzypcowy A-dur¹ op.8 Koncert skrzypcowy
1902 r.Na anioł pański Melodeklamacja z fortepianem
1904 r.Powracające fale op.9 Poemat symfoniczny
1906 r.Odwieczne Pieśni op.10 Poemat symfoniczny
1906 r.Rapsodia litewska op.11 Poemat symfoniczny
1906 r.Stanisław i Anna Oświecimowie op.12 Poemat symfoniczny
1908 r.Smutna opowieść op.13 Poemat symfoniczny
1909 r.Epizod na maskaradzie² op.14 Poemat symfoniczny
¹Od Koncertu datuje się dojrzałą twórczość Mieczysława Karłowicza;pieśni kompozytor sam później określał jako"grzechy młodości".²Dokończony i zinstrumentowany przez Grzegorza Fitelberga.
Działalność górska
Tatry poznawał Karłowicz od 1889 r.lecz systematyczną działalność górską rozpoczął od 1902 r.W 1907 r.osiadł na stałe w Zakopanem.Działał w Towarzystwie Tatrzańskim.Był znakomitym taternikiem.Początkowo wspinał się ze znanym góralskim przewodnikiem,Klimkiem Bachledą(1906 r.)później często samotnie.Wszedł na wiele szczytów,jego najważniejsze osiągnięcia to:I wejście na Wielką Kołową Turnię(granią od Modrej Turni,1907 r.samotnie),I wejście na Ciężką Turnię granią północno-wschodnią z Dolinki Spadowej(1908 r.)I zimowe wejście na Kościelec(1908 r.)I zimowe wejście na Wołoszyn oraz Żółtą Turnię z przełęczy Krzyżne,wejście na Ostry Szczyt południową ścianą,drogą Häberleina(1908 r.)Był również jednym z pionierów narciarstwa,które uprawiał od 1907 r.a także działaczem Zakopiańskiego Oddziału Narciarzy(ZON).Dokonał m.in.pierwszego przejścia na nartach z Hali Gąsienicowej przez Liliowe,Zawory i Koprową Przełęcz do Szczyrbskiego Jeziora.Pasjonował się fotografiką,jego fotografie tatrzańskie o wysokim poziomie artystycznym zostały zebrane w albumie pt."Karłowicz w Tatrach".Zajmował się też publicystyką,w której popularyzował Tatry i Podhale oraz piętnował niewłaściwe postawy ówczesnych turystów.Wraz z Mariuszem Zaruskim stworzył podwaliny Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.8 lutego 1909 Mieczysław Karłowicz zginął w Tatrach przysypany lawiną na wschodnich zboczach Małego Kościelca,w trakcie wycieczki narciarsko-fotograficznej.W miejscu tym stoi obecnie kamień pomnik zwany Kamieniem Karłowicza z napisem:Non omnis moriar(nie wszystek umrę).Umieszczona na nim swastyka to popularny na Podhalu krzyżyk niespodziany.Mimo związków kompozytora z górami w żadnym jego utworze muzycznym nie znalazło się bezpośrednie odbicie Tatr,ich przyrody,góralskiego folkloru czy też wspomnień artysty z tatrzańskich wypraw.Do tragicznej śmierci kompozytora nawiązał Wojciech Kilar w poemacie symfonicznym"Kościelec"1909 r.
Upamiętnienie
Imię Mieczysława Karłowicza nosi Szczep Harcerski ZHP"Orogen"w Krakowie Nowej Hucie,a także filharmonia w Szczecinie.
Publikacje
- Mieczysław Karłowicz,"W Tatrach".Pisma taternickie i zdjęcia fotograficzne wydane staraniem Zarządu Sekcii Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego,Kraków,1910 r.
- zbiory fotografii Tatrzańskiej(w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie)
- liczne artykuły w czasopismach:Kurier Zakopiański,Taternik,Słowo Polskie,Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz