Aleksander I Romanow

Aleksander I Pawłowicz(Александр I Павлович),(ur.12 grudnia/23 grudnia 1777 w Petersburgu,zm.19 listopada/1 grudnia 1825 w Taganrogu)cesarz Rosji od 1801 r.wielki książę Finlandii od 1809 r.król Polski od 1815 r.(Królestwo Polskie),syn Pawła I z dynastii Romanowów,starszy brat księcia Konstantego oraz Mikołaja,swojego następcy na tronie Rosji.
Tytulatura
Александр I Император и Самодержец Всероссийский,Московский,Киевский,Владимирский,Новгородский;Царь Казанский,Царь Астраханский,Царь Польский,Царь Сибирский,Царь Херсониса Таврического,Государь Псковский и Великий Князь Смоленский,Литовский,Волынский,Подольский и Финляндский;Князь Эстляндский,Лифляндский,Курляндский и Семигальский,Самогитский,Белостокский,Корельский,Тверский,Югорский,Пермский,Вятский,Болгарский и иных;Государь и Великий Князь Новгорода Низовския Земли,Черниговский,Рязанский,Полотский,Ростовский,Ярославский,Белозерский,Удорский,Обдороский,Кондийский,Витебский,Мстиславский,и всея Северныя страны Повелитель;и Государь Иверския,Карталинския и Кабардинския земли и области Армения;Черкасских и Горских Князей и иных наследный Государь и обладатель;наследник Норвежский,Герцог Шлезвиг-Голстинский,Сторманский,Дитмарсенский и Ольденбургский,и прочая,и прочая,и прочая.
Tłumaczenie:Aleksander I,cesarz i samodzierżca wszechrosyjski,moskiewski,kijowski,włodzimierski,nowogrodzki,car kazański,car astrachański,król polski,car syberyjski,car Chersonezu Taurydzkiego,pan Pskowa i wielki książę smoleński,litewski,wołyński,podolski i fiński,książę estoński,inflancki,kurlandzki i semigalski,żmudzki,białostocki,karelski,twerski,jugorski,permski,wiacki,bułgarski i innych;pan i wielki książę ziemi Niżnego Nowogrodu,czernihowski,riazański,połocki,rostowski,jarosławski,biełozierski,udorski,obdorski,kondyjski,witebski,mścisławski,całej Północy zwycięzca,pan Jeveru,kartalińskiej i kabardyńskiej ziemi oraz obwodu Armenii,czerkaskich i górskich książąt i innych pan i zdobywca,następca tronu Norwegii,książę Szlezwika-Holsztynu,Stormarn,Dithmarschen i Oldenburga i tak dalej i tak dalej i tak dalej.
Biografia

Aleksander I był wszechstronnie wykształcony,gdy w wieku 23 lat przejmował rządy w Rosji.Pierwsze jego dekrety dotyczyły rehabilitacji ludzi usuniętych przez Pawła I z urzędów i wojska,zwiększenia roli Senatu,zniesienia poddaństwa chłopów w guberniach nadbałtyckich,likwidacji cenzury książek,zakazu stosowania tortur w śledztwie,liberalizacji handlu zagranicznego i reform w szkolnictwie.Utworzone zostały uniwersytety w Charkowie i Kazaniu oraz reaktywowany Uniwersytet Wileński z polskim językiem nauczania.Był przyjazny Polakom,jego przyjaciel Adam Czartoryski był ministrem spraw zagranicznych.Wcześniej w 1801 roku Rosja zawładnęła terytorium Gruzji na Kaukazie.Spowodowało to wieloletnią jej wojnę z Persją,która doznała licznych porażek.Między innymi Rosjanie zajęli Dagestan i północny Azerbejdżan z Baku nad Morzem Kaspijskim.Wojna ta trwała,z przerwami do 1813 roku.W latach 1806-1812 Rosja prowadziła też wojnę z Turcją.Działania wojenne obejmowały tereny Mołdawii oraz Wołoszczyzny i wiązały się również z powstaniem narodowym o niepodległość Serbii.Ostatecznie po kilkuletnim rozejmie został zawarty w maju 1812 roku traktat pokojowy w Bukareszcie,zgodnie z którym Rosja uzyskała Besarabię,a Serbowie autonomię w ramach imperium tureckiego.Natomiast w lutym 1808 roku Rosja wystąpiła przeciwko Szwecji,zajmując,po krótkiej wojnie,całą Finlandię i wyspy Alandzkie na Bałtyku.Nowy cesarz starał się natomiast zachować neutralność w sprawach zachodnioeuropejskich i w 1801 roku Rosja zawarła traktat o pokoju i przyjaźni z Francją,a w 1802 r.z Prusami.Przyjazne stosunki z Francją uległy jednakże poważnej erozji po ogłoszeniu się przez Napoleona I Bonaparte dożywotnim konsulem,a później cesarzem i po straceniu ewentualnego kandydata do tronu francuskiego,Ludwika z rodu Kondeuszów.Ostatecznie w 1805 roku Rosja przystąpiła do koalicji antyfrancuskiej,zawiązanej przez Anglię,Austrię i Szwecję.Zgodnie z warunkami paktu,w trakcie najazdu wojsk francuskich na Austrię w 1806 roku i Prusy w 1807 roku w bitwach pod Austerlitz(1805 r.)Iławą i Frydlandem(1807 r.)uczestniczył rosyjski korpus wojskowy marszałka Michaiła Kutuzowa.Po zwycięstwach Napoleona I i okupacji przez jego armie Austrii,a później również Prus,Aleksander I spotkał się z Napoleonem I Bonaparte 7 lipca 1807 roku w Tylży nad Niemnem,gdzie obaj cesarze zawarli traktat pokojowy.Aleksander I nie chciał bowiem,by Rosja prowadziła wojnę z Francją w pojedynkę,zaś Napoleon uczynił różne koncesje na rzecz Rosji.Przypadł jej m.in.obwód białostocki po pobiciu Prus,zaś po roku,po kolejnej wojnie francusko-austriackiej także obwód tarnopolski.Od 1811 roku obaj cesarze prowadzili intensywne przygotowania do wojny,narastała nieufność między nimi i mnożyły się konflikty francusko-rosyjskie.W czerwcu 1812 roku Wielka Armia Napoleona I Bonapartego,złożona ze wszystkich narodów zachodniej i środkowej Europy kontynentalnej,licząca ok.450 tys.ludzi,przekroczyła graniczną rzekę Niemen i ruszyła szlakiem przez Smoleńsk na Moskwę.Rosja dysponowała trzema armiami z nieco powyżej 270 tys.żołnierzy,które Napoleon zamierzał pobić w oddzielnych bitwach.Lecz Rosjanie zastosowali taktykę cofania się głównych sił,niszczenia wszystkiego na trasach przemarszu wojsk francuskich oraz napaści na rozproszone oddziały i transporty zaopatrzeniowe przeciwnika.W tej sytuacji zdobycie Moskwy nic nie dało Napoleonowi.Na jego propozycje pokojowe Aleksander I w ogóle nie odpowiadał,najwidoczniej licząc na zarysowującą się możliwość całkowitego rozbicia armii Napoleona.Tak też się stało.Marszałek Kutuzow i „generał mróz”sprawili,że na pozycje wyjściowe nad Niemnem wróciło jedynie ok.6% stanu początkowego Wielkiej Armii.Ostatecznie wojnę z Francuzami zakończyli Rosjanie w marcu 1814 roku w Paryżu.Aleksander I spędził w stolicy Francji dwa miesiące,goszcząc w pałacu księcia Talleyranda,który przy jego pomocy organizował życie polityczne Francji po upadku Napoleona I Bonaparte.Później udał się do Anglii,Petersburga i do Wiednia na kongres pokojowy.Jako„wyzwoliciel Europy”był jednym z głównych autorów postanowień kongresu,obok ministra spraw zagranicznych Austrii Klemensa Metternicha,przedstawiciela Wielkiej Brytanii Castlereagha,przedstawiciela Prus Hardenberga i przedstawiciela Francji Charlesa Talleyranda.Układy wiedeńskie zwieńczone zostały zawarciem w Paryżu tzw.Świętego Przymierza pomiędzy Prusami,Austrią i Rosją,która była jej głównym ogniwem.Przyłączyło się potem do niego wiele innych państw.Funkcjonowanie paktu odcisnęło znaczące piętno w polityce europejskiej,przynajmniej do połowy XIX wieku.W przypadku zaistnienia,gdzieś w Europie,powstań,rewolucji i temu podobnych sytuacji,zagrażających stabilności politycznej i interesom zaprzyjaźnionych mocarstw,wówczas ich monarchowie spotykali się i wspólnie ustalali sposoby interwencji.W tym trybie wojska austriackie spacyfikowały niepodległościowe powstanie w Neapolu w 1821 roku oraz w Piemoncie w 1822,zaś wojska francuskie przywróciły w Hiszpanii w 1822 roku rządy królewskie po republikańskiej rebelii.Wielkim problemem dla Aleksandra I stało się powstanie narodowościowe Greków w 1821 roku,wywołane przeciwko panowaniu Turcji.Car wspierając dotąd wszelkie powstania niepodległościowe na Bałkanach,nie interweniował w sprawę grecką.Na samym początku powstania greckiego miał do niego przychylny stosunek,zwracając uwagę na więź z prawosławnymi Grekami.Główną przyczyną takiej postawy była chęć zajęcia cieśnin czarnomorskich,jednak śmierć Aleksandra I oraz zabiegi Świętego Przymierza pokrzyżowały te plany.Mimo to Grecy,acz z wielkimi ofiarami,walczyli nieugięcie o swą niepodległość.W tym okresie Aleksander I stał się bardzo pobożny i uległy wobec Cerkwi prawosławnej.Kazał zlikwidować tajne stowarzyszenia masońskie oraz Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświaty,pozostawiając w resorcie tylko sprawy oświaty.
Kontrowersje wokół śmierci
Oficjalnie uważa się,że cesarz zmarł w listopadzie 1825 roku w trakcie jednej ze swych licznych podróży po kraju,gdy spędzał wakacje z żoną na Krymie.Puszkin napisał nawet epitafium:„Всю жизнь свою провел в дороге,простыл и умер в Таганроге”(Całe życie spędził w drodze,umarł w Taganrogu).Potwierdzają to liczne dokumenty,świadectwa osób obecnych przy chorobie i śmierci cara.Tak też przyjęto w doktrynie historycznej.Istnieje jednak kontrowersyjna hipoteza głosząca,że śmierć Aleksandra I została przez niego samego sfingowana.Jak wyżej wspomniano,skierował uwagę ku religii,ponadto zainteresował się analizą świata pozazmysłowego.Alternatywna teoria losów cara głosi,że w związku z tym zrezygnował z udziału w życiu politycznym i tronu oraz przez resztę życia był mnichem na Krymie bądź Syberii.Dowodem mającym przemawiać za prawdziwością nowego wcielenia Aleksandra I była pusta trumna,w której miał być pochowany w 1825 roku,jak rzekomo wykazała ekshumacja.Do pewnych wniosków mógł skłaniać fakt przewozu trumny do Sankt Petersburga aż przez dwa miesiące.Powodem tak długiego okresu transportu była biurokracja oraz słaba jakość ówczesnych dróg w imperium.Ciało cara było zaś zakryte w celu ukrycia daleko posuniętego rozkładu zwłok.Zagadkowym tropem było podobieństwo do byłego cara pewnego mnicha Fiodora Kuźmicza(w 1984 r.kanonizowanego przez Cerkiew Prawosławną).Kuźmicz posiadał też znajomość szczegółów kampanii rosyjskiej z 1812 r. i zagadnień wojskowości.W 2003 r.nakręcono 10-odcinkowy dramat historyczny trans.Severnyj sfinks(ros.Северный сфинкс pl.Sfinks Północy)w reż.Arkadija Sirienki,poświęcony ostatnim latom życia cara.
Genealogia

Prapradziadkowie	książę Holstein-Gottorp Fryderyk IV Holsztyński(1671-1702)∞1698 r.Jadwiga Zofia Szwedzka(1681-1708)	cesarz Rosji Piotr I Wielki(1672-1725)∞1712 r.Katarzyna I1)(1683-1684-1727)	książę Anhalt-Zerbst Jan Ludwik I(1656-1704)∞1687 r.Krystyna Eleonora Zeutsch(1666-1699)	książę Krystian August Schleswig-Holstein-Gottorp(1673-1726)∞1704 r.Albertyna Fryderyka Baden-Durlach(1682-1755)	książę Wirtembergii Fryderyk Wirtemberski-Winnental(1652-1697)∞1682 r.Eleonora Juliana Brandenburg-Ansbach(1663–1724)	książę Anselm Franz Thurn und Taxis(1681-1739)∞1703 r.Maria Ludovika Lobkowicz	margrabia Filip Wilhelm Brandenburg-Schwedt(1669-1711)∞1699 r.Joanna Szarlotta Anhalt-Dessau(1682-1750)	król Prus Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern(1688-1740)∞1706 r.Zofia Dorota Hanowerska(1687-1757)
Pradziadkowie	książę Holstein-Gottorp Karol Fryderyk Holsztyński(1700-1739)∞1725 r.Anna Piotrowna(1708-1728)		książę Anhalt-Zerbst Krystian August Anhalt-Zerbst(1690-1747)∞1724 r.Joanna Elżbieta Schleswig-Holstein-Gottorp(1712-1760)		książę Wirtembergii Karol Aleksander Wirtemberski(1684-1737)∞1727 r.Maria Augusta Thurn und Taxis(1706-1756)		margrabia Fryderyk Wilhelm Brandenburg-Schwedt(1700-1771)∞1734 r.Zofia Dorota Pruska(1719-1765)
Dziadkowie	cesarz Rosji Piotr III Romanow(1728-1762)∞1745 r.Katarzyna II Wielka2)(1729-1796)				książę Wirtembergii Fryderyk Eugeniusz Wirtemberski(1732-1797)∞1753 r.Fryderyka Dorota Zofia Brandenburg-Schwedt(1736-1798)
Rodzice	cesarz Rosji Paweł I Romanow(1754-1801)∞1776 r.Maria Fiodorowna3)(1759-1828)
Aleksander I Romanow(1777-1825)cesarz Rosji

1. właściwie:Marta Skowrońska córka chłopa
2. właściwie:księżniczka Zofia Fryderyka Augusta von Anhalt Zerbst
3. właściwie:księżniczka Zofia Dorota Wirtemberska