Życiorys
Urodził się w Kaliskiem,w rodzinie ziemiańskiej,był synem Franciszka i Kamili z Kossowskich.Szkołę średnią ukończył w Warszawie,po czym wstąpił do Instytutu Politechnicznego w Puławach.W 1863 r.wraz z innymi studentami przyłączył się do powstania styczniowego,walczył u boku gen.Mariana Langiewicza.Po upadku powstania,w 1864 r.został internowany w Galicji i osadzony w twierdzy w Ołomuńcu.Zwolniony,zmuszony do emigracji,wyjechał do Paryża,gdzie podjął studia w Szkole Wyższej Polskiej na Montparnasse(1864 r.)a następnie,idąc śladem stryjecznego dziadka generała,w Szkole Inżynierii i Artylerii Wojskowej w Metz.W 1870 r.walczył jako oficer w wojnie francusko-pruskiej.Po jej zakończeniu,podjął pracę inżyniera.W 1873 r.francuskie przedsiębiorstwo prowadzące eksploatację gazu świetlnego na kontynencie amerykańskim,wysyłało go do Stanów Zjednoczonych.Wkrótce po przybyciu tam Jerzmanowski ożenił się z Amerykanką Anną Koester,a w 1879 r.otrzymał obywatelstwo amerykańskie.W USA zajmował się sprawami gazyfikacji i produkcji karbidu,opatentował 17 wynalazków w dziedzinie gazownictwa,inwestował.Z czasem Jerzmanowski stał się właścicielem ogromnego majątku,posiadaczem trzeciej co do wielkości fortuny w Stanach Zjednoczonych,a pierwszej wśród Polonii.Prasa całego świata donosiła o największych transakcjach w przemyśle gazowniczym,których głównym udziałowcem był baron Jerzmanowski.Został nazwany„człowiekiem,który oświetlił Amerykę”.Jerzmanowski hojnie wspierał Polonię amerykańską,a zwłaszcza jej działalność oświatową.Przeznaczał duże sumy na finansowanie działalności naukowej,kulturalnej i oświatowej wśród emigracji.Opiekował się emigrantami,w Nowym Jorku zbudował kościół katolicki,utrzymywał Czytelnię Polską,brał udział w działalności Związku Polskiego w Stanach Zjednoczonych,kierując utworzonym w 1886 r.Komitetem Centralnym Dobroczynności.Był członkiem Ligi Polskiej.W 1889 r.papież Leon XIII,w dowód uznania wielu zasług,odznaczył go wiernego Kościoła katolickiego i wielkiego filantropa Komandorią Krzyża Orderu Rycerskiego Świętego Sylwestra.E.Jerzmanowski był pierwszym człowiekiem na kontynencie amerykańskim,który otrzymał tak wielkie odznaczenie papieskie.W 1896 r.powrócił ze znaczną fortuną do kraju.Osiadł w Galicji,gdzie zakupił majątek(zespół pałacowo-parkowy)w Krakowie Prokocimiu.Nie zaprzestał swojej działalności charytatywnej.Wspomagał materialnie chłopów,w szczególności rodziny wielodzietne.Znane są przypadki,kiedy potrzebujących obdarowywał działką ziemi lub materiałem na budowę domu.Wspierał muzeum i skarb narodowy w Raperswilu,ufundował wawelskie witraże autorstwa Mehoffera.Przeznaczał subwencje dla Banku Ziemskiego w Poznaniu,Kasy im.Mianowskiego i ochronki imienia jego rodziców w Warszawie,gimnazjum w Cieszynie,szkoły w Białej,Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863 r.Duże wsparcie na cele dobroczynne otrzymał również Adam Chmielowski brat Albert.Zmarł w swoim majątku w 1909 r. i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie,w powszechnie znanym ze względu na artystyczną wartość grobowcu,którego autorem jest znakomity rzeźbiarz Wacław Szymanowski.
Na mocy jego testamentu Akademia Umiejętności w Krakowie otrzymała środki finansowe na utworzenie Fundacji im.Erazma i Anny Jerzmanowskich.Zgodnie z zapisem fundacja przyznawać miała nagrodę im.Jerzmanowskich za działalność naukową,kulturalną lub społeczną.Dnia 17 marca 1989 powstało w Krakowie Prokocimiu Towarzystwo Przyjaciół Prokocimia im.E. i A.Jerzmanowskich,stawiając sobie za jedno z głównych celów przypominanie zasług E.Jerzmanowskiego,zwanego przez potomnych„polskim Noblem”,największego z zapomnianych filantropów XIX i XX wieku.Reaktywowano także nagrodę E. i A.Jerzmanowskich.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz