Hieronim Stroynowski

Herbu Strzemię,inna forma nazwiska:Strojnowski,(ur.20 września 1752 w Chodaczkowie,zm.5 sierpnia 1815 w Elnokampiu)polski duchowny katolicki,pijar,biskup wileński,prawnik i ekonomista,mówca,profesor i rektor Uniwersytetu Wileńskiego.
Życiorys
Urodził się w Chodaczkowie(pow.krzemieniecki),jako syn Benedykta i Marianny.Kształcił się w szkołach pijarskich(Złoczów),a w 1766 roku wstąpił do ich zgromadzenia w Podolińcu,przyjmując imię Hieronima od św.Benedykta(imię chrzestne:Hieronim).Dalsze nauki pobierał w tamtejszej szkole zakonnej.Święcenia kapłańskie otrzymał 6 kwietnia 1776 roku.Uczył w szkołach pijarskich,m.in.w Collegium Nobilium w Warszawie(1774–1780),a od 1781 r.wykładał na Uniwersytecie Wileńskim(wówczas Szkoła Główna Wielkiego Księstwa Litewskiego).Od 1782 r.przebywał w Krakowie,gdzie uzyskał stopień doktora teologii i obojga praw na Uniwersytecie Jagiellońskim(wówczas Szkoła Główna Koronna).W 1783 roku powrócił do Wilna,zostając profesorem uniwersytetu.W 1791 roku został przez Sejm Czteroletni powołany do komisji kodyfikacyjnej.Po powrocie do Wilna w 1793 roku ponownie objął katedrę Uniwersytetu Wileńskiego,a w latach 1799–1808 był jego rektorem.Sejm grodzieński(1793 r.)nominował go do Komisji Edukacji Narodowej.Jako ekonomista był propagatorem i zwolennikiem fizjokratyzmu,jednym z najwybitniejszych fizjokratów na ziemiach polskich.W 1785 roku opublikował dzieło zatytułowane Nauka Prawa Przyrodzonego,Politycznego,Ekonomiki Politycznej i Prawa Narodów.20 sierpnia 1804 roku został mianowany biskupem koadiutorem łucko-żytomierskim,a 19 stycznia 1808 otrzymał sakrę biskupią.Od 1808 roku był administratorem diecezji wileńskiej,26 września 1814 stając się jej biskupem.W roku 1792 otrzymał medal„Merentibus”,w 1794 r.został kawalerem Orderu Świętego Stanisława,a w 1806 r.otrzymał Order Świętej Anny.Był bratem Waleriana Stroynowskiego.Był wolnomularzem w stopniu élu jałmużnika w loży wolnomularskiej Litwin Gorliwy w 1781 roku.
Twórczość
Ważniejsze mowy i dzieła

1. Nauka Prawa Przyrodzonego,Politycznego,Ekonomiki Politycznej i Prawa Narodów...Dla pożytku uczniów i słuchaczów do druku podana,powst.1780 r.Wilno 1785 r.wyd.następne:Wilno 1791 r.skrócone Wilno 1805 r.Warszawa 1805 r.(2 wydania);fragmenty przedr.B.Suchodolski w:Nauka polska w okresie Oświecenia,(Warszawa)1953 r.rękopis pt.Zbiór prawa,dat.1780 r.(wersja obszerniejsza od drukowanej)w Bibliotece Narodowej nr akc.6926(z Archiwum Wilanowskiego,sygn.190);przekł.rosyjski:Petersburg 1809 r.
2. Mowa wygłoszona 29 list.1783 o nieszczęśliwych skutkach dla ludzi i narodów z powodu niedostatecznej znajomości praw moralnych;nie wiadomo,czy została wydana drukiem;porównaj Estreicher XXIX(1933 r.)336
3. Mowa...przy rozpoczęciu dwuletniego kursu nauki prawa przyrodzonego w Wilnie dnia 5 października 1789 miana,a z woli Komisji Edukacji Narodowej na sesji dnia 24 stycznia r.1790 do druku podana,Warszawa(1790 r.)fragmenty przedr.B.Suchodolski jak wyżej poz.1
4. Mowa...o Konstytucji rządu ustanowionej dnia 3 i 5 maja r.1791.Czytana na posiedzeniu publicznym Szkoły Głównej W.X.Lit.dnia 1 lipca r.1791,brak miejsca wydania(1791 r.)
5. Myśli do prospektu rozdziału VIII ks.1 o sukcesji oraz projekt podziału kodeksu,wyd.S.Borowski:Kodeks Stanisława Augusta,Warszawa 1938 r.s.63-66,175-180
6. Mowa przy ofiarowaniu dzieła swojego pt.Nauki prawa natury do biblioteki Stanisławowi Augustowi odwiedzającemu Akademią w Wilnie d.20 lutego 1797,brak miejsca wydania(1797 r.)wyd.następne Wilno 1802 r.Estreicher(XXIX,1933 r.336)wyd.1 odnotował tylko na podstawie inform.katalogów Biblioteki Dzikowskiej i Chreptowiczów
7. Mowa na obchód koronacji cesarza Aleksandra I miana d. 29 września 1801 r.Wilno(1801 r.)fragmenty przedr.A.Kraushar w:Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t.1,Kraków 1900 r.
8. Mowa przy opuszczeniu rektoratu(w 1806 r.)w:A.Bućkiewicz:O b.wyższych zakładach naukowych w Wilnie i Krzemieńcu,rękopis:Biblioteka PAN Kraków,sygn.1062,t.3,s.46-47.

Listy i materiały

1. List w zbiorze korespondencji Stanisława Augusta z lat 1774-1792,rękopis:Biblioteka Czartoryskich,sygn.376
2. Do J.Chreptowicza 36 listów z lat 1777-1805,rękopis:Biblioteka Jagiellońska,sygn.3514
3. Do Jana Śniadeckiego 11 listów z lat 1794-1809,rękopis:Biblioteka Jagiellońska,sygn.3128 3 listy z roku 1802 ogł.M.Baliński w:Pamiętniki o Janie Śniadeckim t.2,Wilno 1865 r.Listy z lat 1809-1810,rękopisy:Biblioteka Czartoryskich(Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 123-124)
4. Do K.Chromińskiego z roku 1803,rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.2675
5. Do M.Poczobuta kopia listu z 27 stycznia 1803,ogłosił M.Balinski:Dawna Akademia Wileńska,Petersburg 1862 r.s.551-552
6. Korespondencja z A.J.Czartoryskim z lat 1803-1806,na końcu listy do Czartoryskiego z lat 1807-1813;rękopis:Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 128)
7. Do G.E.Grodka 4 listy z lat 1804-1811,rękopis:Biblioteka Jagiellońska,sygn.3097
8. Do J.Albertrandiego z roku 1805,ogł.A.Kraushar w: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t.1,Kraków 1900 r.
9. Od J.U.Niemcewicza brulion listu z podziękowaniem za dyplom członka honorowego Towarzystwa Naukowego Uniwersytetu Wileńskiego,rękopis:Biblioteka Narodowa,nr akc.6939(z Archiwum Wilanowskiego,sygn.216)
10. Raporty i inne papiery urzędowe Stroynowskiego jako rektora Uniwersytetu Wileńskiego z lat:1800,1803-1805;rękopisy:Biblioteka Czartoryskich(Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 29 f,154 c,306-307)
11. Druk nominacji na rektora Uniwersytetu Wileńskiego z roku 1803,rękopis:Ossolineum,sygn.12015/III poz.2)
12. Opisy służbowe w zbiorach z lat 1805-1810,rękopisy:Biblioteka Czartoryskich(Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 271-272)
13. Reskrypt cesarski nadający Stroynowskiemu order Św.Anny,ogł."Kurier Litewski"1806 r.nr 67-68.

Opracowania dot.twórczości Stroynowskiego

1. Korespondencja Jana Śniadeckiego.Listy z Krakowa t.1(1780-1787),oprac.L.Kamykowski,Kraków 1932 r."PAN.Archiwum Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce"nr 1;t.2(1787-1807),oprac.M.Chamcówna,S.Tync,Wrocław 1954 r.
2. M.Skierniewski:Kazanie na uroczystość konsekracji H.Stroynowskiego,biskupa lambertyńskiego...w Łucku 19 stycznia 1808,brak miejsca wydania(1808 r.)
3. A.Horãnyi:Scriptores Piarum Scholarum t.2,Buda 1809 r.
4. Sz.Bielski:Vita et scripta,Warszawa 1812 r.
5. F.Słotwiński:Rozprawa o historii prawa natury i systemach różnych jego pisarzów,Kraków 1812 r.s.61-68
6. Korespondencja listowna Hugona Kołłątaja z Tadeuszem Czackim...wyd.F.Kojsiewicz,t.1-3,Kraków 1844-1845
7. F.N.Goliński:Kazanie na uroczystych egzekwiach w kościele akademickim Św.Jana ku pamiątce śp.H.Stroynowskiego,(Wilno)1815 r.
8. Obchód żałobny po śp.H.Stroynowskim,"Kurier Litewski"1815 r.nr 84
9. J.Znosko:Postawienie pomnika dla śp.Stroynowskiego,"Dziennik Wileński"1828 r.t.3,s.467
10. I.Chodynicki:Dykcjonarz uczonych Polaków t.3,Lwów 1833 r.