Edukacja
Początkowe nauki Marek Sobieski pobierał zapewne w domu rodzinnym.Dnia 29 października 1639 r.ojciec uzyskał zgodę królewską na scedowanie mu starostwa jaworowskiego.W 1640 r.opatrzony ojcowską instrukcją,pod opieką Pawła Orchowskiego,udał się Marek Sobieski wraz z bratem Janem do Krakowa,gdzie do marca 1643 r.uczył się w Szkołach Nowodworskich,a od półrocza letniego tego roku studiował na Uniwersytecie Krakowskim.Dnia 29 kwietnia 1642 r.wygłosił w imieniu ojca mowę na pogrzebie biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika.Już jako student w czerwcu 1643 r.brał udział w uroczystości przeniesienia Szkół Nowodworskich do nowej siedziby naprzeciw kościoła św.Anny i wygłosił mowę na cześć obecnego przy tym akcie Władysława IV Wazy(Oratio graciarum netoria....)W 1644 r.objął z cesji ojca starostwo krasnostawskie,przekazując jaworowskie bratu Janowi.W lutym 1646 r.wraz z bratem Janem,wyjechał za granicę,by kontynuować tam naukę stosownie do przygotowanej przez ojca instrukcji.Ochmistrzem dworu młodych Sobieskich i zarazem autorem diariusza ich podróży był Sebastian Gawarecki.Przez Niemcy i Niderlandy dotarł Sobieski do Paryża,gdzie odbywał prywatne studia(czerwiec 1646 r.–maj 1647 r.)Oprócz pogłębiania znajomości języków i przedmiotów humanistycznych odbywał ćwiczenia rycerskie(szermierka,jazda konna).Bracia odbyli następnie objazd Francji(maj–październik 1647 r.) i odwiedzili Anglię(październik–listopad 1647 r.)następnie udali się do Niderlandów(Zjednoczonych Prowincji),gdzie poznawali sztukę fortyfikacyjną.W połowie czerwca 1648 r.otrzymali listy od Matki Teofili wzywające ich do powrotu do domu w związku z niepokojącą sytuacją na południowych kresach Rzeczypospolitej;w końcu września 1648 r.dotarli do Zamościa.
Kariera polityczna i wojskowa 1648–1651
Marek Sobieski wziął udział w elekcji Jana Kazimierza.Sufragia podpisał z wojewodą ruskim.Natychmiast też przystąpił,wraz z bratem Janem,do zaciągania własnych chorągwi,stawiając się pod komendę wojewody ruskiego,księcia Jeremiego Wiśniowieckiego(100-konna rota husarska Marka Sobieskiego była w kompucie koronnym od I kwartału 1649 r.)Uczestniczył w uroczystościach z okazji koronacji Jana Kazimierza,był posłem na sejmie koronacyjnym.W 1649 r.na czele swojej chorągwi,która wchodziła wówczas w skład dywizji podczaszego koronnego Mikołaja Ostroroga,brał udział w obronie Zbaraża(lipiec-sierpień 1649 r.)uczestniczył w wielu wycieczkach na pozycje kozackie.Dnia 13 lipca 1649 r.odznaczył się przy powstrzymywaniu szturmu kozackiego na wały zbaraskie.Swą postawą zdobył znaczną popularność w wojsku i poparcie Jeremiego Wiśniowieckiego.Dnia 22 listopada 1649 r.zebrane w kole rycerskim pod Lwowem wojsko poleciło swym posłom na Sejm,aby upomnieli się o nagrodę dla niego.Marek Sobieski był posłem województwa ruskiego na sejm 1649/50 r.W 1650 r.służył pod rozkazami Jeremiego Wiśniowieckiego,pod Kamieńcem Podolskim we wrześniu tego roku przejściowo zastępował go w dowodzeniu pułkiem.Po zakończeniu walk pod Kamieńcem Podolskim odesłał chorągiew na leża zimowe.Po raz kolejny reprezentował województwo ruskie na sejmie w końcu 1650 r.W ramach przygotowań do zimowo wiosennej kampanii hetmana Marcina Kalinowskiego zaciągnął dodatkowo chorągiew kozacką(w kompucie koronnym od I kwartału 1650).Na kampanię przeciw Kozakom stawił się pod Winnicą dopiero 19 marca 1651 r.W walkach z pułkiem Iwana Bohuna stracił tabory swej chorągwi.Był już w tym czasie dowódcą pułku jazdy.Gdy wojsko dotarło do Baru(24 marca 1651 r.)hetman Kalinowski skierował chorągwie na kwatery;pułk Sobieskiego wraz z pułkiem Wiśniowieckiego został rozłożony w Stanisławowie i sąsiednich wioskach.W kwietniu ruszył Sobieski ze swym pułkiem pod Kamieniec Podolski,który miał dać oparcie siłom hetmana Kalinowskiego.Pod Kamieńcem Podolskim stanął 22 kwietnia 1651 r.lecz wkrótce,obawiając się utraty łączności z głównymi siłami kasztelana krakowskiego Mikołaja Potockiego,ruszył na Husiatyn(7 maja 1651 r.)Uczestniczył w bitwie z Kozakami pod Kopyczyńcami(12 maja 1651 r.)Do obozu wojsk koronnych pod Sokalem stawił się 22 maja 1651 r.Według nowego podziału na pułki,dwie z jego chorągwi weszły w skład pułku Mikołaja Potockiego.Sobieski wyróżnił się podczas bitwy pod Beresteczkiem(28–30 czerwca 1651 r.)w nagrodę otrzymał jako łup wojenny szablę po Tuhaj-beju.Brał następnie udział w kampanii białocerkiewskiej,w bitwie pod Białą Cerkwią(23 listopada 1651 r.)walczył pod komendą Stefana Czarnieckiego,dowodzącego pułkiem Mikołaja Potockiego.Dnia 28 listopada 1651 r.po bitwie zgodnie z umową z Kozakami został oddany Kozakom jako jeden z dwóch zakładników na okres pobytu w polskim obozie Bohdana Chmielnickiego,który przybył w celu zaprzysiężenia wynegocjowanego traktatu.
Kampania wiosenna 1652
Wiosną 1652 r.przebywając wraz z chorągwią na leżach,na rozkaz hetmana Kalinowskiego brał Sobieski udział w pacyfikowaniu buntów chłopskich i kozackich w Bracławskiem.Do obozu pod Batohem przybył prawdopodobnie 1 czerwca 1652 r.jego obie chorągwie znajdowały się już w obozie.Dnia 2 czerwca 1652 r.wraz z kasztelanem czernihowskim Janem Odrzywolskim podczas bitwy pod Batohem na czele kilku chorągwi odpierał ataki ordy.W chwili zatargu części chorągwi z hetmanem Kalinowskim był przy jego osobie i dostał się do niewoli tatarskiej.Dnia 3 czerwca 1652 r.został ścięty z większością polskich jeńców na rozkaz Bohdana Chmielnickiego.W wyniku intensywnych zabiegów jego zwłoki,wykupione przez matkę,zostały pochowane tymczasowo w kolegiacie w Żółkwi.We wrześniu 1655 r.trumnę przeniesiono do ufundowanego przez Teofilę Sobieską kościoła Dominikanów i umieszczono w krypcie pod ołtarzem kaplicy św.Dominika,a na ścianie wmurowano epitafium z portretem Sobieskiego.Na polecenie Jana III został Marek Sobieski upamiętniony nagrobkiem z czarnego marmuru z rzeźbami i elementami ornamentacyjnymi z białego stiuku,dłuta Andrzeja Schlutera,z portretem zmarłego w medalionie.W 1946 r.dominikanie,wyjeżdżając z Żółkwi do Lublina,wywieźli szczątki Sobieskiego i jego matki,które następnie przewieziono do krakowskiego kościoła Dominikanów.Dnia 2 listopada 1983,podczas uroczystych obchodów bitwy wiedeńskiej,odbył się w kaplicy Matki Bożej powtórny pogrzeb Sobieskiego i jego matki.
W literaturze i sztuce
Postać Sobieskiego wprowadził Henryk Sienkiewicz do powieści Ogniem i mieczem(1884 r.)występuje on także w widowisku Antoniego Euzebiusza Halickiego Z żaka król(1936 r.)Jest także jednym z głównych bohaterów powieści Bohun autorstwa Jacka Komudy,opowiadającej o największej klęsce wojska Rzeczypospolitej pod Batohem w 1652 roku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz