Geneza
Król polski Zygmunt III Waza otrzymał pomoc militarną od cesarza Ferdynanda II w postaci 5000 piechoty i rajtarii,których późną wiosną 1629 przyprowadził gen.Jan Jerzy Arnheim i stanął obozem w okolicach Grudziądza.Zgrupowanie to postanowił zlikwidować król szwedzki Gustaw II Adolf wyruszając z Malborka na czele 5000 piechoty i 4000 jazdy.Gdy Szwedzi dowiedzieli się o połączeniu sił Arnheima z wojskami hetmana Stanisława Koniecpolskiego,rozpoczęli odwrót.
Bitwa
Szwedzi w odwrocie
W drogę powrotną do Malborka Szwedzi ruszyli 25 czerwca pierwszy rankiem wymaszerował z Kwidzyna Herman Wrangel,który miał pod sobą,nie licząc taboru,46 kompanii piechoty i 25 kompanii jazdy.Jan hrabia Renu,który dowodził 17 kompaniami rajtarów opuścił miasto dopiero wieczorem.Odwrót przeprowadzano w dwóch kolumnach w jednej piechota z taborami maszerowała do Sztumu,natomiast osłaniająca jej marsz jazda posuwała się boczną drogą idącą przez Trzcianę,Straszewo i Pułkowice do Nowej Wsi,gdzie obie trasy łączyły się ze sobą.
Trzciana
Koniecpolski postanowił uderzyć na Szwedów,toteż wieczorem 24 czerwca Arnheim na czele austriackiej rajtarii wyruszył z Grudziądza,a wkrótce po nim z Synichu wyruszyła jazda polska.Łącznie Polacy i Austriacy mieli 1300 husarii(9 chorągwi),1200 jazdy kozackiej i 2000 rajtarii cesarskiej(piechota austriacka została na miejscu).Następnego dnia zaatakowali tylną straż szwedzką(2000 rajtarów i 60 muszkieterów),dowodzoną przez hrabiego Renu.Hetman rzucił do frontalnego ataku jazdę kozacką i rajtarię,sam natomiast zaatakował z husarią prawe skrzydło szwedzkie.Garstka muszkieterów została zmieciona z pola walki,zanim zdołała zmienić front i oddać salwę.Rozpędzona husaria uderzyła z boku na szwedzkich rajtarów.Już po kilku minutach walki szwedzki szyk został złamany,w wyniku czego masa szwedzkiej rajtarii rzuciła się do bezładnej ucieczki na północ w kierunku Straszewa.W pogoń za uciekinierami rzuciła się jazda kozacka.Doszło do rzezi uciekających rajtarów,gdyż ich ciężkie konie nie miały szans,by umknąć dobieranym i szkolonym do walki z Tatarami polskim koniom.
Straszewo
Pod Straszewem,w odległości około 3 km,stała druga grupa szwedzkiej jazdy licząca 700 żołnierzy,która na odgłos walki ustawiła się w szykuWkrótce dołączył do niej hrabia Renu wraz z 300 uratowanymi z pogromu rajtarami,których ustawił w drugim rzucie.Gdy pokazała się ścigająca uciekających Szwedów jazda kozacka,została przywitana salwą z pistoletów,która zatrzymała polską jazdę.Jednak zaraz potem pojawiła się husaria i ruszyła z kopiami w ręku do ataku.Widok ten przeraził szwedzkich rajtarów,którzy nie wytrzymali i rzucili się do ucieczki w kierunku Pułkowic,gdzie stał z resztą jazdy król Szwecji Gustaw Adolf.
Pułkowice
Stojący pod Pułkowicami(7 km od Trzciany)Gustaw Adolf zdawał sobie sprawę z klęski swojej tylnej straży.Zebrał 2150 nie uczestniczących dotąd w bitwie rajtarów oraz 1000 ocalałych z pogromu niedobitków i stawił czoła idącym w pościgu polskim jeźdźcom.Doszło więc do trzeciego już starcia jadący na zmęczonych już koniach jeźdźcy polscy(Kozacy)bez zastanowienia zaatakowali czekające na nich wojska szwedzkie i nie zatrzymała ich nawet silna salwa rajtarskich pistoletów.Wkrótce przybyła husaria wraz z Koniecpolskim i rajtarzy cesarscy.Obie strony miały w tej chwili po 3000 jeźdźców,ale większość Szwedów była wypoczęta,za to Polacy i Austriacy podbudowani dotychczasowymi sukcesami.Szyki obu armii całkowicie się pomieszały i o wyniku bitwy decydowała teraz nie taktyka,a biegłość szermiercza.Ponieważ w tej dziedzinie Polacy zdecydowanie górowali nad Szwedami,wynik starcia był z góry przesądzony.W zażartej walce czynny udział brali obaj wodzowie Koniecpolski nawet strzałem z pistoletu obalił jednego ze szwedzkich oficerów.W bardzo poważnym niebezpieczeństwie znalazł się sam Gustaw Adolf,który przeżył dzięki ofiarności swoich podkomendnych.Walka była zacięta,jednak w końcu lepsze wyszkolenie indywidualne polskich jeźdźców doprowadziło do tego,że szyk szwedzki uległ załamaniu.Widząc to,Gustaw Adolf rzucił się do ucieczki w kierunku Sztumu.
Syn feldmarszałka kosztem własnego życia ocalił szwedzką piechotę
Piechota szwedzka znalazła się teraz w poważnym niebezpieczeństwie.Świadomy zagrożenia Wrangel rzucił do walki ostatni regiment jazdy,którym dowodził jego syn Johann.Wspomagany przez oddział niedobitków spod Trzciany Johann Wrangel stawił czoła posuwającej się szybko jeździe polskiej i austriackiej.Walka była krótka(zginął w niej syn feldmarszałka),jednak wystarczyło to,by piechota zdążyła schronić się za umocnieniami Sztumu.Ponieważ piechota polska i cesarska nie mogły nadążyć za szybko posuwającą się kawalerią,nie można było osaczyć miasta.Zamknięci tam Szwedzi wykorzystali zapadające ciemności i wymknęli się,po czym uszli w kierunku Malborka.
Podsumowanie
Bitwa doprowadziła do prawie całkowitej likwidacji jazdy szwedzkiej,której straty wyniosły 600 zabitych i 200 wziętych do niewoli,w tym wielu wyższych oficerów.Kosztem swej jazdy doskonała piechota szwedzka w większości ocalała,tracąc ok.600 zabitych i 300 wziętych do niewoli.Polskie zwycięstwo nie zmieniło stosunku sił,jednak po tej bitwie Szwedzi już do końca wojny nie zdołali odzyskać inicjatywy.Bitwa dobitnie wykazała,że bez wsparcia piechoty i artylerii jazda szwedzka w otwartej walce nie może jednak równać się z jazdą polską.Na królu Szwecji wielkie wrażenie wywarła jedna z kozackich chorągwi,której żołnierze otoczeni czterema kornetami szwedzkimi,dzięki świetnemu wyszkoleniu indywidualnemu nie dopuścili,by nieprzyjaciel mógł użyć broni palnej.Po bitwie znaleziono w tym miejscu wiele obciętych rąk żołnierzy szwedzkich wraz z trzymanymi przez nie pistoletami.Ocalały z pogromu Gustaw Adolf przyznał,że w takich tarapatach nigdy jeszcze nie był.
Upamiętnienie
Walki rycerzy polskich pod Trzcianą zostały,po 1990 r.upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic,"TRZCIANA 25 VI 1629".
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz