Walerian Łukasiński

Ur.15 kwietnia 1786 w Warszawie,zm.27 lutego 1868 w Szlisselburgu)polski działacz niepodległościowy,major 4 pułku piechoty liniowej(czwartaków),twórca Wolnomularstwa Narodowego i Towarzystwa Patriotycznego.
Życiorys
W latach 1807–1815 w wojsku Księstwa Warszawskiego.Uczestnik kampanii 1807 r.1809 r.(m.in.pod Raszynem) i 1813 r.W 1811 r.wprowadzony został do loży masońskiej Wolność Odzyskana w Lublinie.Po przeniesieniu z końcem 1811 r.do Zamościa,gdzie w dziale administracyjnym pracował jako płatnik wojskowy,został członkiem miejscowej loży Jedność.18 marca 1817 awansowany do stopnia majora wojsk Królestwa Polskiego.3 maja 1819 założył w Warszawie Wolnomularstwo Narodowe.W wyniku secesji członków z Wielkiego Księstwa Poznańskiego,którzy pod kierownictwem Ignacego Prądzyńskiego utworzyli Związek Kosynierów,Łukasiński zmuszony został do zawieszenia prac swojej loży,a 1 maja 1821 utworzył Narodowe Towarzystwo Patriotyczne.W 1822 r.policja wielkiego księcia Konstantego wpadła na trop spisku.Łukasiński został aresztowany 25 października 1822,więziony w warszawskim więzieniu do 2 października 1824.14 czerwca 1824 Sąd Wojenny Najwyższy w zastępstwie sądu sejmowego skazał Łukasińskiego na 9 lat twierdzy.Car Aleksander I zmniejszył mu karę o 2 lata.2 października 1824 w obozie na Powązkach nastąpiła publiczna degradacja majora.Od 6 października 1824 był więziony w twierdzy zamojskiej,początkowo w kazamacie Bramy Lwowskiej,później lubelskiej gdzie trzymano go w małej komorze.Tam 28 sierpnia 1825 był jednym z inicjatorów buntu więźniów.10 września 1825 za ten czyn został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie.14 września wielki książę Konstanty skorzystał z prawa łaski i zamienił wyrok,podwajając karę więzienia do 14 lat i skazując go na karę publicznej chłosty i zakucie rąk i nóg w kajdany.Skazanego przeniesiono wtedy do kazamaty w Bramie Szczebrzeskiej.30 listopada 1825 został wywieziony z Zamościa do więzienia w Górze Kalwarii a stamtąd do więzienia warszawskiego.30 listopada 1827 został przesłuchany przez delegację sądu sejmowego,która zajmowała się dochodzeniem w sprawie polskich stowarzyszeń tajnych.W czasie Sejmu 1830 r.Gustaw Małachowski zaapelował do cara Mikołaja I o ułaskawienie Łukasińskiego.Petycja ta pozostała bez odpowiedzi,jednak Łukasińskiemu wkrótce zdjęto kajdany.W czasie powstania listopadowego wywieziony został jako więzień stanu przez wycofujące się wojska rosyjskie do twierdzy Szlisselburskiej,gdzie spędził resztę życia,więziony mimo upływu wyroku w celi o zaostrzonym rygorze(wilgotnej,ciemnej i bez podłogi).Przez Rosjan był uważany za głównego prowodyra powstania listopadowego i dlatego pozbawiono go należnego mu prawa do amnestii w 1856 r.która objęła nawet dekabrystów.Dopiero w 1862 r.otrzymał pozwolenie na spacery po więziennym dziedzińcu,dostęp do wiadomości oraz prawo posiadania materiałów piśmiennych,co umożliwiło mu spisanie pamiętnika.W więzieniu spędził 46 lat i tam zmarł.
Dzieła

• Walerian Łukasiński:Pamiętnik.Opracował,wstępem i przypisami opatrzył Rafał Gerber.Warszawa:PWN,1960 r.s.220.OCLC 12624727
• anonim:[Walerian Łukasiński]:Uwagi pewnego Officera nad uznaną potrzebą urządzenia Żydów w naszym Kraiu i nad niektóremi pisemkami w tém przedmiocie teraz z druku wyszłemi.Warszawa: 1818 r.OCLC 504397528

Piśmiennictwo
Zwany żelaznym majorem,jest jednym z symboli męczeństwa tamtych czasów.Hołd oddał mu m.in.Stanisław Wyspiański,czyniąc go jednym z bohaterów Nocy listopadowej.O Łukasińskim w Zamościu pisze też T.Hołuj w 2 tomie"Królestwo bez ziemi".W 1927 r.ukazał się numer"Ziemi Zamojskiej"w całości poświęcony Łukasińskiemu.W 1983 roku odznaczony został Gwiazdą Wytrwałości.