Życiorys
Syn Teofila Wojciecha,podskarbiego nadwornego koronnego(kasztelana buskiego) i Honoraty Stempkowskiej z Nieświeża(primo voto Józefowej Lubomirskiej,tertio voto Igelströmowej).Dzieciństwo spędził w rodzinnym Ojcowie,u swej babki Marianny Załuskiej z Dębińskich(primo voto Zygmuntowej Łubieńskiej).Pierwsze nauki pobierał w wiedeńskim Theresianum,a następnie przebywał jako paź na dworze Franciszka I.W późniejszym okresie uzyskał tytuł hrabiego.Posiadał znaczne majątki ziemskie:Jasienica,Puszołaty i Prystawiany.Karierę wojskową rozpoczął w roku 1807,przekradając się do Księstwa Warszawskiego i wstępując 19 kwietnia(jako szeregowiec)do 1 Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej.Po kilku tygodniach(5 czerwca)awansował na porucznika II kl.w 6 kompanii,a cztery miesiące później był już porucznikiem I kl.w 3 kompanii.Uczestniczył w kampaniach napoleońskich:(1808-1811)oraz(1812-1814).Podczas kampanii hiszpańskiej został odznaczony Legią Honorową(5 kwietnia 1809).W bitwie pod Wagram dowodził 1 kompanią.Kronikarz 1 Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej.Od roku 1815 był adiutantem cara Aleksandra I Romanowa,a później Mikołaja I w armii Królestwa Polskiego.W latach(1826-1830)był kuratorem szkół Wolnego Miasta Krakowa.W czasie powstania listopadowego był dowódcą dywizji i szefem polskiego wywiadu.Podczas Wiosny Ludów w 1848 roku komendant Gwardii Narodowej we Lwowie.W 1835 roku został skazany przez władze rosyjskie na konfiskatę dóbr za udział w powstaniu listopadowym.Po Wiośnie Ludów był więziony przez władze rosyjskie.Pod koniec życia osiadł w Galicji.Generał Załuski jest pochowany w kościele parafialnym w Gręboszowie.Żoną jego była poślubiona 28 sierpnia 1816 w Krakowie Zofia Antonina Marianna Przerębska herbu Nowina(ur.15 czerwca 1794 w Siedliszowicach,zm.6 czerwca 1881 w Krakowie).Miał z nią syna,Zygmunta Bogumiła Adama Załuskiego(ur.12 sierpnia 1817 w Krakowie,zm.23 listopada 1872 tamże).Załuski był członkiem loży wolnomularskiej Kazimierz Wielki w trzecim stopniu w 1819/1820 roku.W 1830 roku został nagrodzony Znakiem Honorowym za 20 lat służby.
Twórczość
Autor pamiętników,wspomnień,utworów dramatycznych,wierszy oraz przekładu rozprawy Napoleona.
Ważniejsze utwory
- Trojden,książę litewski.Tragedia w 5 aktach,powst.1804 r.rękopis:Biblioteka Narodowa
- Głos J.W.Kuratora Generalnego instytutów naukowych Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu przy instalowaniu J.W.Sebastiana Girtlera filozofii i medycyny doktora na urząd rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniu 18 października 1826 r.w amfiteatrze Kolegium Większego Nowodworskiego miany...Kraków 1826 r.
- Przypomnienia i dumania z pamięci więźnia w cytadeli warszawskiej w r.1849 na rozstrzelanie osądzonego,w Tarnowie spisane zaraz po uzyskanym na żądanie Najjaśn.Cesarza Austrii zwolnieniu tegoż roku,Paryż 1855 r.
- La Pologne et les Polonais défendus contre les erreus et les injustices des écrivains français MM.Thiers,Ségur,Lamartine,par un ancien officier,Josef Z.Paryż 1855 r.wyd.następne Paryż 1856 r.autograf:Biblioteka Jagiellońska sygn.6814 II
- Wspomnienie o pułku lekkokonnym polskim Gwardii Napoleona I i niektóre sprostowania tyczące się tego pułku,Dodatek Miesięczny do"Czasu"1856 r.t.4,s.597-639.Dalsze wspomnienia ukazywały się tamże:1858 r.t.1,s.283-315;t.3,s.23-67;1859 r.t.2,s.3-63;t.4,s.331-397;1860 r.t.1,s.238-311;t.3,s.391-463.Wyd.następne całości wspomnień:Wspomnienia o pułku lekkokonnym polskim Gwardii Napoleona I przez cały czas od zawiązania pułku w r.1807 do końca 1814,Kraków 1862 r.(tu także na s.97 przedrukowano poz.6)
- Pamiątka Niegolewskiemu.Wiersz do Piotra Michałowskiego przez dawnego towarzysza broni,"Nadwiślanin"1857 r.nr 92;wyd.następne:osobne Lwów 1858 r.(wyd.Kraków 1862 r.)
- Wspomnienia w skróceniu z roku 1831 jenerała brygady w Sztabie Głównym Wojska Polskiego,Dodatek Miesięczny do"Czasu"1860 r.t.4,s.438-530 i odb.Kraków 1861 r.
Przekłady
- Rozprawa Napoleona Bonaparte,oficera artylerii,napisana w r.1791 na zadanie:jakie prawdy i uczucia wpajać ludziom dla ich szczęścia,jako przedmiot nagrody wyznaczonej przez Akademię w Lyonie 1791 r.Wydane w Paryżu w r.1826 przez jenerała Gourgaud,z francuskiego przełożył dawny oficer gwardii polskiej Napoleona,Paryż 1856 r.
- Do Józefa Sygierta z lat 1800-1804,rękopis:Ossolineum sygn.858/II
- Do S.Wodzickiego 23 listy z lat 1817-1830,rękopis:Ossolineum sygn.11657/II
- Do S.Wodzickiego 3 listy z lat 1825-1828,ogł.M.Krzywosąd Kępieński,"Biblioteka Warszawska"1883 r.t.4,s.405-406;1884 r.t.1,s.240-242
- Korespondencja z K.w.Metternichem z lat 1826-1829,ogł.z rękopisów Archiwum Państwowego w Wiedniu,W.Bobkowska w:Korespondencja Metternicha w sprawie Uniwersytetu Krakowskiego 1820-1829,Kraków 1935 r."PAU.Archiwum Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce"nr 3
- Do A.Radziwiłła z roku 1826 i następnych,rękopis:Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Poznaniu(Kancelaria Namiestnikowska VIII 1 f.345 i następne)
- Do Andrzeja Alojzego Ankwicza z roku 1827,rękopis:Ossolineum sygn.6288/III
- Do Romana Hubickiego z roku 1827,rękopis:Ossolineum sygn.12294/II
- Do J.Lelewela z 9 maja 1827,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.4435 VI,fragmenty ogł.H.Barycz:Wśród gawędziarzy,pamiętnikarzy i uczonych galicyjskich t.1,Kraków 1963 r.s.18
- Korespondencja z L.Chodźką,Hilarym Meciszewskim,J.Lelewelem(1827 r.)J.Zajączkiem i in.rękopisy w Zbiorach Rapperswilskich;fragm.listów do L.Chodźki z lat:1854-1855,1860-1862 ogł.z odpisów W.Ręgorowicza,J.Staszewski w:Generał J.Załuski,Poznań 1934 r."Życiorysy Zasłużonych Polaków XVIII i XIX w."
- Do Jana Śniadeckiego z roku 1830,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.3131
- Korespondencja Załuskiego(m.in.listy z roku 1831:do żony,od Józefa Chłopickiego,od A.Radziwiłła,od Franciszka Żymirskiego) i inne papiery,rękopis:Biblioteka Czartoryskich sygn.3235 t.1-2
- Do Amelii z Bronikowskich Załuskiej 2 listy z roku 1831,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.7024 III
- Do generała Jana Krukowieckiego(raport)z Modlina 1 września 1831,rękopis w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego sygn.27 f.12
- Do Krystyna Ostrowskiego w zbiorze z lat 1835-1873,rękopis:Biblioteka Narodowa(Zbiory Rapperswilskie sygn.751,t.19)
- Do Kajetana Jabłońskiego z roku 1844,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.7837 IV
- Do Tadeusza Wasilewskiego z roku 1845,rękopis:Ossolineum sygn.3230/II
- Do Aleksandra Fredry z lat:1846,1859-1860 i in.rękopisy:Biblioteka Narodowa(Archiwum Szembeków z Siemianowic)
- Do Gwalberta Pawlikowskiego z roku 1851;od Kazimierza Małachowskiego z 25 sierpnia 1831;listy i rozkazy z roku 1831;ogł.M.Hulewicz:Z papierów po jenerale J.hr.Załuskim.Z manuskryptów Muz.Nar.w Rapperswylu(dz.V nr 64 litera d),"Ruch Literacki"1877 r.t.2,s.341-343
- Do F.Wężyka 9 listów z lat 1852-1859(z odpisami wierszy A.Fredry),rękopis:Ossolineum sygn.12321/III
- Do Walerego Wielogłowskiego 2 listy z lat:1852,1857;rękopis:Biblioteka PAN Kraków sygn.1833
- Do K.Szajnochy z roku 1853,rękopis:Ossolineum sygn.5880/II
- Do Jana Skrzyneckiego z lat 1857-1858;rękopis:Biblioteka PAN Kraków sygn.2408,t.2
- Do Juliana Horoszkiewicza z roku 1858,rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.7877 IV
- Do nieznanego adresata 3 listy z lat 1859-1863;do Augusta Bielowskiego z roku 1860;rękopis:Ossolineum sygn.2432/II
- Do"Przeglądu Powszechnego"z roku 1859;do"Dziennika Literackiego"z roku 1859;do Włodzimierza Dzieduszyckiego z roku 1863;rękopis:Ossolineum sygn.6520/III
- Do Władysława Zawadzkiego z roku 1860;rękopis:Ossolineum sygn.3456/II
- Do księgarza krakowskiego z 16 lipca 1860;rękopis:Ossolineum sygn.9871/II(nr 30)
- Do Iwony i Michała Załuskich z roku 1860 i następnych,rękopisy w archiwum rodzinnym Załuskich w Iwoniczu(inform.J.Staszewski)
- Do Henryka Wodzickiego 4 listy z lat 1861-1866;rękopis:Ossolineum sygn.11765/II
- Do Piotra Szembeka z roku 1862,ogł.M.z Fredrów Szembekowa,"Przegląd Polski"rocznik 36,t.143(1901/1902),s.46-47
- Do nieznanego adresata z roku 1864,rękopis:Biblioteka Narodowa sygn.II 5991
- Do Józefa Majera z roku 1865,rękopis:Biblioteka PAN Kraków sygn.2020
- Do W.Pola z roku 1865,rękopis:Ossolineum sygn.12045/III
- Korespondencja z Agnieszką Baranowską,rękopisy w zbiorach Anieli Chłapowskiej w Czerwonejwsi k.Kościana(inform.J.Staszewski)
- Do Andrzeja Niegolewskiego,rękopisy w archiwum rodzinnym Niegolewskich w Niegolewie(inform.J.Staszewski)
- Od:E.G.v.Broecker z roku 1827,W.Mitkowskiego z roku 1862;rękopis:Biblioteka Jagiellońska sygn.7912 III
- Od T.Molskiego z roku 1829,rękopis:Biblioteka Narodowa sygn.II 5991
- Od A.Fredry z 20 listopada 1841,rękopis:Państwowe Archiwum Wojewódzkie Kraków(Archiwum siedliszowickie Załuskich nr 45);tam prawdopodobnie inne listy i materiały dot.Załuskiego
- Od A.Fredry 7 listów z lat 1857-1859,autografy w Państwowym Instytucie Wydawniczym w Warszawie,(inform."Nowy Korbut"VII,345)
- Od F.Wężyka z lat 1853-1862,rękopisy:Biblioteka PAN Kraków sygn.5605 i inne
- Stan służby Załuskiego;notatki do wspomnień;tłumaczenie Załuskiego z powodu oskarżenia o sprzyjanie Rosji(z 23 lipca 1831);notice abrégée sur la cause polonaise...présentée à Vienne 14 kwietnia 1834;autobiografia z roku 1866;ogł.J.Staszewski jak wyżej poz.9(w załącznikach);z rękopisów zbiorów prywatnych,Archiwum Głównego Akt Dawnych,Zbiorów Rapperswilskich
- Memoriał w sprawie zwrotu Biblioteki Załuskich,rękopis:Archiwum Główne Akt Dawnych(Archiwum Wilanowskie sygn.271)
- Zbiór wierszy różnych autorów pisany przez Załuskiego z pamięci w więzieniu w roku 1849,rękopis:Biblioteka Narodowa sygn.II 5799
- Wpis dla Ambrożego Grabowskiego z roku 1856,rękopis:Ossolineum sygn.2183/III.
Opracowania nt. Załuskiego
Prace monograficzne
- J.Staszewski:Generał J.Załuski,Poznań 1934 r."Życiorysy Zasłużonych Polaków XVIII i XIX w."
- Korespondencja Metternicha w sprawie Uniwersytetu Krakowskiego w latach 1820-1829:wyd. i wstępem poprzedziła W.Bobkowska,Kraków 1935 r."PAU.Archiwum Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce"nr 3
- (Ataki polityczne przeciw Załuskiemu):"Polak Sumienny"1831 r.nr 10;"Kurier Polski"1831 r.nr 403
- Helleniusz(E.A.Iwanowski):Kilka rysów i pamiątek,Poznań 1860 r.
- (Odpowiedzi na Wspomnienia skrócone):Konopski,Dodatek Miesięczny do"Czasu"1860 r.t.4;P.Szembek,"Czas"1862 r.nr 163;A.F."Czas"1862 r.nr 177
- F.P.Fonton:Souvenirs.Lettres humoristiques,politiques et militaires écrites en 1828 et 1829 du quartier général de l'armée du Danube,Lipsk 1862 r.
- H.Otowski:Mowa nad grobem ś.p.J.hr.Załuskiego...30 kwietnia 1866...miana,Tarnów 1866 r.
- A.Załuski:...Kazanie na pogrzebie ś.p.J.hr.Załuskiego miane w kościele Gręborzowskim d.30 kwietnia 1866,Kraków 1866 r.
- "Kalendarz Wydawnictwa dzieł tanich i pożytecznych na r.1867":Kraków 1866 r.
- T.Żychliński:Złota księga szlachty polskiej rocznik 8,Poznań 1886 r.s.462
- C.V.Wurzbach:Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich t.59(Wiedeń 1890 r.)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz