poniedziałek, 15 czerwca 2015

Antoni Grabowski(esperantysta)

Ur.11 czerwca 1857 we wsi Nowe Dobra pod Chełmnem,zm.4 lipca 1921 w Warszawie polski inżynier chemik,publicysta,tłumacz i działacz międzynarodowego ruchu esperantystów.Był nauczycielem języka esperanto,prelegentem i organizatorem.Od roku 1908 pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Esperantystów.Był współtwórcą Akademio de Esperanto,w której przez wiele lat kierował Sekcją Gramatyki.Opracował Słownik Języka Esperanto(1910 r.)Grabowski m.in.przełożył na esperanto"Pana Tadeusza"Adama Mickiewicza,"Halkę",wiele pieśni i arii,"Mazepę"Juliusza Słowackiego i dwie antologie poezji,m.in."El parnaso de popoloj"("Z Parnasu narodów"),zawierająca przekłady z 30 języków.
Esperanto i twórczość literacka
Zainteresowanie literaturą pojawiło się u Antoniego Grabowskiego już podczas studiów uniwersyteckich.W tym czasie został on aktywnym członkiem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego.Grabowski nie zajmował się jednak wyłącznie polszczyzną i jej dorobkiem literackim krok po kroku przyswoił sobie także 9 języków na poziomie zaawansowanym,a kolejne 15 rozumiał.Pierwszym sztucznym językiem,z którym zapoznał się Grabowski był Volapük.Podczas spotkania i rozmów z Johannem Martinem Schleyerem,autorem tego projektu językowego,okazało się,że nawet twórca Volapük nie włada nim biegle,z czego Grabowski wyciągnął wniosek,że język ten nie nadaje się do codziennej komunikacji.W 1887 r.przestudiował wydaną w tym samym roku broszurę Dr Esperanto.Język międzynarodowy.Przedmowa i kompletny podręcznik autorstwa Ludwika Zamenhofa.Zamenhof przedstawił w niej swój projekt nowego języka międzynarodowego,który stał się znany jako"Esperanto".Grabowskiego zafascynowała logiczna struktura esperanta oraz szybka do uzyskania łatwość wyrazu.Podróż do Warszawy i spotkanie z Zamenhofem doprowadziły do pierwszej rozmowy w tym języku.Po spotkaniu z Zamenhofem Grabowski wyznaczył sobie jako cel przetłumaczenie ważniejszych dzieł literatury światowej na esperanto.W 1888 r.ukazało się jego tłumaczenie opowiadania Aleksandra Puszkina pt.Zamieć,w 1889 r.Die Geschwister autorstwa Johanna Wolfganga von Goethe i inne.Na początku lat 90.XIX stulecia Grabowski wyraził swe niezadowolenie zbyt powolnym rozprzestrzenianiem się esperanto.Powodem było jego zdaniem niedoskonałość tego języka.Nawoływał do wprowadzenia odpowiednich poprawek.Podczas głosowania nad reformą esperanto w 1894 r.odrzucił zgłoszone propozycje i trzymał się odtąd podstawowych zasad językowych zawartych w Fundamento de Esperanto.Grabowski piastował stanowisko przewodniczącego w istniejącym od 1904 r.Warszawskim Związku Esperantystów,przekształconym w 1908 r.w Polski Związek Esperantystów.Od tego samego roku pełnił funkcję dyrektora sekcji gramatycznej w Akademii Esperanto.W latach 1908-1914 Grabowski prowadził w kilku warszawskich szkołach kursy esperanto.W 1908 r.opublikował artykuł o szczególnym znaczeniu esperanto jako języka przygotowawczego(>propedeutyka)w nauce języków obcych.Na konkretnych przykładach pokazał,jak nauka tego języka poprzedzająca kursy francuskiego i łaciny przyspiesza naukę tych języków.Antologia Z Parnasu narodów z roku 1913 zawiera 116 wierszy i poematów,reprezentujących 30 języków i kultur w sumie 6 wierszy autorstwa Grabowskiego stworzonych oryginalnie w języku esperanto i 110 tłumaczeń na ten język.Po wybuchu pierwszej wojny światowej rodzina Grabowskiego wyemigrowała do Rosji.Sam Grabowski musiał z powodów zdrowotnych pozostać w Warszawie.Tam też przetłumaczył Pana Tadeusza.W czasie wojny,chronicznie chory na serce i bez wystarczających środków finansowych nie był w stanie opłacić kosztów leczenia.Po wojnie,gdy do Warszawy powróciła jego rodzina,był niemal w stanie całkowitego wycieńczenia.Mimo wszystko kontynuował swą działalność na rzecz esperanto aż do śmierci na zawał serca w 1921 r.
Twórczość
Wybrane teksty

  • Al la semanto
  • Jubilea kantato
  • La reveno de l’ filo
  • La tagiĝo
  • Saluto el Varsovio
  • Sur unu kordo

Wybrane tłumaczenia
Popolkantoj (Piosenki)
Adam Asnyk:

  • Ĉielarka fabelo
  • Vana plendo

Leo Belmont:

  • Kanto pri vento
Kazimierz Brodziński:

  • Laboru

Piotr Dalman:
En la valo neĝa vento
Stanisław Jachowicz:

  • Fabletoj por infanoj

Józef Jankowski:

  • Vi estas kiel aŭroro

Maria Konopnicka:

  • Al la virino
  • Kiam iris reĝo
  • Sur la Jungfrau

Józef Kotarbiński:

  • Averto

Ignacy Krasicki:

  • Konsilo

Zygmunt Krasiński:

  • Al la virino

Antoni Lange:

  • Libroj de profetoj

Teofil Lenartowicz:

  • La viburno

Antoni Malczewski:

  • Kozako en stepo

Adam Mickiewicz:

  • Sinjorino Twardowska
  • Sinjoro Tadeo
  • Tri Budrisoj

Antoni Edward Odyniec:

  • Anĝelet’ aŭ diableto

Zygmunt Różycki:

  • Prometeo

Juliusz Słowacki:

  • En Svisujo
  • Himno dum subiro de l’ suno sur maro
  • Patro de pestuloj en El-Arish

Kazimierz Tetmajer:

  • De kiam estos vi edzino

Włodzimierz Wolski:

  • Bruas pinoj sur deklivo ario el la opero"Halka"
  • Kial en horo soleca ario el la opero"Halka"
  • Kiel rompita vente arbeto ario el la opero"Halka"
  • Supren flugi volus mi ario el la opero"Halka"

Józef Bohdan Zaleski:

  • Svatita junulino

Narcyza Żmichowska:

  • Ensorĉita rondo
  • La destino

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz