Związek Związków Zawodowych

ZZZ powstał 25 maja 1931 w wyniku konsolidacji prosanacyjnych związków zawodowych:syndykalistycznej Generalnej Federacji Pracy,solidarystycznej Konfederacji Gospodarczych Związków Zawodowych,części sanacyjno-socjalistycznego Centralnego Zrzeszenia Klasowych Związków Zawodowych i nacjonalistycznych Polskich Związków Zawodowych„Praca”z Poznańskiego i Pomorza.Był jedną z trzech największych centrali związkowych w kraju(169 tysięcy członków w 1934 roku).ZZZ wydawał czasopisma:„Front Robotniczy”,„Front Pracownika Umysłowego”,„Front Górniczy Śląska i Zagłębia”,„Wiadomości Robotnicze”,„Głos Ludu”oraz dziennik„Głos Powszechny”.Przy ZZZ działał Robotniczy Instytut Oświaty i Kultury imienia S.Żeromskiego.Główni działacze ZZZ:Jędrzej Moraczewski(prezes),Jerzy Szurig(sekretarz generalny),Stefan Kapuściński(działacz z Górnego Śląska),Kazimierz Zakrzewski(sekretarz Okręgu Lwowskiego).Większość działaczy ZZZ związana była z lewicowo-sanacyjnym Związkiem Naprawy Rzeczypospolitej.W ZZZ działali też anarchiści:Tomasz Pilarski(Sosnowiec,od 1939 r.w Wydziale Centralnym ZZZ),Władysław Głuchowski(Częstochowa) i Wiesław Protschke(Lwów).Nie jest do końca jasne czy działalność anarchistyczna w ramach ZZZ odbywała się jawnie czy też w konspiracji przed kierownictwem.Początkowo ZZZ udzielał poparcia obozowi rządzącemu i w zamian korzystał z poparcia administracji państwowej.Miał charakter reformistyczny,nie protestował przeciw sanacyjnemu autorytaryzmowi ani kapitalizmowi.Uchwalony na I Kongresie ZZZ program postulował zwiększenia roli państwa w gospodarce oraz zjednoczenie klasy robotniczej w niezależnych od partii związkach zawodowych.Negowano walkę klas,konflikty społeczne rozstrzygać miał arbitraż państwa.W okresie Wielkiego Kryzysu w ZZZ narastał konflikt między solidarystyczną grupą Tomaszkiewicza i Malinowskiego a syndykalistami(Jędrzej Moraczewski,J.Szurig,B.Gawlik,G.Zieliński,S.Kapuściński,Stefan Szwedowski).Podczas II Kongresu ZZZ w 1934 r.pod wpływem syndykalistów doszło do radykalizacji programu.Choć nadal podkreślał ponadklasowy charakter państwa i postulował ewolucyjne przemiany to uznał już walkę klas i proklamował hasło„przejęcia na własność społeczną warsztatów pracy”.W 1935 r.ZZZ zawarł„pakt o nieagresji”z socjalistyczną centralą związkową.Od 1936 r.m.in.pod wpływem kontaktów z anarchistami zaznaczyła się coraz większa zmiana kursu w stronę syndykalizmu.„Deklaracja ideowa”uchwalona na III Kongresie Związku w 1937 roku głosiła walkę klas,domagała się nacjonalizacji i komunalizacji wielkich zakładów,banków i handlu zagranicznego,postulowała„demokrację ludową”(łączącą silną władzę wykonawczą z prawami obywatelskimi i udziałem mas ludowych w rządzeniu).Kongres uchwalił też rezolucję solidaryzującą się z hiszpańską centralę anarchosyndykalistyczną CNT i odmówił przystąpienia do Obozu Zjednoczenia Narodowego.Od tego czasu związek poddawany był stałym represjom policyjnym i sądowym(interwencje cenzury,aresztowania,procesy za udział w manifestacjach i antypaństwowe wypowiedzi publiczne).W 1937 r.policja siłą zajęła lokale ZZZ na Śląsku,żeby przekazać je prorządowej grupie rozłamowej.Solidaryści z ZZZ doprowadzili do rozłamu,w wyniku którego większość członków przeszła do prorządowego Zjednoczenia Polskich Związków Zawodowych(liczebność ZZZ spadła do 35.000 członków).13-14 marca 1938 odbył się IV Kongres ZZZ,który przyjął nową Deklarację Ideową,wykładnię polskiego syndykalizmu.Program związku postulował teraz bezklasowe społeczeństwo wytwórców,społeczny zarząd nad zakładami pracy,bezpartyjne związki zawodowe,strajk generalny jako metodę urzeczywistnienia celów związku i budowę nowego ustroju na podłożu polskim.Zarazem podkreślał swój patriotyzm głosząc troskę o los narodu i państwa,„budowanie nowego ustroju na podłożu polskim”,zachowanie niezależności od Międzynarodówek.W trakcie II wojny światowej członkowie ZZZ współtworzyli m.in.Związek Syndykalistów Polskich.