Korektura Taszyckiego

Correctura Iurium,zwana też Korekturą praw(pełna nazwa Statuta inclyti Regni Poloniae recens recognita et emendata"Statuty sławnego Królestwa Polskiego nowo przejrzane i poprawione").Projekt opracowany przez komisję sejmową w 1532.Komisja składała się z 6 deputowanych(4 szlacheckich i 2 duchownych),po 3 z obu prowincji koronnych;zwana komisją Taszyckiego od jednego z członków,Mikołaja Taszyckiego(1545).Wedle ustawy sejmu krakowskiego z 20 I 1532(Volumina Legum tom I str.247-253)Wielkopolskę reprezentowali Stanisław Niemojewski sędzia inowrocławski,Mateusz Krzyżanowski podsędek poznański i Mikołaj Zamojski kanonik łęczycki,Małopolskę Jan Pieniążek sędzia krakowski,Bernard Maciejowski sędzia sandomierski,referendarz królewski i Jerzy Myszkowski kanonik krakowski,sekretarz królewski.Komisja podjęła i ukończyła pracę w innym składzie.Jan Pieniążek zmarł a z pozostałych zostali tylko Maciejowski i Myszkowski.Nowymi członkami, jak wynika z dedykacji dla Zygmunta Starego,byli Mikołaj Taszycki sędzia krakowski(Małopolska),Wojciech Policki pisarz ziemski poznański,Mikołaj Koczanowski miecznik inowrocławski i Benedykt Izdbieński kanonik gnieźnieński(Wielkopolska).Projekt ten miał charakter całościowej kodyfikacji prawa o zasięgu ogólnopaństwowym,a opierał się na Statucie Łaskiego,późniejszych konstytucjach,edyktach oraz na spisanym prawie zwyczajowym ziemi krakowskiej.Twórcom chodziło głównie o usunięcie sprzeczności i powtórzeń oraz ujednolicenie i rozbudowę dotychczasowych norm.Celem było także ujednolicenie wyroków sądów do przypadków w nim przedstawionych.Zawierał on też wiele nowelizacji.Correctura iurium zawierała 930 artykułów.
Została podzielona na 5 ksiąg:

• źródła prawa
• przepisy prawa procesowego
• przepisy prawa rodzinnego i spadkowego
• przepisy prawa o zobowiązaniach i prawo karne
• zbiór formuł dla czynności karnych i procesowych

Zawierała też regulacje dotyczące ustroju państwa i prawa stanów.Ogólnie objęła całość ziemskiego prawa sądowego oraz wybrane przepisy z prawa stanowego.Wyraźny jest w niej podział na prawa polityczne(publiczne) i sądowe.Była to udana próba ujednolicenia prawa w Rzeczypospolitej,świadcząca o wysokim poziomie polskiej myśli prawnej.Traktowała obronę konieczną kazuistycznie,zaliczyła ją do przedmiotowej strony przestępstwa,wyraźnie odróżniając ją od okoliczności wyłączających winę.Przewidywała wspólną,wzajemnie zależną i równą odpowiedzialność i taką samą karę dla sprawcy głównego,podżegacza i pomocnika.Kara była bezwzględnie nieokreślona.Podstawą penalizacji były kary majątkowe.Projekt został odrzucony,mimo częściowego poparcia,przez szlachtę(przede wszystkim przez zwolenników tzw.ruchu egzekucyjnego,którzy widzieli w nim zamach na demokrację szlachecką)zebraną na sejmie w Piotrkowie w końcu 1534 roku.W tych czasach oprócz tego projektu istniały też prywatne projekty kodyfikacyjne,jak i dzieła prawniczo-pisarskie.Myśl kodyfikacji powracała w późniejszych latach u Jakuba Przyłuskiego(Leges seu statuta ac privilegia Regni Poloniae 1563)czy Jana Herburta(Statua Regni Poloniae in ordinem alphabeti digesta 1563).Posiłkową rolę w prawie koronnym odgrywały III Statut Litewski(1588)oraz Korektura pruska(1598).
Tekst oryginalny (łaciński)

• Statuta inclyti Regni Poloni[a]e recens recognita emendata pierwodruk Kraków 1532 Drukarnia Hieronima Wietora
• Correctura statutorum et consuetudinum regni Poloniae anno MDXXXII decreto publico per Nicolaum Taszycki,Bernardum Macieiowski,Georgium Myszkowski,Benedictum Izdbieński,Albertum Policki et Nicolaum Koczanowski confecta et Conventoni Generali Regni anno MDXXXIV proposita wydanie w serii"Starodawne prawa polskiego pomniki"zeszyt 3,Akademia Umiejętności,Kraków 1874