Frombork

(niem.Frauenburg,łac.Castrum Dominae Nostrae)miasto w woj.warmińsko-mazurskim,w powiecie braniewskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Frombork.Jest położony na Równinie Warmińskiej,nad Zalewem Wiślanym,na północnym krańcu Wysoczyzny Elbląskiej.W miejscowości znajduje się port morski oraz morskie przejście graniczne.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.elbląskiego.
Historia
Pierwsza wzmianka źródłowa o formującym się u stóp Wzgórza miasteczku pochodzi z 1278.Badania archeologiczne nie potwierdziły istnienia tutaj wcześniejszego osadnictwa.Kiedy po kolejnym powstaniu Prusów w 1275 doszczętnie spalono katedrę w Braniewie,biskup warmiński Henryk Fleming postanowił przenieść kapitułę warmińską i wybudować tu katedrę.Nazwę miasta przyjęto od Najświętszej Marii Panny,patronki katedry.Osadnicy niemieccy nazywali je Frauenburg,a kanonicy warmińscy w swoich dokumentach pisali Castrum Dominae Nostrae Gród Naszej Pani.
Powstały w wyniku tego wyboru w ostatniej ćwierci wieku XIII kompleks osadniczy składał się z dwóch,całkowicie od siebie niezależnych,jednostek:zespołu katedralnego na wzgórzu i miasta nad brzegiem Zalewu Wiślanego.Każda z nich posiadała odmienne podstawy prawne.Dopiero w końcu wieku XIX tarasy górny i dolny powiązano w jeden zespół,natomiast w roku 1926 Wzgórze Katedralne i miasto połączone zostały administracyjnie.Początkowo miasto stanowiło własność biskupów warmińskich,od 1320 należało do kapituły.Zwane było wówczas Civitas Warmiensis(Miasto Warmińskie).Tak też było w istocie,gdyż Frombork był stolicą Warmii.Pierwszą udokumentowaną datą nadania praw miejskich jest rok 1310.Od czasów założenia życie mieszkańców miasta wiązało się głównie z rybołówstwem i rolnictwem.Z biegiem lat powstawały tutaj warsztaty rzemieślnicze świadczące głównie usługi dla kanoników i służby kościelnej.Już w średniowieczu wymieniano funkcjonowanie we Fromborku cechów krawców,piekarzy,piwowarów oraz gildii rybackiej.Na mocy pokoju toruńskiego z 1466 miasto wraz całą Warmią weszło w skład Korony Królestwa Polskiego.We Fromborku przebywał Mikołaj Kopernik,który jako kanonik kapituły warmińskiej żył i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od roku 1510 do dnia swojej śmierci w maju 1543 roku.Właśnie tutaj Mikołaj Kopernik opracował De revolutionibus orbium coelestium(O obrotach sfer niebieskich)dzieło,które odmieniło dotychczasowe pojęcia o wszechświecie.Zespół katedralny na wzgórzu stał się także miejscem pochówku astronoma.Po kilkakrotnych zniszczeniach zabudowy miejskiej w czasie wojen szwedzkich rozpoczyna się w drugiej połowie wieku XVII upadek gospodarczy.W 1772,po pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej,miasto znalazło się w granicach Prus.Pewne ożywienie daje się zauważyć po 1837,kiedy przeniesiono tutaj siedzibę biskupstwa.Rozwój turystyki,który nastąpił w końcu wieku XIX,spowodowany m.in.uruchomieniem w roku 1899 linii kolejowej,sprzyjał dalszemu rozwojowi miasteczka jako znaczącego już ośrodka turystyczno-wypoczynkowego.Powstało wówczas kilka hoteli,gospód i pensjonatów.W wyniku drugiej wojny światowej w 1945 Frombork został włączony do Polski(polska nazwa Frombork stanowi fonetyczne przyswojenie formy niemieckiej).Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec.Z powodu znacznych zniszczeń i niewielkiej liczby mieszkańców pozbawiono Frombork praw miejskich.Odbudowa zniszczonego w ponad w 80% Fromborka była przedsięwzięciem bardzo poważnym.Wymagała dużych nakładów środków oraz sił.Przy odbudowie Fromborka pomagali harcerze oraz konserwatorzy zabytków.Tym drugim największy zaszczyt przyniosła odbudowa dzwonnicy Radziejowskiej.Wieża ta leży w południowo-zachodnim narożu murów obronnych.Ponad 20 lat później dzwonnice nadbudowano oraz przykryto barokową kopułą.Kopuła była z hełmem i latarnią.W 1946 podjęto decyzję o zorganizowaniu Muzeum Mikołaja Kopernika.Muzeum to udostępniono zwiedzającym we wrześniu 1948.W 1959 Frombork odzyskał prawa miejskie.W latach 1966-1973 prowadzono odbudowę Fromborka,w ramach akcji Związku Harcerstwa Polskiego pod kryptonimem"Operacja 1001-Frombork".2391 instruktorów i harcerzy za swoją nienaganną pracę,trwającą co najmniej trzy turnusy,otrzymało najwyższe wyróżnienie tytuł Honorowego Obywatela Fromborka(HOF)."Operacja 1001-Frombork"przygotowywała obchody 500.rocznicy urodzin Kopernika.
Zabytki

• Zespół katedralny na wzgórzu złożony z katedry i obwarowań katedralnych,otoczony budynkami dawnych kanonii
• Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św.Andrzeja
• Wieża Radziejowskiego,w której znajduje się wahadło Foucaulta
• Prywatna wieża Kopernika,niesłusznie uważana za jego dawne obserwatorium,a w rzeczywistości będąca jego formalnym mieszkaniem wewnątrz murów obronnych zespołu katedralnego na wypadek wojny
• Muzeum Mikołaja Kopernika
• 6 kanonii zewnętrznych z XVII-XVIII w.w tym kanonia św.Stanisława zbudowana na fundamentach starszego budynku należącego do Kopernika i będącego jego codziennym mieszkaniem
• Cmentarz kanonicki
• Nowy pałac biskupi
• Dawny kościół parafialny św.Mikołaja
• Zespół poszpitalny św.Ducha i kaplica św.Anny Muzeum Historii Medycyny
• Kościół poewangelicki,obecnie pogrzebowy
• Kapliczka przydrożna św.Jerzego przy ul.Braniewskiej
• Baszta Żeglarska z XV w.
• Wieża wodociągowa z XVI w.przebudowana w XVII-XVIII w.
• Kanał wodny z początku XIV w.
• Domy z XVII-XVIII w.

Transport
Przez miasto przechodzą drogi:

• droga wojewódzka 504 Elbląg Milejewo Pogrodzie Frombork Braniewo
• droga wojewódzka 505 Pasłęk Frombork

Wspólnoty religijne
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki oraz Kościół Zielonoświątkowy Zbór we Fromborku protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym.
Kultura
Co roku w mieście odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej.Miejscowość przedstawiona została w powieści i jednym filmie.We Fromborku i okolicach toczy się akcja powieści Zbigniewa Nienackiego z serii Pan Samochodzik zatytułowana"Pan Samochodzik i zagadki Fromborka".W miejscowości tej toczy się także akcja polskiego filmu"Królowa pszczół".
Turystyka
Turystyka jest głównym źródłem dochodu mieszkańców Fromborka.Głównymi atutami tego miasta są:zabytki,spokój oraz dobre zaplecze hotelowo-gastronomiczne.Miasto jest również dobrą bazą turystyczną do wycieczek w okolice Fromborka.Główne atrakcje turystyczne miasta i okolic to rejsy po Zalewie Wiślanym,punkty widokowe,umocnienia pozostałe po II wojnie światowej,planetarium i obserwatorium astronomiczne.Planetarium znajduje się w ośmiobocznej wieży na wzgórzu katedralnym(tzw.oktogonie),posiada kopułę o średnicy 8 m mieszczącą 81 widzów.W obiekcie prezentowane są popularnonaukowe seanse astronomiczne.
Ochrona przyrody
Północna część miasta znajduje sie w obrębie obszarów Natura 2000 Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana(PLH280007)SOO oraz Zalew Wiślany(PLB280010)OSO.
Na terenie miasta znajduje się 10 pomników przyrody:

Nr	Lokalizacja	Nazwa	Obwód przy powołaniu[cm]	Nr ew.	Rok powołania
1.	w okolicy Muzeum Mikołaja Kopernika	dąb szypułkowy	706	240/57	1957
2.	przy skrzyżowaniu ul.Krasickiego i Katedralnej	jesion wyniosły	445	241/57	1957
3.	100 m od skrzyżowania ul.Krasickiego i Katedralnej	jesion wyniosły	356	242/57	1957
4.	przy skrzyżowaniu ul.Krasickiego i Katedralnej koło kapliczki	dąb szypułkowy	437	48/92	1992
5.	park przy cmentarzu na ul.Sanatoryjnej	buk zwyczajny	318	49/92	1992
6.	park przy cmentarzu na ul.Sanatoryjnej	klon zwyczajny	317	50/92	1992
7.	przy skrzyżowaniu ul.Krasickiego i Katedralnej koło kapliczki	dąb szypułkowy	280	1/93	1993
8.	ul.Katedralna 10,koło Duszpasterstwa	buk zwyczajny	314	237/96	1996
9.	ul.Braniewska przy kapliczce,30 m od skrzyżowania z ul.Związku Harcerstwa Polskiego	klon zwyczajny	280	238/96	1996
10.	ul.Katedralna 9,teren Zespołu Szkół	jesion wyniosły	308	239/96	1996

Miasta partnerskie

• Sucha Beskidzka
• Kazlu Ruda
• Swietłyj