Zakroczym

Miasto w woj.mazowieckim,w powiecie nowodworskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zakroczym.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.warszawskiego.Leży na prawym brzegu Wisły.Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.Według danych GUS z 1 stycznia 2011 miasto miało 3321 mieszkańców.
Położenie Zakroczym leży na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 62 ze Strzelna do Anusina i drogi krajowej nr 7 Gdańsk Chyżne(Most im.Obrońców Modlina 1939 r.)na prawym brzegu rzeki Wisły poniżej ujścia rzeki Narew na dawnym szlaku handlowym łączącym Wisłą Pomorze z Mazowszem oraz Narwią i Bugiem z Litwą.

Historia
Nazwa
Nazwa Zakroczym wywodzi się od słowa„zakrot”,czyli przeprawa przez rzekę.Pierwotna lokalizacja miasta była bliżej Wisły i miasto nosiło wówczas nazwę Kroczym lub Kroczyn.Na skutek licznych powodzi nastąpiła relokacja miasta w wyżej położonym miejscu pod nazwa Za-kroczym.
Kalendarium

• 1065 pierwsza wzmianka w Falsyfikacie Mogileńskim o Zakroczymiu jako grodzie i osadzie na uposażeniu klasztoru benedyktynów z Mogilna.
• 8 czerwca 1335 książęta mazowieccy Siemowit II i Trojden I odnowili w Zakroczymiu poprzednio zawarte porozumienie z wielkim mistrzem krzyżackim Dietrichem von Altenburg.
• 1374 stolica ziemi zakroczymskiej w Księstwie Mazowieckim,potem województwie mazowieckim do 1795;odbywały się w Zakroczymiu zjazdy,tzw.roczki,wymieniany był znajdujący się w nim dwór książęcy,tzw.curia(wzniesiony przed 1422).
• 1422 oficjalne nadanie praw miejskich chełmińskich przez księcia Janusza I(potwierdzenie istniejącego już stanu rzeczy),potwierdzone w 1488 przez księcia Bolesława IV.
• 1656-1657 zajęcie miasta przez Szwedów i częściowe jego zniszczenie wraz z zabudowaniami dworu,przy moście powstał szwedzki szaniec.
• 1709 wojny szwedzkie i zniszczenie miasta przez wojska Karola XII,
• 1757 sprowadzenie do miasta ojców kapucynów i budowa klasztoru.
• 1793 zajęcie miasta przez wojska rosyjskie,wielokrotne przemarsze i rekwizycje zubożyły miasto.
• 1795 w zaborze pruskim miasto należało do regencji toruńskiej do Prus Nowo wschodnich
• 1806 miejsce przeprawy wojsk napoleońskich przed bitwą pod Pułtuskiem
• 1813 Iwan Paskiewicz kierował z Zakroczymia oblężeniem Modlina.
• 1815-1830 w granicach Królestwa Polskiego,budowa traktu Zakroczym-Wyszogród
• 1831 po zajęciu Warszawy przez Rosjan w refektarzu klasztoru odbywały się posiedzenia Rządu i Sejmu z Joachimem Lelewelem
• 1883-1888 budowa fortu nr 1 Zakroczym,pierwszego pierścienia fortów twierdzy Modlin.
• 20 sierpnia 1915 podpisanie kapitulacji przed Niemcami przez rosyjską załogę Twierdzy Modlin i Fortu Zakroczym
• 10-28 września 1939 obrona Twierdzy Modlin.Zakroczym włączony w pierścień obrony Twierdzy Modlin,obsadzały go początkowo pododdziały 8 DP,a od dnia 15 września 2 Pułk Piechoty 2 DP Legionów,dowodzony przez płk Ludwika Czyżewskiego.Pod rozkazami dow.2 pp Legionów pozostały pododdziały 8 DP VI i VII baon marszowy z 32 pp,obronę wzmacniała jeszcze grupa podchorążych w liczbie ok.200.Obrona miasta była zacięta,odcinek Zakroczym poddał się razem z Twierdzą Modlin,jednak żądni sukcesu Niemcy z dywizji SS Kempf pomimo wywieszenia przez obrońców białych flag wzięli miasto szturmem,obchodząc je od tyłu i boku.
• 28 września 1939 SS-mani z Dywizji„Kempf”rozstrzelali ok.600 osób,w tym 500 wziętych do niewoli żołnierzy Wojska Polskiego.
• 1944 utworzenie obozu dla ok.30000 deportowanych z powstania warszawskiego na terenie fortu.
• 1945 wyzwolenie miasta zniszczonego w 78%.
• 1978 w mieście żyło 3659 osób,w mieście działały filia spółdzielni Zakroczymianka i cegielnia,gospodarka uspołeczniona zatrudnia 371 osób,działało kino Rusałka(150 miejsc),restauracja Plantatorska,miasto pozbawione było wodociągu i kanalizacji

Zabytki

• kościół parafialny gotycko-renesansowy pw.Podwyższenia Krzyża z XV/XVI w.odbudowany w 1949,w ścianach północnej i południowej wmurowane szwedzkie kule armatnie
• kościół i klasztor oo.Kapucynów z 1758,barokowy,fundacji Józefa Młockiego,
• „Latarnia”pomnik ku czci powstańców z 1831 i 1863 oraz poległych w latach 1939–1945,
• „Góra Zamkowa”z budynkiem dworu z XIX w.na piwnicach z wieku XV.W tym miejscu,na terenie zwanym starostwo,znajdują się pozostałości po dworze(kurii)książęcym Piastów mazowieckich.Dwór wzniesiony zapewne 1.ćwierci wieku XV(sprzed 1422).Budynek murowany zwany„lapidea alias kamienica”odbudowany przed 1549 na miejscu pierwotnego,również murowanego z cegieł,rozbudowany został przed 1616.Zabudowania dworu zniszczone zostały w 1657.W 1822 ruiny zostały rozebrane a materiał użyto na remont kościoła parafialnego.Przed 1828 istniał jeszcze mały,sklepiony budynek,w którym przechowywano księgi grodzkie.Fragmenty zabudowy zamku istniały jeszcze w 2.poł.wieku XIX.Obecnie zachowane trzy murowane piwnice,pod budynkiem z w.XIX,zbudowane z cegły o układzie mieszanym,częściowo polskim oraz blokowym ze sklepieniami kolebkowymi.
• grodzisko„Czubajka”funkcjonujące od XI do XIV w.Położone jest w pn.-wsch.części miasta,na wysokim brzegu Wisły.Gród po raz pierwszy poświadczono w 1065.Siedziba kasztelana Wojciecha wzmiankowanego w 1254.Gród zniszczony i spalony w 2.poł.XIII w.następnie odbudowany.W latach 1345–1370 należał do dzielnicy płockiej Mazowsza.Król Kazimierz Wielki przekazał go w 1355 w czasowy zarząd księciu mazowieckiemu Siemowitowi III.Badania sondażowe prowadzone w 1954 odkryły fragmenty drewnianej zabudowy oraz ułamki ceramiki.Badania powierzchniowe w 1959 ujawniły istnienie podgrodzia przylegającego od wschodu.
• Fort nr 1 Zakroczym z lat(1883-1888).

Warto zobaczyć

• rezerwat przyrody Wikliny Wiślane