Ujście

(niem.Usch)miasto w woj.wielkopolskim,w powiecie pilskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ujście.
Położenie Ujście leży 10 km na południe od Piły,w Dolinie Środkowej Noteci,na skraju Wysoczyzny Chodzieskiej,u ujścia Gwdy do Noteci.Przez miasto przebiega droga krajowa nr 11 Kołobrzeg-Bytom,droga wojewódzka nr 182 do Międzychodu oraz linia kolejowa Piła-Bzowo Goraj(prowadzony jest na niej tylko ruch towarowy).W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.pilskiego.
Nazwa
Nazwa miejscowości ma swój źródłosłów w polskiej nazwie ujście oznaczającej końcowy bieg rzeki tzw."ujście rzeki".W tym wypadku oznacza ujście rzeki Gwdy do Noteci.Miejscowość w zlatynizowanej formie Uscze notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116.We fragmencie"Pomorani Uscze,Bolezlavi castrum"(pol."gród Bolesława pomorskie Uście")opisuje walki Polaków z Pomorzanami.Miejscowość jako miasto pod zlatynizowaną nazwą Uschye we fragmencie wymieniającym kasztelana ujskiego Bogusława łac.Boguslao castellano de Uschye wspomniana jest w łacińskim dokumencie wydanym w Gnieźnie w 1280 roku,sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II.Kolejny łaciński dokument wydany przez tego króla w Gnieźnie w 1283 roku wymienia miejscowość pod nazwą Usze podając imię kasztelana ujskiego Bogusława we fragmencie"Boguslavo castellano de Usze".
Historia
Prowadzone w latach pięćdziesiątych XX wieku prace archeologiczne dostarczyły licznych materiałów dowodzących istnienia grodu już w VII wieku.Pierwsza wzmianka o Ujściu w dokumentach pisanych pochodzi z 1108 roku z kroniki Galla Anonima i odnosi się do wojen prowadzonych przez Bolesława Krzywoustego w celu przywrócenia Pomorza do Polski.W 1223 roku Władysław Odonic przy pomocy księcia pomorskiego Świętopełka zdobył na Władysławie Laskonogim gród ujski.Odtąd Odonic tytułował się w dokumentach jako„Książę na Ujściu”(dux de Usce).Po jego śmierci w 1239 roku skończyła się rola Ujścia jako stolicy samodzielnego księstewka.Od przełomu XIV i XV wieku Ujście wraz z okolicznymi włościami stanowiło dobra królewskie tzw.królewszczyznę jako starostwo ujskie(później przemianowane na ujsko-pilskie).Ujście otrzymało prawa miejskie 24 czerwca 1413 roku,na mocy dokumentu wydanego przez Władysława Jagiełłę.W dniu 25 lipca 1655 roku pod Ujściem piętnastotysięczna armia pospolitego ruszenia szlachty wielkopolskiej pod dowództwem wojewody poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego oraz wojewody kaliskiego Andrzeja Karola Grudzińskiego poddała Wielkopolskę siedemnastotysięcznej armii szwedzkiej.W 1772 roku Prusacy zagarnęli miasto wraz z całym okręgiem nadnoteckim.W 1809 roku powstała huta szkła.Ważnym wydarzeniem dla rozwoju miasta było uregulowanie Noteci i melioracja łąk w dolinie,przeprowadzone w końcu XIX wieku.Okres międzywojenny przyniósł ze sobą stagnację.W 1920 r.Ujście powróciło do państwa polskiego,stając się miastem nadgranicznym granicę polsko-niemiecką wytyczono na przepływającej u stóp miejscowości Noteci i dalej na Gwdzie.W okresie II wojny światowej Niemcy zburzyli pomnik powstańców wielkopolskich,Kalwarię,a wielu mieszkańców miasta wysiedlili. Gospodarka Głównym czynnikiem miastotwórczym w Ujściu jest duża huta szkła(obecnie Ardagh Glass)wytwarzająca butelki.Po rozbudowie zakładu około 1980 roku zdolność produkcyjna wynosi prawie 1 mln butelek ze szkła kolorowego na dobę.Na zachód od miasta,na krawędzi doliny,znajduje się kopalnia piasku wykorzystywanego do produkcji szkła.Nad Notecią położony jest port rzeczny.
Sport

• Ujska Liga Koszykówki(ULK)amatorska liga koszykarska odbywająca w Ujściu.
• Klub piłkarski grający w V lidze KS Unia Ujście.

Oświata

• Przedszkole Publiczne im.Króla Maciusia I z Oddziałem Zamiejscowym w Kruszewie z siedzibą w Ujściu
• Szkoła Podstawowa im.Jana Pawła II w Ujściu
• Gimnazjum im.Władysława Jagiełły w Ujściu

Zabytki

• neobarokowy kościół św.Mikołaja wybudowany w latach 1905-1907;we wnętrzu:
  • neobarokowe wyposażenie
  • ołtarze boczne i chrzcielnica z XVIII wieku
• Kalwaria ujska zbudowana w latach 1890-1907 na stromej skarpie Doliny Noteci,zburzona przez hitlerowców w 1941 roku,prowizorycznie odbudowana w 1976 roku,od 1998 roku odbudowywana częściowo w dawnej formie
• dawny kościół ewangelicki z lat 1851-1852,szachulcowy,zbudowany zapewne na miejscu dawnego grodu i zamku
• szachulcowa pastorówka z połowy XIX wieku
• eklektyczny ratusz z XIX wieku
  • na ścianie tablice:ku czci mieszkańców Ujścia zamordowanych w latach okupacji hitlerowskiej oraz z okazji 550-lecia praw miejskich(z 1963 roku)
• drewniane budynki niemieckiej straży granicznej
• kilka domów z początku XIX wieku

Przyroda

• Orla Góra położona 200 m na zachód od Kalwarii;rozciąga się z niej rozległy widok na Dolinę Noteci i Piłę
• stroma krawędź Doliny Noteci,ciągnąca się od Nietuszkowa do Wilanowca

Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

• Krakow am See(Niemcy)