Nazwa miejscowości Pierwotnie istniała tu wieś kościelna biskupów warmińskich Heinrichswalde(Henrykowo).Miasto w 1386 r.lokowane na miejscu wsi na prawie chełmińskim przez wielkiego mistrza Konrada Zöllnera,wraz z nadaniem praw miejskich miejscowość otrzymała nową nazwę od nazwiska komtura elbląskiego Zygfryda Walpota von Bassenheima.Forma ta ewoluowała potem do postaci Passenheim.Wraz z z późniejszym osadnictwem mazurskim w Prusach Książęcych,wytworzyło się także jej polskie przyswojenie Pasym.Nazwa ta została oficjalnie przyjęta po włączeniu miejscowości do Polski w 1945 r.
Historia
Pierwotnie ziemie te zamieszkiwał pruski szczep Galindów,który w latach 800-1300 posiadał tu liczne osady i grody,a jeden z nich znany jako Okrągła Góra zlokalizowany był na półwyspie Gajka wrzynającym się z wody jeziora Kalwa.W latach 992-1223 tereny te były areną działań wojennych pomiędzy wojskami polskimi a Prusami.W 1225 ziemie Prus zaczęli najeżdżać Krzyżacy i udało im się je podbić w 1283.Miasto założone przez Krzyżaków w 1386 r.nazwę otrzymało od założyciela komtura elbląskiego,Zygfryda von Passenheima.W czasie wojny trzynastoletniej opowiedziało się za Polską,jednakże po pokoju toruńskim wróciło pod panowanie Zakonu.Zamek został wzniesiony po wojnie trzynastoletniej,później nazywany był Schervitzen Hof.Budowla ta została zniszczona w połowie XVII w.a ostatecznie rozebrana w XIX w.Na miejscu dawnego zamku wzniesiono kościół ewangelicki(obecnie katolicki).W 1461 mieszkańcy Pasymia przystąpili do Związku Pruskiego i prowadzili działania przeciwko Zakonowi w 1459 wycięto oddział krzyżacki zwabiony obietnicą poddania im miasta,w 1462 zajęto krzyżackie Jeziorany,Barczewo i Zalewo.Na początku XVI wieku,gdy Albrecht Hohenzollern odmówił złożenia hołdu królowi polskiemu doszło do kolejnej wojny,w wyniku której Pasym trafił w ręce polskie na 5 lat.W latach 1547-1549 proboszczem był ksiądz Andrzej Samuel,doktor teologii,pisarz religijny.W Pasymiu młode lata spędził Krzysztof Hartknoch(1644-1687)historyk Polski i Prus,profesor Gimnazjum Toruńskiego.W 1657 r.miasto zostało zniszczone w czasie najazdu tatarskiego.Od XVIII wieku miasto traciło na znaczeniu na rzecz rozwijającego się niedaleko Szczytna.W lutym 1807 r.przez kilka dni stacjonował tu Napoleon wraz z 60 tys.armią.Kwatera Napoleona mieściła się na plebanii.W 1868 roku ucierpiało na skutek dużego pożaru,podobnie jak i wcześniej w 1750 r.W 1883 r.o 3 km od Pasymia przebiegła linia kolejowa,w 1898 r.wybudowano gazownię,w 1904 r.rzeźnię,a w 1911 r.wodociągi.Na początku XX w.Pasym zaczął rozwijać się jako ośrodek turystyczny.W 1935 r.odwiedził Pasym Melchior Wańkowicz,zbierając materiału do książki Na tropach Smętka.Stąd pochodził królewiecki duchowny polski ks.Wawrzyniec Rast,do szkoły uczęszczał jeden z jego następców,Jerzy Olech.Przed 1945 r.Pasym znany był jako ośrodek sportów wodnych i zimowych oraz jako miejscowość turystyczna.Nad jeziorem Kalwa wzniesiono wtedy kompleks turystyczny(obecnie jako Rudziska Pasymskie),z pensjonatem z 1927 r.małą skocznią narciarską z wyciągiem krzesełkowym,przystanią wodną i licznymi kawiarniami.22 stycznia 1945 r.Pasym zajęły oddziały I frontu białoruskiego.Wkrótce wysiedleniu do Niemiec uległa większość pozostałej w mieście ludności,a wiosną 1946 r.w wyniku zniszczeń wojennych Pasym utracił prawa miejskie.Dopiero w 1996 r.miejscowość ponownie uzyskała status miasta.W Rudziskach Pasymskich po 1945 r.funkcjonował założony przez Karola Małłka Mazurski Uniwersytet Ludowy.II wojna światowa nie oszczędziła Pasymia.30% zabudowy legło w gruzach.Najstarsze miasto na Mazurach zostało wyludnione(część mieszkańców wywieziono,część wyjechała dobrowolnie).Powoli jednak w Pasymiu zaczęło przybywać mieszkańców.Wracała z przymusowej ewakuacji ludność rodzima,przybyli osadnicy z Mazowsza,Kurpi,repatrianci z Wileńszczyzny i Kresów Wschodnich.W latach 1945-1949 zostały uruchomione zakłady przemysłowe:młyn,tartak,wodociągi,mleczarnia,cegielnia,przetwórnia owoców i warzyw,zespół rybacki.Rozwijał się handel,rzemiosło,usługi i oświata.15 maja 1945 roku do Pasymia przybywa powołany na Burmistrza Miasta mgr Edmund Staniszewski i zostaje zorganizowany Zarząd Miasta.
Zabytki
- Dawny zamek,który został wzniesiony po wojnie trzynastoletniej,później nazywany Schervitzen Hof,zniszczony w połowie XVII w.a ostatecznie rozebrany w XIX w.Na miejscu dawnego zamku wzniesiono kościół katolicki.
- Późnogotycki kościół z końca XV wieku,(pierwotnie drewniany,usytuowany w południowo-zachodnim narożniku murów obronnych,od 1525 ewangelicki,ewangelicko-augsburski)odbudowany w latach 1765-1775)po pożarze,wieża z barokowym hełmem,pokrytym gontem(1770).Ołtarz główny manierystyczny z 1673 r.W kondygnacji głównej płaskorzeźba Trójcy św.flankowana figurami Czterech Ewangelistów.Poniżej scena Ostatniej Wieczerzy.Po obu stronach ołtarza duże figury Mojżesza i Aarona.Z tyłu trzy płyty nagrobne z XVII w.Organy z XVIII w.prawdopodobnie powstały w warsztacie Jana Josuego Mosengela w Królewcu.Ambona barokowa z XVII w.Na przeciw ambony krucyfiks z XV w.W nawie środkowej świecznik w kształcie głowy jelenia z 1608 r.
- Neogotycki kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa(katolicki)z 1876 r.wybudowany w miejscu dawnego zamku.Wnętrze świątyni o charakterze neogotyckim,z ołtarzem,dwoma ołtarzami bocznymi,prospektem organowym,baptysterium z chrzcielnicą,ławkami oraz witrażami.W lewym,bocznym ołtarzu znajduje się dekoracyjna płaskorzeźba z wicią roślinną,układająca się w Drzewo Życia.Motyw ten powtórzony jest na krzyżu w ołtarzu głównym. Strop wzmocniony belkami imitujący otwartą więźbę dachową.
- Plebania z początku XX w.
- Ratusz z XIX wieku(wybudowany w latach 1854-1855 w miejscu starszego,średniowiecznego,spalonego w 1583 r.)założony na planie kwadratu i nawiązujący do stylu klasycystycznego.Obecnie ratusz znajduje się na dużym placu dawniej były tu ciasne uliczki z gęstą zabudową.
- Pozostałości murów miejskich z XIV wieku.
- Stara zabudowa z końca XVIII i początków XIX w.budynki przy ul.Dworcowej(domy nr 2,6,9,11,13).
- Zabudowa ul.Dworcowej z pierwszej połowy XX w.obecna Miejska Biblioteka Publiczna,zespół sądowy(dawny sąd)obecnie Dom Dziecka,dawna szkoła katolicka(ul.Dworcowa 25).
- Zabudowa na ul.Reja,m.in.budynek poczty.
- Budynek dawnej szkoły ewangelickiej(ul.Ogrodowa)z początku XX w.obecnie szkoła podstawowa.
- Zespół młyński:młynarzówka z 1903 r.młyn ze spichlerzem rozbudowany w 1921 r.
- Wieża ciśnień z 1911 r.(w parku miejskim).
- Dawna łaźnia miejska,przy wieży ciśnień,obecnie punkt uzdatniania wody.
- Cmentarz ewangelicki z XVII w.usytuowany przy drodze do Dźwierzut,z zabytkowymi nagrobkami oraz kaplicą.
- Cmentarz ewangelicki przy szosie do dworca kolejowego.
- Cmentarz katolicki usytuowany za miastem,nad jeziorem.
Na terenie miasta działają:
- Kościół Rzymskokatolicki,Dekanat Pasym
- Kościół Ewangelicko-Augsburski
- Świadkowie Jehowy,Sala Królestwa ul.Polna 44
Przez miasto przebiega droga krajowa nr 53 Olsztyn-Ostrołęka,a w odległości 3 km linia kolejowa Olsztyn-Szczytno ze stacją Pasym.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:Bassenheim
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz