Eryk Pomorski

(ur.przed 11 czerwca 1382 w Darłowie,zm.zap.3 maja lub przed 16 czerwca 1459,tamże)książę pomorski z dynastii Gryfitów.Król Norwegii(jako Eryk III)w latach 1389-1442,król Danii(jako Eryk VII)w latach 1396-1439 i król Szwecji(jako Eryk XIII)w latach 1396-1434/1435-1439,książę słupski i stargardzki jako Eryk I w latach 1449-1459.Syn księcia słupskiego Warcisława VII i Marii,córki Henryka III,księcia meklemburskiego,z linii meklembursko-zwierzyńskiej.
Władca skandynawski

Eryk urodził się na zamku darłowskim,na chrzcie otrzymał imię bardzo popularne w dynastii Gryfitów Bogislaw(Bogusław).Babką Eryka,matką Marii meklemburskiej była księżniczka duńska Ingeborga,córka króla Waldemara IV Atterdaga,ostatniego męskiego przedstawiciela dynastii Estridsenów na tronie duńskim.Siostrą Ingeborgi była Małgorzata I.Po śmierci Waldemara IV Atterdaga na tron duński w wieku sześciu lat wstąpił Olaf II,syn króla Norwegii Haakona VI z dynastii Folkunga i Małgorzaty I,młodszej córki Waldemara IV.Regencję za małoletniego Olafa sprawowała Małgorzata,która po śmierci swego męża(1380)przejęła rządy regencyjne także w Norwegii.Olaf II zmarł przedwcześnie w 1387,w wieku 17 lat.W 1389 Małgorzata wsparła powstanie szwedzkiego rycerstwa przeciwko władzy tamtejszego króla Albrechta pochodzącego z niemieckiej dynastii meklemburskiej.W tym samym roku Małgorzata adoptowała Eryka,który został uznany za króla Norwegii,a następnie w 1396 doprowadziła do jego wyboru na króla Danii(po 6 stycznia) i Szwecji(11 czerwca i ponownie w lipcu na błoniach Mora pod Uppsalą).Eryk,w następstwie dalszych zabiegów Małgorzaty,został koronowany na władcę unii,rozumianej jako Królewskiej Wspólnoty Trzech Królestw(17 czerwca 1397).Jednocześnie przedstawiciele trzech królestw zawarli w Kalmarze w Szwecji,akt unii personalnej(tzw.unii kalmarskiej).Eryk,mimo wieku sprawnego,nie sprawował faktycznej władzy,którą nadal dzierżyła królowa Małgorzata I do 1412.
Rządy w Skandynawii
Po objęciu samodzielnych rządów Eryk rozpoczął staranie o odzyskanie Księstwa Szlezwickiego dla korony duńskiej,które jako lenno dzierżyli hrabiowie holsztyńscy.Mimo,że parlament duński nakazał tamtejszym hrabiom zwrócić Szlezwik,co zatwierdził król Niemiec Zygmunt Luksemburski,Eryk po trwających do 1423 walkach(wspierany przez swych krewnych,książąt pomorskich Bogusława IX i Barnima VIII)musiał ostatecznie wycofać się z kilkukrotnie zajmowanego księstwa.Eryk zreorganizował swoją kancelarię królewską,rozbudował Kopenhagę i inne miasta Danii,jednakże skupienie się tylko na sprawach duńskich wywołało niezadowolenie w królestwach Norwegii i Szwecji,gdzie król popadł w konflikt z tamtejszymi możnymi,tym bardziej,że stanowiska w tych dwóch krajach król obsadzał Duńczykami lub Niemcami z Pomorza.Dodatkowym źródłem konfliktu był charakter króla,był on bowiem człowiekiem porywczym,szorstkim w obejściu,ze skłonnościami do autorytaryzmu.Podczas soboru w Konstancji doszło do zbliżenia duńsko-polskiego,a rok po zakończeniu soboru,w lipcu 1419 Eryk zawarł formalny sojusz z Koroną Królestwa Polskiego,szukając przeciwwagi dla miast hanzeatyckich i zakonu krzyżackiego,największych rywali Danii w rejonie Morza Bałtyckiego,jednak do spodziewanego przez Eryka małżeństwa jego brata stryjecznego Bogusława IX z Jadwigą,córką Władysława II Jagiełły nie doszło.W 1423 Eryk wraz z książętami pomorskimi zawarł sojusz z zakonem krzyżackim,na wypadek wojny z Koroną.W latach 1423-1425 Eryk udał się z pielgrzymką do Ziemi Świętej,wracając król zatrzymał się w Krakowie,gdzie z innymi władcami wziął udział w uroczystościach koronacyjnych czwartej żony króla Władysława Jagiełły Zofii(Sonki).Po powrocie do Danii król wszczął kolejną wojnę z Holsztynem i Hanzą,trwającą do ogłoszenia rozejmu w 1432.Wcześniej w 1429,by pokryć koszty wojny i osłabić Hanzę Eryk nałożył cła na statki przepływające przez duńskie cieśniny Sundu,potem podwyższył podatki w swych królestwach,co razem z trwającą blokadą morską Hanzy,osłabiającą handel bałtycki,doprowadziło do znacznego pogorszenia sytuacji ekonomicznej krajów unii kalmarskiej,a w konsekwencji do niezadowolenia z rządów króla.W Szwecji wybuchło powstanie pod wodzą Engelbrekta Engelbrektssona,ugoda z powstańcami doprowadziła do rewizji postanowień unii kalmarskiej,która odtąd miała być związkiem trzech suwerennych państw rządzonych przez własne rady na podstawie krajowego prawa.Eryk złamał postanowienia ugody,a gdy duńska rada wbrew królowi nie zgodziła się na uznanie księcia pomorskiego Bogusława IX(na którym ciążyła klątwa kościelna)następcą Eryka,to rada szwedzka powołała Karola Knutssona Bonde na regenta królestwa,a następnie wybuchło przeciwko królowi powstanie w Danii.W efekcie rady trzech królestw podjęły decyzje o detronizacji Eryka:w Danii i Szwecji(1439)oraz w Norwegii(1442).Rada Królestwa Danii zwróciła się o przyjęcie korony królewskiej do księcia Palatynatu Krzysztofa Bawarskiego z dynastii Wittelsbachów,będącego również potomkiem Waldemara IV Atterdaga(jego matka była siostrą Eryka).
Powrót na Pomorze
Pokonany Eryk osiadł na Gotlandii,gdzie w Visby urządził swą siedzibę,skąd dokonywał łupieskich wypraw,napadając na statki kupieckie,najczęściej należące do Hanzy.Mimo prób uzyskania pomocy od zakonu krzyżackiego i księcia Bogusława IX,zdetronizowany Eryk nie podjął żadnych poważniejszych kroków by odzyskać utracone trony.Proponowano Erykowi oddanie Gotlandii w dożywocie,jednak tenże wzmógł akcje korsarskie na Bałtyku.Eryk usiłował sprzedać Gotlandię zakonowi krzyżackiemu,Danii lub Szwecji,ale po udanym kontrataku sił szwedzkich na wyspę opuścił Gotlandię w 1449 i objął władzę w Księstwie Słupskim,po zmarłym w 1446 księciu Bogusławie IX,swym bracie stryjecznym,którego był najbliższym krewnym.Po objęciu władzy w księstwie Eryk pilnował jego spraw,łagodził spory między biskupem kamieńskim a miastami,szczególnie z Kołobrzegiem.Był jednocześnie pośrednikiem w rozstrzygnięciu konfliktu o spław rzeką Regą pomiędzy Gryficami a Trzebiatowem w 1449.We współpracy z wdową po Bogusławie IX,księżną Marią(córką Siemowita IV ks.mazowieckiego)doprowadził do małżeństwa jedynej córki Bogusława IX Zofii z księciem wołogoskim Erykiem II,swoim krewnym z dynastii Gryfitów,którego wyznaczył następcą w Księstwie Słupskim.Władając księstwem,Eryk rezydował przede wszystkim w Darłowie,gdzie w tamtejszym zamku miał swą siedzibę i gdzie zmarł zapewne 3 maja lub przed 16 czerwca 1459.Król przed śmiercią przekazał księżniczce Zofii i Erykowi II skarb,składający się z kosztowności przywiezionych z Danii oraz zdobytych podczas korsarskich wypraw.Późniejsi królowie duńscy czynili wielkie starania o odzyskanie skarbu,który uważali za swoją własność.Co się stało ze skarbem,tego do dziś nie wiadomo.Obecnie król Eryk jest pochowany w kościele pw.Matki Bożej Częstochowskiej w Darłowie,gdzie można zobaczyć jego grobowiec,wystawiony w XVIII wieku.
Rodzina

Małżeństwo z Filippą Lancaster
26 października 1406 w Lund(wówczas Dania,dziś Szwecja)poślubił królewnę angielską Filipę z dynastii Lancasterów.Jego wybranka była najmłodszą córką króla Anglii Henryka IV.Małżeństwo nie było zgodne.Kłótnie wywoływała bezpłodność żony(XV-wieczna kronika szwedzka),choć starsza literatura przedmiotu wspomina o zmarłych w młodości synach królewskich(Tomasz Kantzow,A,Hiltebrand,J.Micraelius).W 1429 Filippa zamieszkała w klasztorze Brygidek w Vadstenie,gdzie zmarła 5 stycznia 1430 i następnego dnia została pochowana.W kościele klasztornym zachowała się jej płyta nagrobna.Małżeństwo to pozostało bezdzietne.
Związek z Cecylią
Po śmierci żony królowej Filippy król wdał się w romans z Cecylią,pokojówką zmarłej królowej,co wzburzyło wówczas mocno jego poddanych. Eryk z Cecylią mieszkali razem podczas pobytu na Gotlandii,a później także w Darłowie.Prawdopodobnie po 1439 zawarli małżeństwo morganatyczne.Według gdańskiego kronikarza Kaspra Schütza Eryk miał syna Eryka(juniora),który zmarł w dzieciństwie.Współczesna genealogia sugeruje,że potomek pochodził ze związku z Cecylią.
Genealogia

Bogusław V ur.w okr.1317–1318 zm.w okr.3 II–24 IV 1374

Adelajda Welf ur.ok.1341 zm.być może 5 II 1407

Henryk III ur.1337 zm.14 IV 1383

Ingeborga duńska ur.1 IV 1347 zm.16 VI 1370

Warcisław VII ur.w okr.1362–1363 najp.1365 zm.25 lutego 1395

Maria ur.1363–1367 zm.w okr.9 VIII 1402–7 II 1403

		1 Filipa Lancaster ur.1393 lub 4 VII 1394 zm.5 I 1430OO  26 X 1406		Eryk Pomorski(ur.przed 11 VI 1382 zm.zap.3 V lub przed 16 VI 1459)		2 Cecylia zm.po 22 VII 1459OO  zap.po 1439
					2
				Eryk(junior)