Położenie W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.katowickiego.
Podział administracyjny
Miasto Chrzanów dzieli się administracyjnie na dziesięć jednostek pomocniczych:
- Osiedle Borowiec
- Osiedle Kąty
- Osiedle Kościelec
- Osiedle Młodości(potocznie:Południe)
- Osiedle Niepodległości(w tym osiedle Trzebińska)
- Osiedle Północ-Tysiąclecie
- Osiedle Rospontowa(w tym osiedle Fablok)
- Osiedle Stara Huta
- Osiedle Stella
- Osiedle Śródmieście
Środowisko naturalne
Chrzanów jest położony na niewielkim grzbiecie jurajskim;grzbiet ten łączy Garb Tenczyński z pozostałą częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i jednocześnie oddziela od siebie niecki:chrzanowsko-dulowską(część Rowu Krzeszowickiego zwana także Rowem Chrzanowskim) i chrzanowską zachodnią.Grzbiet przecina dolina Chechła.Budowa geologiczna okolic Chrzanowa wyróżnia się występowaniem rud cynku i ołowiu,wapieni,dolomitów,margli,piasków,glin i iłów.Miasto okalają bory sosnowe i buczyny karpackie.Na północ,wschód i południe od miasta występują tereny podmokłe.W lasach i na łąkach spotkać można między innymi jelenie,daniele,dziki i łosie.Chrzanów znajduje się w strefie klimatu przejściowego.Średnia temperatura roczna wynosi ok.7°C.Najcieplejszym miesiącem jest lipiec,najchłodniejszym styczeń.Roczna suma opadów wynosi około 730 mm,największe opady występują od maja do sierpnia.Niemal połowa wiatrów wieje od zachodu.
Historia
Według hipotezy historyków nazwa miasta pochodzi od Chrzana,legendarnego założyciela grodu(późniejszej kasztelanii)z czasów poprzedzających powstanie państwa polskiego.Nie są jednak znane żadne historyczne dokumenty na potwierdzenie tej legendy.
Dzieje miasta do 1944 roku
Chrzanów jest miastem o średniowiecznym rodowodzie.Pierwsze wzmianki o istnieniu kasztelanii na granicy Śląska i Małopolski pochodzą z 1178 roku,nie natrafiono jednak w źródłach pisanych ani archeologicznych na ślady grodu,który był jej głównym ośrodkiem.Według innych źródeł kasztelania chrzanowska powstała pomiędzy 1228 a 1243.Ostatnia wzmianka źródłowa o istnieniu takiej kasztelanii pochodzi z 1287 roku(1228 Chranow,1258 Chranov,1326 Crenovia(w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej),1343 Chrenovia,1344 Chrzanovia,1345 Chrzanow).Prawa miejskie Chrzanów uzyskał w XIV wieku(niektóre źródła podają rok 1393,opierając się na wzmiance sądowej z tegoż roku o sprzedaży wójtostwa chrzanowskiego).Pierwszy zapis w najstarszej zachowanej księdze miejskiej pochodzi z 1408 roku.Chrzanów otrzymał również królewski przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim(1500).Chrzanów był miastem otwartym,pozbawionym murów,którymi nie został otoczony dzięki swojemu położeniu wśród rozlewisk,lasów i grzęzawisk.Aż do II wojny światowej miasto pozostawało w rękach prywatnych.Od połowy XVI wieku do 1640 roku miał miasto w swym posiadaniu Piotr Ligęza,herbu Półkozic.W XVI wieku Ligęzowie(pochodzący z Bobrka)nadali swemu miastu nowe przywileje.Od 1581 roku za zgodą Zygmunta Augusta,urządzano tu dodatkowe cztery jarmarki na św.Grzegorza,Jacka,Filipa i Jakuba oraz Franciszka.Już od końca XVI wieku do Chrzanowa zaczęła napływać ludność żydowska.W roku 1640 Anna Ligęzina sprzedała miasto kasztelanowi bieckiemu Andrzejowi Samuelowi Dębińskiemu,który był fundatorem kaplicy św.Stanisława w kościele farnym.W latach 1654-1688 właścicielami Chrzanowa byli Grudzińscy.W latach potopu szwedzkiego miasto mocno podupadło na skutek wojennych spustoszeń.Z rokiem 1688 miasto przeszło na własność Franciszka Stadnickiego ze Żmigrodu.W 1740 roku,jako składnik posagu Teresy Stadnickiej,Chrzanów przeszedł we władanie Józefa Ossolińskiego.W 1763 roku ustanowił on specjalną komisję do ratowania miasta,której prace przyczyniły się do uregulowania wielu aspektów tutejszego życia,m.in.sytuacji Żydów,których rodzin było w mieście około 60.Żydowska gmina wyznaniowa została w Chrzanowie założona w roku 1745,w roku 1759 powstał cmentarz żydowski,a w 1786 pierwsza synagoga.W wyniku trzeciego rozbioru Polski(1795),w 1798 roku Chrzanów trafił pod zabór austriacki do Galicji Zachodniej.W latach 1804-1822 właścicielem miasta był Albert Kazimierz,książę sasko-cieszyński,który nabył miasto drogą licytacji.W latach 1809-1815 Chrzanów wchodzi w skład Księstwa Warszawskiego(do którego nawiązuje herb miasta),a po kongresie wiedeńskim w latach 1815-1846 stał się częścią Rzeczypospolitej Krakowskiej.Od 1822 do 1826 właścicielem miasta był arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg(na podstawie testamentu z 1816 roku),następnie od 1826 do 1856 Jan Mieroszewski.W latach 1846-1918 Chrzanów był częścią Wielkiego Księstwa Krakowskiego podległego Królestwu Galicji w Cesarstwie Austriackim.Wówczas to uruchomiono przebiegającą przez miasto linię kolejową(1847) i rozwinął się handel rudami cynku i ołowiu.Ostatnimi nabywcami Chrzanowa w roku 1856 była spółka kupców wrocławskich:Loewenfeld,Silbergleit i Kuźnicki.Potomkowie Loewenfelda,po rozwiązaniu spółki,władali miastem aż do 1939 roku(główna ulica spacerowa miasta Aleja Henryka nosi imię Henryka Loewenfelda).Chrzanowscy mieszczanie wspomagali między innymi powstanie styczniowe(1863-1864),organizując pomoc dla rannych dla powstańców i żołnierzy włoskich,takich jak Elia Marchetti.Na początku XX wieku miasto intensywnie się rozwijało:powołano Towarzystwo Gimnastyczne"Sokół"(1909) i Gimnazjum im.Stanisława Staszica(1911).W Legionach Józefa Piłsudskiego służyło 538 mieszkańców miasta i okolic.W 20-leciu międzywojennym miasto znajdowało się w województwie krakowskim.Powstawały nowe zakłady przemysłowe,szpital,placówki oświatowe.Z nastaniem okupacji niemieckiej Chrzanów wraz z położonym na zachód polskim Górnym Śląskiem wcielono w listopadzie 1939 do III Rzeszy(pod zmienioną nazwą Krenau od 1941 r.)Szczególnie tragiczny był los ludności żydowskiej,stanowiąca przed wojną około 50% populacji miasta.W 1940 roku powstało w Chrzanowie getto,które w 1943 roku zlikwidowano a Żydów wywieziono do pobliskiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz.
Polska Ludowa
Okupacja miasta zakończyła się 24 stycznia 1945 wraz z wkroczeniem wojsk II frontu ukraińskiego Armii Czerwonej.Ubytek ludności miasta w latach okupacji wynosił oficjalnie 7897 osób,a liczbę zniszczonych budynków oszacowano na 25%.27 stycznia działacze komunistyczni z PKWN i Polskiej Partii Robotniczej przystąpili do organizowania terenowych władz partyjnych oraz Rad Narodowych.30 stycznia 1945 funkcjonowanie rozpoczął Zarząd Miejski.Pierwszym burmistrzem Chrzanowa po wojnie został Paweł Szarek.Największy chrzanowski zakład Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce uruchomił wszystkie wydziały 15 lutego,a na koniec marca zatrudniał około 1700 osób.Uruchomiony na nowo Szpital Miejski codziennie udzielał pomocy co najmniej kilku ofiarom niewypałów.Odbudowa zniszczeń w Śródmieściu rozpoczęła się w roku 1946.W powojennej Polsce Chrzanów był początkowo siedzibą należącego do województwa krakowskiego powiatu,obejmującego także miasta Jaworzno,Trzebinia i Krzeszowice oraz powstałe później Chełmek,Jeleń i Libiąż oraz okoliczne obszary wiejskie.Teren ówczesnego powiatu,do dziś nazywany Ziemią Chrzanowską,został wskutek reformy administracyjnej z roku 1975 podzielony między województwa:katowickie(w którym znalazły się miasta Chrzanów,Trzebinia,Libiąż,Jeleń i Jaworzno),krakowskie(Krzeszowice i Alwernia)oraz bielskie(Chełmek).Mimo silnego oddziaływania Górnego Śląska chrzanowianie zachowali poczucie więzi z Krakowem.W okresie władzy ludowej zmienione były niektóre historyczne nazwy ulic,np.Aleję Henryka przemianowano na Aleję Lenina,Rynek na Plac Marksa,ulica Sokoła nosiła imię Koniewa,a Świętokrzyska Komuny Paryskiej.W 1964 roku świętowano Obchody 700-lecia Miasta Chrzanowa.Nie jest dziś jasne,na jakiej podstawie akurat rok 1264 przyjmowano za datę lokacji miasta;znaczenie mogły mieć zbliżające się obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego w 1966.Do osiedli budowanych lub rozbudowywanych w okresie PRL należą:śródmiejskie bloki przy ul.Wojska Polskiego oraz Osiedle Stella(1949-1955),Osiedle Północ(1961-1973),osiedle przy ul.Śląskiej(1978),Osiedle Młodości(1976-1989).Ostatnie z wymienionych osiedli miało być największym tego typu przedsięwzięciem,z mieszkaniami dla 40 tysięcy osób(plan zagospodarowania Chrzanowa zakładał zwiększenie liczby ludności miasta do 80 tysięcy osób).Planów tych w pełni nie zrealizowano,obecnie Osiedle Młodości liczy około 9 tysięcy mieszkańców.
III Rzeczpospolita
Upadek PRL stał się okazją do dyskusji nad powrotem Chrzanowa do województwa krakowskiego.Po ostatniej reformie administracyjnej z roku 1999 Chrzanów znajduje się w województwie małopolskim i stanowi siedzibę powiatu,obejmującego także miasta Trzebinia,Libiąż i Alwernia oraz gminę Babice.Powiat ten niemal dwukrotnie mniejszy niż przed rokiem 1975.W 2008 roku,na wniosek władz miasta,watykańska Kongregacja do spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała dekret o uznaniu świętego Mikołaja z Miry za patrona Chrzanowa.Dekret został ogłoszony 6 grudnia przez kardynała Stanisława Dziwisza.
Burmistrzami Chrzanowa od roku 1990 byli:
- Wojciech Sala,1990-1991
- Aleksander Grzybowski,1991-1998
- Ryszard Zieliński,1998-2002
- Ryszard Kosowski,od 2002
Statystyka
Miasto Chrzanów jest siedzibą i jednocześnie częścią miejsko-wiejskiej gminy Chrzanów.Mieszkańcy miasta stanowią około 80% mieszkańców gminy.
Struktura ludności
| Miasto Chrzanów stan na 30.06.2006 | Ogółem | Mężczyźni | Kobiety |
| Łączna liczba ludności | 39797 | 18973 | 20824 |
| Wiek przedprodukcyjny | 6845 | 3492 | 3353 |
| Wiek produkcyjny | 26463 | 13372 | 13091 |
| Wiek poprodukcyjny | 6489 | 2109 | 4380 |
- Główny Urząd Statystyczny w Warszawie
| Stan na: | 31.08.1939 | 24.01.1945 | ... | 31.12.1966 | 31.12.1970 | 31.12.1978 | 31.12.1982 | 31.12.1985 | 31.12.1995 |
| Liczba mieszkańców | 21,5 tys. | 13,5 tys. | 23,6 tys. | 28,6 tys. | 33,4 tys. | 36,2 tys. | 38,4 tys. | 42,1 tys. | |
| Stan na: | 31.12.2001 | 31.12.2002 | 31.12.2003 | 31.12.2004 | 31.12.2005 | 31.12.2006 | 31.12.2007 | 31.12.2008 | 31.12.2009 |
| Liczba mieszkańców | 40880 | 40708 | 40425 | 40203 | 39944 | 39704 | 39452 | 39291 | 39049 |
Według tradycji ustnej,od XIII wieku Chrzanów i okoliczne miejscowości zamieszkiwała ludność napływowa zajmująca się pasterstwem i hodowlą bydła nazywana Cabanami.Wywodziła ona swoje pochodzenie od pasterzy(czabanów),którzy przybyli na ziemie Małopolski wraz z najazdem Tatarów w 1241 roku.Społeczność ta z czasem przyjęła osiadły tryb życia i zasymilowała się z Polakami.Zachowała jednak do XX wieku pewne swoje tradycje i utrzymywała własną odrębność kulturową.Ze społeczności cabanów wywodzą się znane chrzanowskie rody,m.in.Balisiowie,Bytomscy,Dulowscy,Oczkowscy,Palkowie.Obecnie cabanami nazywa się często w tonie humorystycznym wszystkich mieszkańców Chrzanowa,a za najbardziej znaną regionalną potrawę uchodzą ziemniaki po cabańsku.
Mniejszości narodowe
- Śródmieście Chrzanowa zamieszkuje duża społeczność Romów.
- Przed II wojną światową około 50% mieszkańców miasta stanowili Żydzi.Z inicjatywy środowisk żydowskich w latach 2005-2007 dokonano renowacji i uporządkowania znajdującego się w mieście cmentarza żydowskiego.
W Chrzanowie funkcjonuje sześć następujących parafii rzymskokatolickich należących do dekanatu chrzanowskiego archidiecezji krakowskiej:
- parafia Miłosierdzia Bożego(Kąty;1,5 tys.parafian)
- parafia św.Jana Chrzciciela(Kościelec;4,9 tys.parafian)
- parafia MB Różańcowej(Os.Północ;15,5 tys.parafian)
- parafia św.Mikołaja(Śródmieście;10,4 tys.parafian)
- parafia Świętej Rodziny(Os.Młodości;7 tys.parafian)
- parafia MB Ostrobramskiej(Rospontowa;2,8 tys.parafian)
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące protestanckie wspólnoty o charakterze ewangelicznym:
- Kościół Chrześcijan Baptystów zbór w Chrzanowie
- Kościół Ewangelicznych Chrześcijan zbór w Chrzanowie
- Kościół Zielonoświątkowy zbór w Chrzanowie
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego zbór w Chrzanowie
Na terenie miasta działają 2 zbory Świadków Jehowy:
- Chrzanów Północ
- Chrzanów Śródmieście
Dawne synagogi żydowskie
W Chrzanowie istniały cztery synagogi:
- synagoga przy ul.Garncarskiej(nie zachowana)
- synagoga przy ul.3 Maja
- synagoga Anchei Chail przy ul.Jagiellońskiej(nie zachowana)
- tzw.stara synagoga(nie zachowana)
W Chrzanowie znajduje się prawie 17 tysięcy mieszkań,z czego około 6 tysiącami administruje Powszechna Spółdzielnia Mieszkaniowa w Chrzanowie,a ponad 2,5 tysiącami Zarząd Budynków Komunalnych.Mieszkania zaopatrywane są w wodę z ujęć głębinowych"Matylda" i "Żelatowa".Ponad 9 tysięcy mieszkań posiada ogrzewanie centralne.
Gospodarka
Uwarunkowania
U początków swojego istnienia Chrzanów był przede wszystkim miastem kupieckim.W 1616 roku zatwierdzono statut cechu tkackiego,wyrabiającego słynne sukna"bernardyńskie" i granatowe"lazury".W mieście działały też cechy;rzeźnicki,szewski,krawiecki i kowalski.Chrzanów staropolski miał dwie handlowe specjalności:bydło(istniała tu komora celna dla jego wywozu na Śląsk)oraz kruszce głównie ruda ołowiu,tzw.galena,ołowianka oraz cynk.Ich wydobywanie a także przetapianie rozpoczęto w rejonie Chrzanowa w drugiej połowie XIV wieku.O znaczeniu Chrzanowa w handlu ołowiem świadczy urobiona od imienia miasta nazwa jednostki wagi tego kruszcu centarius ponderis gravis Chrzanowiensis.Reliktem ówczesnej,powierzchniowej eksploatacji kruszców są tzw.warpie lejowate zagłębienia w ziemi,rozsiane wokół Chrzanowa i porośnięte roślinnością.W ciągu XVIII i XIX wieku Żydzi przejęli cały handel oraz część przemysłu.Rozwój przemysłu i handlu nastąpił wraz z uruchomieniem w roku 1847 linii kolejowej,łączącej Kraków z Wiedniem,co umożliwiło transport rud wydobywanych w jednej z pierwszych głębinowych kopalni rud cynkowo-ołowianych"Matylda",uruchomionej w 1852 roku.W odrodzonej II Rzeczypospolitej miasto rozwinęło się jako ośrodek produkcji lokomotyw i maszyn(w 1920 roku powstała tu"Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce"S.A.Fablok),która była jedynym przedsiębiorstwem w owym czasie produkującym parowozy.Wkrótce w 1926 roku powstały Zakłady Materiałów Ogniotrwałych Stella,dostarczające hutnictwu materiały szamotowe oraz ogniotrwałe materiały ceramiczne.W roku 1930 zatopienie kopalni Matylda zakończyło natomiast okres wydobycia rud cynku i ołowiu.Po II wojnie światowej w Chrzanowie rozwinął się przemysł spożywczy(powstały m.in.zakłady mięsne,mleczarnia i chłodnia)oraz produkcja materiałów budowlanych.Od czasu transformacji ustrojowej w Polsce,wskutek znacznej redukcji zatrudnienia w sektorze przemysłowym w latach 90.XX wieku,znaczna część mieszkańców Chrzanowa trudni się handlem detalicznym.Miasto stało się lokalnym centrum handlu,także dla mieszkańców Trzebini,Libiąża czy południowych części Jaworzna.
Inwestycje
W Chrzanowie swoje sklepy zlokalizowało kilka dużych sieci handlowych(m.in.Tesco,Piotr i Paweł,Lidl,Biedronka).Znajduje się również Centrum Handlowe MAX,które jest jedyną galerią handlową w powiecie chrzanowskim.Obecnie liczy 38 sklepów i podlega znaczącej rozbudowie.Na istniejących terenach przemysłowych swoje fabryki otwarły m.in.norweski koncern Hydro i niemiecka grupa Seppeler ponadto Zakłady Mięsne"UNIMIĘS".Wybudowano nową fabrykę akcesoriów samochodowych Valeo,zlokalizowaną przy autostradzie A4.Zgodnie z porozumieniem podpisanym 27 września 2007 przez Burmistrza Miasta Chrzanowa oraz Instytut Prawa Spółek i Inwestycji Zagranicznych w Krakowie reprezentujący zagranicznego inwestora,planowane jest zagospodarowanie terenów położonych na północ od autostrady A4(w sąsiedztwie Balina)o powierzchni ok.400 ha,między innymi poprzez budowę nowego,dużego osiedla mieszkaniowego(nazywanego potocznie"drugim Chrzanowem").Realizację tego przedsięwzięcia opóźnia znaczne rozdrobnienie własności gruntów na tych terenach(obejmujących ok.1800 prywatnych działek).W roku 2009 rozpoczęto budowę obwodnicy która ma połączyć osiedle Północ,osiedle Niepodległości i Kościec.
Transport
Przez Chrzanów przebiega linia kolejowa nr 93 Trzebinia Zebrzydowice.Miasto posiada bezpośrednie połączenie kolejowe z Krakowem(relacja docelowa:Wieliczka)oraz Oświęcimiem,kursy obsługiwane przez EZT EN57 i EN71.Z Chrzanowa pociągiem można się również dostać do Bohumina.Duży ruch pociągów towarowych,w dużej części z libiąskiej Kopalni Węgla Kamiennego"Janina".W mieście znajduje się stacja Chrzanów oraz przystanek osobowy Chrzanów Śródmieście,który ze względu na lokalizację blisko centrum cieszy się większą popularnością wśród podróżnych.Przez Chrzanów przebiega zamknięta obecnie dla ruchu osobowego linia nr 126 Jaworzno Szczakowa Bolęcin,(na odcinku Jaworzno Chrzanów została rozebrana w roku 1985)obecnie wykorzystywana jedynie przez Kopalnię i Prażalnię Dolomitu"Żelatowa".PKP nie ma w planach przywrócenia tam ruchu osobowego,który został tam zamknięty w roku 1995,a w roku 2001 zdjęto sieć trakcyjną.
Transport drogowy
W obrębie Chrzanowa znajdują się trzy bezpośrednie zjazdy na autostradę A4E40.Dzięki temu Chrzanów posiada szybkie połączenie drogowe z Krakowem,Katowicami i dalej Wrocławiem.Przez centrum miasta przebiega również alternatywna wobec autostrady droga krajowa 79.Nie jest jednak przejezdna dla pojazdów o wysokości powyżej 3,2 metra ze względu na stosunkowo niskie wiadukty kolejowe.Na trasie w kierunku Katowic prowadzi północnym obrzeżem Śródmieścia,pod wiaduktem o wysokości 3,2 metra,natomiast na trasie w kierunku Krakowa południowym obrzeżem Śródmieścia,pod wiaduktem o wysokości 3,5 metra.W Chrzanowie swój początek mają drogi wojewódzkie:933 przez Oświęcim,Pszczynę,Wodzisław Śląski,Jastrzębie-Zdrój do Rzuchowa oraz 781 przez Babice,Zator,Andrychów do Łękawicy.
Komunikacja zbiorowa
Większość linii komunikacji miejskiej na terenie Chrzanowa i sąsiednich gmin jest obsługiwana na zlecenie Związku Komunalnego"Komunikacja Międzygminna"w Chrzanowie(współtworzonego przez gminy:Chrzanów,Libiąż i Trzebinia)przez Konsorcjum Komunikacji Autobusowej w Trzebini,w skład którego wchodzą różne firmy przewozowe(głównie Trans gór Mysłowice zakład nr 2 w Trzebini).Do 31 grudnia 1999 w skład ZKKM wchodziło również miasto Jaworzno,gdzie obecnie przewozy realizuje niezależnie przedsiębiorstwo PKM Jaworzno.Ponadlokalny transport samochodowy dla mieszkańców Chrzanowa i okolic zapewniają ZKKM Chrzanów(linia"K"w kierunku Krakowa),PKM Jaworzno(linie w kierunku Katowic),PKS Kraków,a także minibusy przewoźników prywatnych,takich jak POL-BUS,Stan-BUS,Jawor-Trans,DANEXpress.Funkcjonujące przez wiele lat przedsiębiorstwo PKS Chrzanów zakończyło działalność w roku 2006.
Transport lotniczy
W 2012 otwarto sanitarne lądowisko przy ul.Topolowej.
Atrakcje
Budowle z początków istnienia Chrzanowa a także późniejsze,lecz wzniesione z drewna,jak ratusz miejski nie zachowały się do dzisiejszych czasów.Zniszczeniom wojennym i późniejszej rozbiórce uległy również synagogi.Zachowały się kościoły i śródmiejskie kamienice.W centrum miasta warte odwiedzenia są:kościół pw.Św.Mikołaja,Rynek(przebudowany i odnowiony w latach 2004-2005),Plac Tysiąclecia,Park Miejski,Aleja Henryka.Warto odwiedzić Muzeum w Chrzanowie(budynek główny na terenie parku oraz tzw.Dom Urbańczyka przy Alei Henryka),a także kościół pw.Św.Jana Chrzciciela w Kościelcu.Na terenie sołectw do ciekawszych obiektów można zaliczyć kościół pw.Podwyższenia Krzyża Św.oraz Pałacyk(obecnie Dom Pomocy Społecznej)w Płazie.Dość znany jest w Polsce napis na zegarze,znajdującym się przy jednym ze skrzyżowań w Płazie,głoszący:Jedna z tych godzin będzie twą ostatnią.W sąsiedniej gminie Babice zlokalizowane są,należące do Muzeum w Chrzanowie,największe atrakcje okolicy:zakonserwowane ruiny zamku Lipowiec oraz bogaty skansen Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie.
Kultura i rozrywka
W centrum miasta zlokalizowany jest dom kultury(Miejski Ośrodek Kultury,Sportu i Rekreacji),pełniący także funkcję jedynego kina w Chrzanowie.Funkcjonuje Miejska Biblioteka Publiczna z filiami dla dzieci i młodzieży.Corocznie w czerwcu organizowane są Dni Chrzanowa,na które składa się wiele imprez kulturalnych,sportowych i rozrywkowych.
Sport
W Chrzanowie działają kluby sportowe:MTS Chrzanów(II Liga Piłki Ręcznej),Fablok(piłkarski),Orły,Sokół.Swą siedzibę ma tu również Chrzanowska Akademia Ju-jitsu,a filię grupa Mundo Capoeira.Znajdują się tu także:kryty basen kąpielowy i niewielki odkryty basen letni oraz hala widowiskowo-sportowa.
Rekreacja
Chrzanów i okolice bogate są atrakcyjne pod względem rekreacyjnym tereny leśne,z wytyczonymi szlakami pieszymi i rowerowymi.Urozmaicone i interesujące są budowa geologiczna oraz ukształtowanie terenu.W sąsiedztwie miasta znajduje się rekreacyjny zbiornik wodny Zalew Chechło.Pośród należących do miasta obszarów leśnych znajduje się duży zbiornik dla wędkarzy Groble oraz prowadzony przez zakonników ośrodek rekolekcyjny.Baza agroturystyczna nie jest rozwinięta.
Edukacja
Chrzanów posiada dwa licea ogólnokształcące,zespoły szkół technicznych i zawodowych,cztery gimnazja i siedem szkół podstawowych(w tym jedną specjalną),szkołę muzyczną,a także niepubliczną Wyższą Szkołę Przedsiębiorczości i Marketingu oraz społeczny koledż dla absolwentów szkół średnich.
Media
Do tytułów prasy lokalnej należą:Tygodnik Ziemi Chrzanowskiej"Przełom",dwumiesięcznik"Kronika Chrzanowska",Magazyn Reklamowy"Żółty Jeż"(bezpłatny),a także lokalny dodatek do Gazety Krakowskiej.Do mediów internetowych:Portal PowiatChrzanowski.pl,Portal społecznościowo-informacyjny Chrzanowski24.pl oraz powiat-chrzanow.pl.Radio Kraków posiada w Chrzanowie studio terenowe.Chrzanowska Telewizja Lokalna produkuje audycje dostępne do oglądania w telewizjach kablowych oraz na stronie internetowej miasta.
Miasta partnerskie
Ludzie związani z Chrzanowem
Osoby(w kolejności chronologicznej)
- Mikołaj z Chrzanowa(1485-1562),kompozytor renesansowy
- Józef Patelski(1805-1887),przywódca powstańczy
- Jan Oczkowski(1829-1906),wieloletni burmistrz
- Elia Marchetti(1839-1863),Włoch walczący w powstaniu styczniowym
- Bolesław Chwastowski(1846-1907),powstaniec styczniowy,budowlaniec
- Henryk Loewenfeld(1859-1931),jeden z ostatnich właścicieli miasta
- Filip Müller(1867-1951),generał Wojska Polskiego
- Jan Pęckowski(1874-1959),działacz oświatowy
- Tadeusz Urbańczyk(1887-1973),pedagog
- Ignacy Schwarzbart(1888-1961),syjonista,członek Rady Narodowej RP
- Tadeusz Gdula(1890-1985),burmistrz Chrzanowa w latach 30.XX wieku
- Zdzisław Krawczyński(1893-1965),pedagog
- Klemens Stefan Sielecki(1903-1980),inżynier,dyrektor techniczny pierwszej Fabryki Lokomotyw Fablok
- Henryk Bromboszcz(1906-1976),działacz ruchu robotniczego
- Izaak Deutscher(1907-1967),publicysta i biograf marksistowski
- Mascha Kaléko(1907-1975),poetka niemiecka
- Marian Konarski(1909-1998),malarz i poeta
- Michał Potaczało(1912-1975),ksiądz
- Mieczysław Mazaraki(1913-2003),muzealnik,przyrodnik
- Helena Chłopek(1917-2007),poetka
- Janina Woynarowska(1923-1979),pielęgniarka,Służebnica Boża
- Władysław Roman Wawrzonek(1927-2007),publicysta i wydawca
- Lucyna Szubel(ur.1932),poetka
- Bronisław Malczyk(ur.1938),wielokrotny mistrz polski w modelarstwie kosmicznym i innych konkurencji modelarskich,członek Aeroklubu Krakowskiego
- Ewa Krzyżewska(1939-2003 ),aktorka
- Bogusław Mąsior(ur.1947),senator RP III i V kadencji
- Mikołaj Grabowski(ur.1946)profesor krakowskiej PWST,aktor,reżyser
- Andrzej Grabowski(ur.1952),aktor
- Ryszard Kosowski(ur.1952),samorządowiec
- Jerzy Styczyński(ur.1958),gitarzysta zespołu Dżem
- Leszek Nowak(muzyk)(ur.1964),muzyk
- Zbigniew Wąsiel(ur.1966),rzeźbiarz
- Mariusz Jakus(ur.1967),aktor
- Janusz Szrom(ur.1968),polski wokalista jazzowy
- Michał Gajownik(1981-2009),kajakarz,olimpijczyk
- Daniel Buczak(ur.1982),wielokrotny medalista Mistrzostw Polski w Karate
- Maciej Mielus(ur.1988),pisarz wielonakładowych powieści,knajpiany mówca i erudyta
- Adam Babicz(ur.1985),polski piłkarz ręczny występujący w najwyższej klasie rozgrywek piłki ręcznej mężczyzn PGNiG Superliga w zespole Tauron Stal Mielec
- ANTIDOTUM,zespół pop/rock/fusion(zał.2000)
- Garda Na Wszystko,zespół hip hop
- Sztywny Pal Azji,zespół rockowy(zał.1986)
- Śfider Anyy,zespół hip hop/hard core(zał.1996)
- The Trepp,zespół punk rockowy(zał.1986)
- Trafo,zespół rockowy(zał.2001)
- POEMA FAKTU i Dany Tego(grupa muzyczna),zespół rap/punk-funk(zał.1998)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz