Sądecczyzna

(ziemia sądecka)kraina historyczna w południowej Małopolsce obejmująca Kotlinę Sądecką,część Pogórza Karpackiego i Beskid Sądecki.Jan Flis w pracy"Sądecczyzna i jej granice"(Rocznik Sądecki.1939)do Sądecczyzny zaliczył obszar powiatu nowosądeckiego,wschodnią część limanowskiego oraz skrawki powiatów gorlickiego i brzeskiego.Obecnie jej nazwę używa się najczęściej w odniesieniu do powiatu nowosądeckiego.Pisownię"Sądecczyzna"wprowadzono w 1967 roku,poprzednio używano pisowni"Sądeczyzna".
Historia W 1257 r.książę krakowsko-sandomierski Bolesław V Wstydliwy jako tzw.oprawę wienną lub posagowo-wienną(która była formą zabezpieczenia majątkowego małżonki i rodzajem odwzajemnienia się za otrzymany od rodziny żony posag)dla księżniczki węgierskiej Kingi przekazał jej ziemię sądecką,obejmującą tereny w trójkącie:Biecz Limanowa Podoliniec(dzisiejsza Słowacja).Nowa pani tych ziem założyła w Starym Sączu dwa klasztory o regule franciszkańskiej:męski i żeński(o regule Św.Klary).Uposażony przez Kingę prawie we wszystkie osady Sądecczyzny klasztor w Starym Sączu nie był zainteresowany w utrzymaniu osad polskich,leżących na granicy państwa na Dolnym Spiszu:Podolińca,Gniazda i Lubowli.Toteż Dolny Spisz nie umacniany osadami polskimi uległ silnym wpływom gospodarczo-osadniczym możnych rodów węgierskich,rezultatem czego było to,że Spisz odpadł od Sądecczyzny i od państwa polskiego.Położenie na szlakach handlowych z Gdańska na Węgry i z zachodu na Ruś przyczyniało się do rozwoju regionu.Znaczny rozwój osadnictwa dało wprowadzone w XIII w.prawo niemieckie.W 1292 r.powstał założony przez króla Wacława II Nowy Sącz.Zamek nowosądecki gościł wielu znamienitych gości,począwszy od Bolesława Wstydliwego,przez Władysława Jagiełłę,który planował tu ze swoim stryjecznym bratem,Witoldem wojnę z Krzyżakami,a także Kazimierza Jagiellończyka,na Janie III Sobieskim kończąc.Koniec XVII w.to powolny upadek Rzeczypospolitej.Sądecczyzna przeżyła najazd Szwedów.Działali tutaj także konfederaci barscy.W wyniku I rozbioru Polski Sądecczyzna znalazła się pod panowaniem austriackim.Utworzony został powiat sądecki,podległy okręgowi wielickiemu.Kolejna reforma administracyjna w miejsce powiatów i obwodów wprowadziła cyrkuły.Stolicą jednego z nich stał się Nowy Sącz,dzięki czemu miasto zyskało na znaczeniu.Rozparcelowano też włości sióstr klarysek między nowo przybyłych na te tereny niemieckich kolonistów.W czasie I wojny światowej do miasta praktycznie bez walki wkroczyli Rosjanie,wyparci następnie przez wojska austro-węgierskie i Legiony Polskie.Okres międzywojenny nie przyniósł ze sobą ożywienia gospodarczego.II wojna światowa dosięgła Sądecczyznę 6 września,kiedy to po zaciętych bojach Niemcy następnego dnia wkroczyli do Nowego Sącza.Działalność konspiracyjna na tym terenie polegała głównie na przerzucie żołnierzy na południe do Węgier,a stamtąd do nowo tworzących się jednostek sił polskich we Francji.Wyzwolenie nadeszło 19 stycznia 1945.Po wojnie ziemię sądecką włączono do województwa krakowskiego,a Nowy Sącz stał się siedzibą powiatu.W wyniku reformy administracyjnej w 1975 r.powstało województwo nowosądeckie,zniesione w 1999 r.Nowy Sącz znów stał się siedzibą powiatu grodzkiego i ziemskiego.
Etnografia
Sądecczyznę zamieszkują cztery główne grupy etniczne:Lachy Sądeckie i Pogórzanie na północy,górale sądeccy spokrewnieni z podhalańskimi oraz nieliczni już dziś Łemkowie w górach.