Nazwa
Istnieje kilka wersji pochodzenia nazwy miasta.Jedna wywodzi ją bezpośrednio od brzmienia nazwy złożonej z dwóch słów często oraz chować się.Nazwa Częstochowa miałaby powstać z powodu częstego chowania się widoku miasta wśród okolicznych wzgórz przed zbliżającymi się do miasta podróżnikami.Wywód ten zdecydowanie odrzucił Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wywodząc nazwę od imienia legendarnego założyciela Częstocha,którego imię w formie"Chestoch"pojawia się w gnieźnieńskiej bulli protekcyjnej papieża Innocentego II datowanej na 7 lipca 1136 i wystawionej w Pizie,w której zawarto pierwsze znane zapisy polskich nazw miejscowości i imion.Pierwsza wzmianka o Częstochowie pochodzi z 1220 roku,z dokumentu biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża w którym miejscowość wymieniona jest jako Czanstochowa.Dokument wymienia także wsie,które stały się dzielnicami miasta:Mirów jako Myrow oraz Częstochówka-Parkitka jako Czanstochowka.Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Czanstochowa wymienia w latach(1470-1480)Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis.W księdze tej wymienia również jako osobne miejscowości obecne dzielnice miasta jak:Błeszno jako Bleyschno,Dźbów w formie Dzbow,Wrzosowiak w formie Wrzossowa,Kiedrzyn w formie Kyedrzin,Wyczerpy-Aniołów w formie Wyczyrpi,Gnaszyn-Kawodrza w formach Gwaschyn oraz Krowodrza,Grabówka w formie Grabowka,Częstochówka-Parkitka jako Czanstochowka.Miejscowości te w wyniku procesów urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto i stały się jego dzielnicami.
Geografia
Częstochowa leży na styku trzech mezoregionów geograficznych Wyżyny Częstochowskiej,zwanej potocznie Jurą,Obniżenia Górnej Warty oraz Wyżyny Wieluńskiej.Mezoregiony te należą do wspólnej pod prowincji Wyżyny Śląsko-Krakowskiej.
Powierzchnia
Obszar Częstochowy po utworzeniu miasta na początku XIX wieku,wynosił 33,06 km² i nie zmieniał się do okresu międzywojennego,gdy w latach 1928 i 1930 przyłączono do miasta obszary o powierzchni 14,13 km².Powierzchnia miasta wynosiła wówczas 47,16 km².Ponowne rozszerzenie granic miało miejsce w 1952 roku,gdy przyłączono obszary o łącznej powierzchni 45,88 km²,co dało powierzchnię 93,04 km².Od 1977 roku powierzchnia miasta wynosi 160 km².
Ukształtowanie terenu
W obrębie miasta dominują wysokości bezwzględne 250–270 metrów n.p.m.Na terenie miasta znajduje się kilka wzniesień o wysokościach od 280 do 300 metrów.Najwyższym wzgórzem jest Góra Ossona która ma wysokość 316,7 m n.p.m.Najniżej położonym punktem jest miejsce nad rzeką Wartą na wschód od Mirowa 236 m n.p.m.
Geologia
Terytorium miasta wchodzi w skład monokliny śląsko-krakowskiej,znajduje się na jej południowo-wschodnim krańcu,w pobliżu granicy z niecką nidziańską.Obszar miasta jest zróżnicowany geologicznie,wierzchnia część to osady polodowcowe:żwiry,piaski,gliny,zaś głębsza to wapienie z okresu górnej jury.
Rzeki
| Nazwa | % długości rzeki na terenie miasta do długości całkowitej |
|---|---|
| Białka | 38% |
| Brzezinka | 63% |
| Gorzelanka | 26% |
| Konopka | 46% |
| Kucelinka | 100% |
| Sobuczyna | 49% |
| Stradomka | 47% |
| Warta | 1,9% |
Liczba mieszkańców(2009 r.):239319.
Struktura demograficzna mieszkańców Częstochowy według danych z 31 grudnia 2007:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 242300 | 100 | 128396 | 52,99 | 113904 | 47,01 |
| Wiek przedprodukcyjny(0–17 lat) | 39427 | 16,27 | 19368 | 7,99 | 20059 | 8,28 |
| Wiek produkcyjny(18–65 lat) | 159719 | 65,92 | 78715 | 32,49 | 81004 | 33,43 |
| Wiek poprodukcyjny(powyżej 65 lat) | 43154 | 17,81 | 30313 | 12,51 | 12841 | 5,3 |
Klimat
Częstochowa leży w strefie klimatu umiarkowanego.Średnio na dobę przypadają 4 godziny z bezpośrednim promieniowaniem słonecznym.W przebiegu rocznym największe usłonecznienie obserwuje się w czerwcu,ze względu na największą długość dnia.W Częstochowie niewiele jest dni bezwietrznych.Okresy ciszy w skali roku stanowią średnio 9,2%.Przeważają tu wiatry zachodnie 18% i południowo-zachodnie 18,2%.Jednocześnie osiągają one z tych kierunków największe prędkości 2,2 m/s.Najrzadziej występują wiatry północne 7,7% i północno-wschodnie 7,4%.
| Średnia temperatura i opady dla Częstochowy | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
| Średnie najwyższe temperatury[°C] | -1 | 1 | 6 | 14 | 20 | 23 | 24 | 23 | 18 | 12 | 3 | 1 | 12 |
| Średnia dzienna temperatura[°C] | -5 | -4 | 2 | 9 | 12 | 17 | 18 | 17 | 14 | 9 | 1 | -2 | 7 |
| Średnie najniższe temperatury[°C] | -9 | -6 | -1 | 3 | 7 | 11 | 12 | 10 | 8 | 5 | -1 | -3 | 3 |
| Opady[mm] | 35 | 32 | 33 | 39 | 69 | 80 | 86 | 75 | 48 | 40 | 41 | 37 | 51 |
Łączna powierzchnia lasów w granicach Częstochowy wynosi 648,8 ha,ponadto powierzchnia parków i skwerów wynosi 155 ha.
Parki i skwery o powierzchni ponad 1 ha według wielkości:
- Park Leśny Aniołów(Północ)69 ha
- Park Lisiniec(Lisiniec)36 ha
- Promenada Czesława Niemena i Park Tysiąclecia(Północ)13,4 ha
- parki pod jasnogórskie(Śródmieście)11,6 ha
- Park Narutowicza(Stare Miasto)3,8 ha
- park na przy ul.Fieldorfa(Północ)3,5 ha
- Park Piastów(Stare Miasto)3,5 ha
- skwer przy ul.Zagłoby(Sabinów)2 ha
- Park Parkitka(Częstochówka-Parkitka)1,8 ha
- skwer między al.Niepodległości i al.WP(Wrzosowiak)1,4 ha
- skwer między al.AK i ul.Kiedrzyńską(Tysiąclecie)1,4 ha
- Skwer Solidarności(Śródmieście)1,3 ha
- Skwer Kaliny Jędrusik(Tysiąclecie)1,2 ha
- skwer przy ul.św.Barbary(Śródmieście)1,2 ha
- park przy ul.Gajowej(Wrzosowiak)1,7 ha
- tzw.promenada śródmiejska(Śródmieście)
W wyniku reformy administracyjnej z 1999 roku Częstochowa została przyłączona do województwa śląskiego.Ponieważ Częstochowa należała przed II wojną światową do woj.kieleckiego,część lokalnych polityków ubiegała się(wraz z Kielcami i Radomiem)o utworzenie województwa staropolskiego.Częstochowa,chcąc podkreślić swoje historyczne i kulturowe związki z regionem małopolskim,przystąpiła w kwietniu 2007 do Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski,skupiającego obszary należące historycznie do Małopolski a w wyniku reform administracyjnych przyłączonych do innych województw.W tym samym roku miasto otrzymało tytuł Lidera Małopolski za rewaloryzację alei Najświętszej Maryi Panny.23 sierpnia 2006 roku w krakowskich Sukiennicach wywieszony został herb Częstochowy.W 2008 roku,po raz kolejny,Częstochowa otrzymała tytuł Lidera Małopolski,tym razem za rewaloryzację parków pod jasnogórskich.
Historia
Według legendy,nazwa Częstochowa oznacza osadę założoną przez osobę o imieniu Częstoch,jednak pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1220 roku,z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża.W pobliżu Częstochowy leżała wówczas druga wieś,Częstochówka.Kwestia daty nadania osadzie praw miejskich jest niejednoznaczna,ale określa się to zdarzenie na okres pomiędzy 1370 i 1377 rokiem.Częstochowa przeżyła dynamiczny rozwój w wieku XIV,któremu sprzyjało położenie na szlaku łączącym Małopolskę z Wielkopolską.W latach 1370-1393 Częstochowa stanowiła lenno Władysława Opolczyka.W tym okresie ustaliło się określenie miasta Częstochowy nazwą Stara Częstochowa,a należącej do ufundowanego w 1382 r.klasztoru Jasna Góra wsi na wzgórzu Częstochówką.W okresie staropolskim miasto Stara Częstochowa wielokrotnie procesowało się z klasztorem jasnogórskim w sprawie łamania praw miejskich przez zakon i zagarniania zysków z handlu z pielgrzymami.Kolejny okres rozwoju nastąpił w XVI wieku w związku ze szczodrością króla Polski Zygmunta I,który nadał miastu liczne przywileje.W latach 1625-30 region dotknięty został zarazą.W 1587 roku wojsko pretendenta do korony królewskiej Maksymiliana III Habsburga złupiło miasto.Ze względu na peryferyjne położenie klasztoru jasnogórskiego królowie z dynastii Wazów zdecydowali obwarować go nowoczesnymi fortyfikacjami typu holenderskiego z bastionami.W 1665 roku miała tu miejsce bitwa pod Częstochową,część rokoszu Lubomirskiego.Po rozpoczęciu potopu szwedzkiego jasnogórscy paulini złożyli hołd poddaństwa królowi Szwecji,a jednocześnie zaczęli przygotowani do obrony klasztoru na wypadek ataku na klasztor.18 listopada 1655 r.pod Jasną Górą znalazły się szwedzkie wojska,które zaczęły oblężenie klasztoru,które składało się głównie z drobnych potyczek i wymiany ognia artyleryjskiego.Kilkukrotnie przerywano też chaotyczne działania zbrojne z powodu rokowań,a polska załoga kilkukrotnie usiłowała zmusić przeora Augustyna Kordeckiego do poddania twierdzy przeciwnikowi.W nocy z 26 na 27 grudnia wojska szwedzkie ostatecznie wycofały się spod twierdzy.W okresie potopu miasto zostało w znacznej części zniszczone i odbudowywało się długo i powoli.27 lutego 1670 roku w klasztorze na Jasnej Górze odbył się ślub polskiego króla Michała z arcyksiężniczką Eleonorą.29 lutego 1768 roku została zawiązana konfederacja barska.Konfederaci zajęli twierdzę Jasna Góra,kierował nimi Kazimierz Pułaski.Okres po potopie był natomiast pomyślny dla Częstochówki,która dynamicznie rozwijała się i rozbudowywała.Będący właścicielem wsi klasztor intensywnie zabiegał o rozwój osady.W 1717 roku klasztor otrzymał przywilej nadający Częstochówce prawa miejskie jako Nowa Częstochowa.Nowe miasto zostało jednak zrujnowane w okresie konfederacji barskiej.Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja na miejsce sejmiku dla powiatów lelowskiego i ksiąskiego wyznaczono Starą Częstochowę.Po II rozbiorze Polski obie miejscowości znalazły się w Prusach,po 1807 roku w granicach Księstwa Warszawskiego,a od 1815 roku w składzie Królestwa Polskiego.Plan połączenia miast podjęto w 1823 roku,a jego opracowaniem zajął się inżynier wojewódzki Jan Bernhard,który w 1819 roku wytyczył Aleję Panny Maryi(obecnie Aleja Najświętszej Maryi Panny).Formalnie oba miasta zostały połączone w jedno 19 sierpnia 1826 roku.Po połączeniu obu miast Częstochowa pod względem liczby ludności wysunęła się na czwarte miejsce w Królestwie,po Warszawie,Lublinie i Kaliszu.W okresie powstania styczniowego w okolicach miasta dochodziło do licznych potyczek oddziałów powstańczych z wojskami rosyjskimi.Przemysł zaczął rozwijać się w Częstochowie na początku lat 70.XIX wieku.Pierwszym większym przedsiębiorcą w Częstochowie był Berek Kohn,który w 1869 r.uruchomił razem z Adolfem Oderfeldem drukarnię i zakład litograficzny.W 1897 r.w pod częstochowskim Rakowie Bernard Hantke uruchomił obecną Hutę Częstochowa.W 1904 r.w Częstochowie zaczął tworzyć się ruch rewolucyjny.Po wybuchu rewolucji w styczniu 1905 r.robotnicy częstochowscy ogłosili w lutym strajk powszechny.W 1909 roku w mieście odbyła się Wielka Wystawa Rolniczo-Przemysłowa.Wkrótce po wybuchu I wojny światowej Częstochowa została bez walk zajęta(3 sierpnia 1914)przez wojska niemieckie.W okresie okupacji sytuacja ludności miasta uległa gwałtownemu pogorszeniu,z miasta wyjechało ponad 20.000 robotników.Już 7 sierpnia 1914 r.dokonano mordów w dzielnicy pod jasnogórskiej.W odróżnieniu od miasta Jasna Góra znalazła się od kwietnia 1915 r.pod okupacją katolickich Austro-Węgier.10 listopada 1918 r.częstochowianie rozpoczęli rozbrajanie stacjonujących w mieście wojsk niemieckich.12 listopada 1918 roku przemaszerowały częstochowskimi Alejami trzy kompanie Wojska Polskiego pod dowództwem kpt.Ludwikowskiego.W okresie powstań śląskich Częstochowa była głównym ośrodkiem pomocy dla powstańców.W mieście organizowano zbiórki pieniędzy i lekarstw oraz punkty werbunku ochotników.Po załamaniu się polskiej ofensywy na Kijów w 1920 roku Częstochowa musiała przez kilka miesięcy zakwaterować i wyżywić rząd ukraiński Semena Petlury wraz z dwoma tysiącami uchodźców.W okresie dwudziestolecia międzywojennego trwał dalszy rozwój miasta,jednak lokalny przemysł podupadł i rozwijał się w znacznie wolniejszym tempie,co było skutkiem zniszczeń wojennych i załamania koniuktury.W 1939 roku Częstochowa liczyła już 138 tys.mieszkańców,co plasowało ją na 8 miejscu pod względem największych miast Polski.Od 1925 roku w Częstochowie mieściła się siedziba biskupstwa(od 1992 arcybiskupstwa).Po wybuchu II wojny światowej Niemcy wkroczyli do miasta 3 września 1939 roku i już następnego dnia dokonali mordów,które do historii przeszły pod nazwą krwawego poniedziałku.W okresie okupacji miały miejsce represje wymierzone w elitę społeczną i ludność żydowską.W 1942 r.utworzona została utworzona dla coraz liczniej napływającej społeczności niemieckiej wydzielona dzielnica.W 1941 r.została utworzona w Częstochowie dzielnica żydowska,którą rozpoczęto likwidować w 1942 r.wywożąc ludność do obozu zagłady w Treblince.Ludność pozostałą po tej akcji terroryzowano i mordowano w kilku kolejnych akcjach,m.in.25 czerwca 1943 r,gdy ludność żydowska stawiła zbrojny opór.W czasie wojny i bezpośrednio po niej w rejonie Częstochowy działały silne oddziały partyzanckie niepodległościowego podziemia.Po upadku powstania warszawskiego Częstochowa była stolicą Polskiego Państwa Podziemnego.16 stycznia 1945 roku,po całodziennych walkach,Częstochowę opuścił garnizon niemiecki,a miasto zostało wyzwolone przez sowieckie oddziały mjra Siemiona Chochriakowa.W okresie Polski Ludowej szybka rozbudowa huty,która zyskała imię Bolesława Bieruta,spowodowała dynamiczny rozwój miasta.Z inicjatywy prof.Jerzego Kołakowskiego powołana została Wyższa Szkoła Inżynierska w Częstochowie,obecna Politechnika Częstochowska.Jan Paweł II odwiedził Częstochowę sześciokrotnie:w latach 1979,1983,1987,1991,1997 i 1999.15 sierpnia 1991 odprawiona z jego udziałem msza św.(kończąca VI Światowe Dni Młodzieży)zgromadziła 1,5 mln wiernych,a papież od władz miasta otrzymał klucz do jego bram oraz tytuł honorowego obywatela.Częstochowa stała się pierwszym miastem na świecie,od którego przyjął takie wyróżnienie.27 sierpnia 2009 r.specjalnie powołany komitet obywatelski złożył wniosek o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania prezydenta.Referendum odbyło się 15 listopada.Prezydent został odwołany 39284 głosami.
Nazwa miasta w innych językach
- jidysz טשענסטאָכאָוו;Czenstochow
- niem.Tschenstochau lub Czenstochau
- rоs.Ченстохова lub Ченстохов
W mieście działa około 26 tysięcy przedsiębiorstw,których reprezentantem jest Regionalna Izba Przemysłowo-Handlowa w Częstochowie.Tereny inwestycyjne w Częstochowie należą do Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.Głównym inicjatorem działań związanych z rozwojem i inwestycjami w gospodarce jest Agencja Rozwoju Regionalnego w Częstochowie.W 2007 roku na terenach zwalnianych przez Hutę Częstochowa i zlikwidowaną firmę Polnam utworzony został Częstochowski Park Przemysłowy.W 2011 r.w Częstochowie utworzono trzy klastry przemysłowe Klaster Przetwórstwa Polimerów Plastosfera,Częstochowski Klaster Komunalny Aglomeracja oraz Regionalny Częstochowski Klaster Budownictwa i Infrastruktury"Budosfera".
Przemysł
Częstochowa jest głównym ośrodkiem Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego,trzeciego co do wielkości w województwie śląskim.Od średniowiecza rozwijał się tu przemysł metalowy,dzięki licznemu występowaniu rud żelaza.
Do największych i najbardziej znanych zakładów przemysłowych na terenie miasta należą:
- ISD Huta Częstochowa jedna z największych hut stali w Polsce
- TRW Automotive producent systemów bezpieczeństwa do samochodów
- CSF Poland(grupa Cooper Standard;daw.Systemy Polimeryczne Barre Thomas Poland)producent m.in.przewodów,systemów antywibracyjnych i uszczelek do samochodów
- Brembo Poland wytwórca elementów układów hamulcowych
- CGR Polska producent podzespołów motoryzacyjnych dla takich firm jak TRW,Faurecja
- Koksownia Częstochowa Nowa czołowy producent koksu w kraju,wyodrębniony ze struktury Huty Częstochowa
- Guardian Industries Poland huta szkła
- Stölzle-Częstochowa huta szkła artystycznego i użytkowego
- Odlewnia Żeliwa Wulkan odlewnia żeliwa,najstarsza fabryka działająca na terenie miasta.Została założona w 1894 roku
- Dospel producent systemów wentylacji
W Częstochowie znajduje się wiele marketów,hipermarketów i sklepów oraz Galeria Handlowa Jurajska.
Transport
Transport drogowy
Częstochowę przecina umożliwiająca transport samochodowy z największymi miastami Polski sieć dróg krajowych:
- Droga krajowa nr 1,fragment trasy europejskiej E75:Gdańsk Grudziądz Toruń Łódź Piotrków Trybunalski Częstochowa Wojkowice Kościelne Dąbrowa Górnicza Tychy Bielsko-Biała Cieszyn-Boguszowice granica państwa
- droga krajowa nr 43:Wieluń Rudniki Kłobuck Częstochowa
- droga krajowa nr 46:Kłodzko Nysa Pakosławice Jaczowice Niemodlin Karczów Opole Ozimek Lubliniec Blachownia Częstochowa Janów Szczekociny
- droga krajowa nr 91:Gdańsk Tczew Piotrków Trybunalski Kamieńsk Radomsko Kłomnice Częstochowa
- droga wojewódzka nr 483:Łask Szczerców Nowa Brzeźnica Częstochowa
- droga wojewódzka nr 491:Działoszyn(Droga 42)Łobodno Częstochowa
- droga wojewódzka nr 494:Bierdzany Olesno Wręczyca Wielka Częstochowa
- droga wojewódzka nr 786:Częstochowa Św.Anna Koniecpol Włoszczowa Łopuszno Ruda Strawczyńska Kielce
- droga wojewódzka nr 908:Częstochowa Tarnowskie Góry(Droga 78)
Transport kolejowy
Przez miasto przebiegają linie kolejowe nr 61 Lubliniec–Kielce(uruchomiana stopniowo w latach 1903-1911)oraz nr 1 Warszawa Centralna–Katowice wraz z odgałęzieniem(linia nr 146)do stacji Chorzew Siemkowice,które łączy miasto z magistralą węglową.17 listopada 1846 r.Częstochowa uzyskała kolejowe połączenie z Warszawą(Kolej Warszawsko-Wiedeńska),w 1903 z Herbami,a w 1911 z Kielcami(Kolej Herbsko-Kielecka).Częstochowski węzeł kolejowy uzyskał obecny kształt w okresie II wojny światowej.Pasażerski transport kolejowy obsługiwany jest przez stacje Częstochowa Gnaszyn,Częstochowa Raków,Częstochowa Stradom,Rząsawa,Częstochowa Aniołów oraz w największym stopniu przez nowoczesny otwarty po przebudowie w 1996 roku dworzec Częstochowa Osobowa(dawniej Częstochowa Główna)mieszczący się w samym centrum miasta,przy placu Rady Europy.
Komunikacja miejska
Organizatorem publicznego transportu zbiorowego w mieście Częstochowa i części gmin ościennych jest Miejski Zarząd Dróg i Transportu w Częstochowie.Na zlecenie MZDiT przewozy realizuje na wyłączność będąca własnością miasta spółka Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Częstochowie.Publiczna komunikacja obejmuje 3 linie tramwajowe,24 autobusowe miejskie oraz 8 podmiejskich w gminach Blachownia,Konopiska,Mstów,Poczesna i Olsztyn.Nocną komunikację miejską tworzy codzienna linia tramwajowa oraz cztery weekendowe linie autobusowe.13 lipca 2007 r.MPK Częstochowa wprowadziło uniwersalny bilet elektroniczny.Firma Bus Expres oferuje przewóz osób na trasie z centrum miasta do Blachowni.Darmowy transport do hipermarketu Auchan zapewnia firma BK Bursiak,natomiast do hipermarketu Tesco zapewnia firma Kris-Tour.Przejazdy na terenie miasta oferuje także PKS Częstochowa,które obsługuje linie z dworca PKS do Kłobucka,Blachowni i innych okolicznych miejscowości,a także PKP 5 przystanków w Częstochowie oferuje transport osobowy.Komunikację z gminą Rędziny zapewnia GZK w Rędzinach liniami R,Rm oraz Rk do Dworca Głównego PKP.
Transport lotniczy
Najbliższym międzynarodowym lotniskiem jest regionalny port województwa śląskiego Katowice Airport w Pyrzowicach.Znajduje się on około 60 km na południe od Częstochowy.Najbliższym czynnym lądowiskiem jest lądowisko Częstochowa-Rudniki,oddalone od centrum miasta o 15 km.Jest ono lądowiskiem powojskowym w prywatnych rękach,z zastosowaniem sportowym na części jego terenu operuje Aeroklub Częstochowski.Nie jest ono przystosowane do obsługi dużych samolotów,istnieje możliwość lądowania tylko małych samolotów pasażerskich.Posiada zaniedbaną betonową drogę startową(2000×60 m).Wieloletnie zamierzenia włodarzy miasta przeistoczenia lotniska w pasażerskie lub towarowe dotychczas nie zaowocowały wsparciem finansowym z żadnego źródła,lub nawet uregulowaniem prawnym jego statusu po myśli samorządowców.Ostatni raz lotnisko zostało użyte przez linie lotnicze w 1983 r.przez jeden sezon Polskie Linie Lotnicze LOT oferowały z niego połączenia.
Zabytki i turystyka
Częstochowa jest miastem powstałym w średniowieczu.Na przestrzeni wieków w mieście zostały zbudowane liczne budowle,mające obecnie charakter zabytków i atrakcji turystycznych.Do najważniejszych należą zabytkowe kamienice oraz sam układ urbanistyczny historycznych centrów Starej i Nowej Częstochowy oraz łączącej je Alei Najświętszej Maryi Panny.Największym i najczęściej odwiedzanym z częstochowskich zabytków jest zespół klasztorny na Jasnej Górze,a turystyka związana z klasztorem to głównie ruch pielgrzymkowy.
Atrakcje turystyczne
- Aleja Najświętszej Maryi Panny zespół zabytkowych kamienic
- Parki pod jasnogórskie i znajdujące się w nim ekspozycje Muzeum Częstochowskiego Muzeum Górnictwa Rud Żelaza i inne
- Ulica 7 Kamienic z XIX-wieczną zabudową
- Ulica Wieluńska z XVIII i XIX-wieczną zabudową
- Ratusz w Częstochowie XIX-wieczny klasycystyczny
- Stary Rynek rynek Starego Miasta z kamienicami
- Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie zabytkowa fabryka zapałek
- Pałacyk Hantkego w Częstochowie neobarokowa willa
- układ urbanistyczny Częstochówki(ul.Wieluńska,Rynek Wieluński,ul.św.Barbary)
- Muzeum Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej
- Muzeum Haliny Poświatowskiej
- Dom Władysława Biegańskiego
- Jasna Góra zespół klasztorny zakonu paulinów,największy i najbardziej znany zabytek Częstochowy
- neogotycka archikatedra Świętej Rodziny zbudowana w latach 1901-1927
- Kościół św.Jakuba umiejscowiony na placu Biegańskiego,będący pierwotnie cerkwią prawosławną
- kościół św.Zygmunta najstarszy w Częstochowie,na placu Daszyńskiego
- Katedra Matki Boskiej Królowej Apostołów kościół polskokatolicki przy ul.Jasnogórskiej
- Cerkiew Częstochowskiej Ikony Matki Bożej przy ul.Kopernika
- kościół ewangelicko-augsburski Wniebowstąpienia Pańskiego w Śródmieściu przy ulicy Kopernika
- kościół św.Barbary w dzielnicy pod jasnogórskiej
- sanktuarium św.Józefa na Rakowie przy ul.Okrzei
- kościół Najświętszego Imienia Maryi w alei NMP
- kościoły Pana Jezusa Konającego i Podwyższenia Krzyża Świętego w Częstochówce
- kaplica Przemienienia Pańskiego w centralnej części cmentarza Kule
- kościół świętych Rocha i Sebastiana na cmentarzu św.Rocha
Szlaki turystyczne
Wycieczki po Częstochowie łączone są często ze zwiedzaniem Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
W mieście rozpoczynają bieg następujące szlaki turystyczne:
- Szlak Orlich Gniazd
- Szlak Jury Wieluńskiej
- Szlak Walk 7 Dywizji Piechoty
- Częstochowa Olsztyn im.Z.Łęskiego
- Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego
Instutycje kulturalne
Na terenie Częstochowy działa wiele miejskich i niezależnych instytucji kulturalnych których zaangażowana działalność tworzy różnorodną ofertę kulturalną miasta.
Muzea i galerie
Oprócz klasztoru Jasnogórskiego działalność muzealną i wystawienniczą prowadzą również inne instytucje.
Muzeum Częstochowskie
Najstarsza instytucja muzealna.
Do jej obiektów wystawienniczych należą:
- Ratusz miejski zabytkowy zespół budynków byłego ratusza,obecnie główna siedziba Muzeum
- Rezerwat archeologiczny kultury łużyckiej w dzielnicy Raków unikatowy rezerwat archeologiczny
- Muzeum Górnictwa Rud Żelaza
- Muzeum Haliny Poświatowskiej,częstochowskiej poetki
- Inne
- Miejska Galeria Sztuki zajmuje się wystawianiem malarstwa,rzeźby,grafik i fotografii kładąc szczególny nacisk na dzieła współczesne.Szczególnie znana jest wystawa prac Zdzisława Beksińskiego,która w 2006 przekształciła się w stałe Muzeum Zdzisława Beksińskiego
- Muzeum Produkcji Zapałek czynna fabryka posługującą się technologią z trzeciej dekady XX wieku
- Muzeum Historii Kolei na dworcu Częstochowa Stradom(przejściowo zamknięte)
- Muzeum Archidiecezji Częstochowskiej
- Muzeum Zdzisława Beksińskiego
- Muzeum Wyobraźni galeria i pracownia Tomasza Sętowskiego
- Galeria Konduktorownia
- Galeria Lonty Petry
Orkiestra filharmonii zainaugurowała działalność w 1945 roku,dając koncert w miejskim teatrze.W 1955,w miejscu zniszczonej przez okupujących Częstochowę Niemców Nowej Synagogi,rozpoczęto budowę gmachu filharmonii.Budowa zakończyła się w 1965 roku.W styczniu 1976 roku Państwowa Orkiestra Symfoniczna w Częstochowie otrzymała miano Filharmonii.3 października 2012 roku otrzymała imię Bronisława Hubermana.
Teatr im.Adama Mickiewicza
Teatr w Częstochowie rozpoczął działalność w 1927 roku.W latach 20.XX wieku powstała obecna siedziba teatru wybudowany specjalnie dla jego potrzeb gmach przy ulicy Kilińskiego.W 1949 roku teatr został upaństwowiony,a sześć lat później nadano mu imię Adama Mickiewicza.
Ośrodek Promocji Kultury Gaude Mater
Miejska instytucja kulturalna która jest głównym organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Sakralnej"Gaude Mater" i Festiwalu im.Kaliny Jędrusik"Kalinowe Noce,Kalinowe Dni".
Kina
W Częstochowie działają dwa kina wielosalowe należące do sieci Cinema City:Cinema City Wolność,otwarte w 2004 roku,oraz znajdujący się w Galerii Jurajskiej multipleks,uruchomiony w 2009 roku.W mieście działa także od 1991 r.kino studyjne Ośrodka Kultury Filmowej.
Muzyka
Na terenie Częstochowy działają liczne chóry żeńskie,męskie oraz mieszane.Najstarszym jest Chór Męski"Pochodnia".Do innych należą:Chór Akademicki Politechniki Częstochowskiej"Collegium Cantorum"(dyr.J.Siadlak),Jasnogórski Zespół Wokalny"Camerata"(dyr.Jarosław Jasiura)oraz Chór Archikatedry pw.Św.Rodziny"Basilica Cantans"(dyr.Włodzimierz Krawczyński,obecnie Zygmunt Nitkiewicz).Chóry te zdobywały liczne nagrody na festiwalach krajowych oraz zagranicznych.
Festiwale muzyczne w Częstochowie
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej"Gaude Mater"
- Jazz Spring Częstochowa
W Częstochowie działa Zespół Szkół Plastycznych im.Jacka Malczewskiego oraz Zespół Szkół Muzycznych im.Marcina Żebrowskiego.Na terenie miasta istnieje także kilka ognisk muzycznych dla dzieci i młodzieży oraz Społeczna Szkoła Baletowa.Działalność prowadzi Młodzieżowy Dom Kultury oraz Regionalny Ośrodek Kultury,organizujący wiele cyklicznych imprez,m.in.Ogólnopolski Konkurs Poetycki im.Haliny Poświatowskiej.Poetka ta urodziła się i wychowała w Częstochowie.W jej domu rodzinnym jest zorganizowane skromne muzeum,które gromadzi eksponaty związane z życiem Poświatowskiej.
Służba zdrowia
Szpitale publiczne
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Częstochowie(u.Nowobialska i ul.PCK)
- Miejski Szpital Zespolony w Częstochowie(ul.Bony,ul.Mickiewicza,ul.Mirowska)
- Szpital im.R.Weigla w Blachowni k.Częstochowy
- Szpital Hutniczy w Częstochowie
- Poliklinika MSWiA w Częstochowie
W Częstochowie działa 45 przedszkoli,w tym 6 niepublicznych i 2 przedszkola integracyjne.Funkcjonuje tu również 50 szkół podstawowych,w tym 3 niepubliczne,5 specjalnych i 3 prowadzące oddziały integracyjne.Część z placówek kształcenia podstawowego jest prowadzonych przez duchowieństwo katolickie.Naukę na etapie gimnazjum prowadzi 30 placówek,w tym 4 katolickie i 1 z oddziałami integracyjnymi.Działa tu 36 szkół ponadgimnazjalnych w tym 12 policealnych,10 liceów ogólnokształcących i kilkanaście zespołów szkół o różnorodnych profilach,w tym Centralna Szkoła Państwowej Straży Pożarnej.Wśród uczelni,których w mieście działa 12,największymi są Akademia im.Jana Długosza,która w zamierzeniach ma stać się uniwersytetem,Politechnika Częstochowska oraz Akademia Polonijna.
Edukacja w ujęciu historycznym
Po utworzeniu Częstochowy w początkach XIX wieku szkolnictwo stało w mieście na niskim poziomie.W dotychczas istniejących miastach Starej i Nowej Częstochowy działało po jednej szkole elementarnej,a każda z nich prowadzona była przez jednego nauczyciela.Zaraz po upadku powstania listopadowego działały oprócz tych dwóch szkół trzy prywatne pensje.W 1835 r.została założona niedzielna szkoła rzemieślnicza,która jednak cieszyła się niewielkim zainteresowaniem.W 1861 r.działały w mieście już cztery szkoły elementarne,jedna męska szkoła czteroklasowa i jedna pensja żeńska.Szkoły mieściły się w prywatnych domach,nauczyciele utrzymywali się ze składek i niewielkiej dotacji miejskiej.Szkolnictwo średnie zostało utworzone w mieście dopiero w 1862 roku,gdy powołano szkołę powiatową specjalną,przekształconą później w pięcioklasowe progimnazjum,a od 1867 r.działającą jako czteroklasowe gimnazjum filologiczne.Siedzibą szkoły był budynek poklasztorny w III Alei,obecnie działa w nim liceum im. Sienkiewicza.Natomiast pierwsze prywatne szkoły średnie powstały w 1871 i 1891 r.W 1906 r.otwarte zostało polskie gimnazjum.W następnym roku istniało 7 szkół średnich i 13 szkół powszechnych,a także szkoły zawodowe i żydowskie.W 1918 roku w mieście nie było ani jednego budynku o przeznaczeniu typowo szkolnym,a szkoły powszechne mieściły się w lokalach wynajętych,które nie spełniały norm.W celu poprawy sytuacji w oświacie w latach 1924-1936 Zarząd Miasta wybudował w mieście kosztem 2,5 mln zł sześć budynków(przy ul.Chłopickiego,Narutowicza,Olsztyńskiej,Waszyngtona,w parku Narutowicza,na Ostatnim Groszu i Stradomiu),a w latach 1937-1939 kolejne dwie kosztem prawie 0,5 mln zł.Z powodu braku czasu,a następnie wybuchu wojny,nie zrealizowano kolejnych sześciu.W 1919 roku do 14 szkół powszechnych uczęszczało ok.7.000 uczniów,co stanowiło połowę znajdujących się w wieku szkolnym.W 1936 roku istniały w mieście 34 szkoły powszechne,w tym 21 publicznych,do których uczęszczało ok.15.000 uczniów,tj.ok.87% dzieci.W szkołach publicznych istniały 303 klasy,które odbywały zajęcia w 193 salach.Pomimo niedoboru sal część zajęć uczniowie musieli odbywać w innych budynkach,często oddalonych od siebie.W tym czasie istniało 8 średnich szkół powszechnych,z czego 3 publiczne,oraz 16 szkół zawodowych.Ponadto w latach 1935-1936 funkcjonował w mieście Uniwersytet Powszechnych,mający 160 słuchaczy.W okresie okupacji hitlerowskiej szkolnictwo średnie zostało zlikwidowane,a powszechne znacząco ograniczone.Dodatkowo część budynków szkolnych zajętych zostało na potrzeby koszar.W późniejszym okresie okupacji część nauczycieli aresztowano i umieszcono w obozach koncentracyjnych,a wyposażenie większości szkół uległo zniszczeniu.Po wyzwoleniu miasta spod okupacji rozpoczęto odbudowę szkolnictwa.W 1945 roku uruchomiono 17 państwowych szkół podstawowych i 3 religijne;te ostatnie zlikwidowano w 1949 i 1953 roku.Spośród tych 17 szkół tylko 10 dysponowało budynkami o przeznaczeniu szkolnym.W 1947 roku istniały już 24 szkoły podstawowe,w 1948/49 30,w 1956/57 33,a w 1960/61 36.W 1952 roku zbudowano też pierwszy po wojnie budynek o przeznaczeniu typowo szkolnym.W roku 1956/57 obowiązek szkolny realizowało w sumie 99,3% dzieci.
Sport
Sport w Częstochowie to przede wszystkim siatkówka,żużel i piłka nożna,choć w mieście działa wiele,bardzo różnorodnych klubów sportowych.Najbardziej znanymi są klub siatkarski AZS Częstochowa i klub żużlowy Włókniarz Częstochowa.Drużyny te prezentują najwyższy światowy poziom w swoich dyscyplinach,co potwierdzają osiągnięciami na arenie międzynarodowej.Kibicom piłkarskim znany jest również były pierwszoligowiec,Raków Częstochowa.
Największymi obiektami sportowymi,użytkowanymi przez profesjonalne kluby w Częstochowie są:
- stadion żużlowy Arena Częstochowa
- Miejski Stadion Piłkarski Raków
- hala sportowo-widowiskowa Polonia
- nowa hala widowiskowo-sportowa przyszły obiekt AZS-u Częstochowa
Częstochowa jest miastem na prawach powiatu.Mieszkańcy Częstochowy wybierają do swojej rady miasta 28 radnych.Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta.Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta Częstochowa przy ul.Śląskiej 11/13.Miasto jest siedzibą wielu urzędów i instytucji o znaczeniu regionalnym.Znajduje się tu m.in.starostwo powiatu częstochowskiego ziemskiego.Mieszkańcy Częstochowy wybierają posłów w okręgu 28,a senatorów w okręgu 69.
Podział administracyjny miasta
Obszar Częstochowy podzielony jest na 20 jednostek pomocniczych miasta zwanych dzielnicami.Mieszkańcy każdej jednostki pomocniczej wybierają radę dzielnicy,która jest jej organem uchwałodawczym.Organem wykonawczym dzielnicy jest zarząd,a na jego czele stoi przewodniczący,który reprezentuje dzielnicę na zewnątrz.
Dzielnice Częstochowy:
|
|
|
| Miasta partnerskie: | ||
| Kraj | Miasto | |
|---|---|---|
| Niemcy | Altötting | |
| Fryburg Bryzgowijski(od 1991 r.) | ||
| Palestyna | Betlejem | |
| Izrael | Nazaret | |
| Łotwa | Rzeżyca(Rezekne) | |
| Austria | Styria | |
| Litwa | Szawle | |
| Meksyk | Zapopan | |
| Miasta bliźniacze: | ||
| Kraj | Miasto | |
| Portugalia | Fátima | |
| Ukraina | Kamieniec Podolski(od 2008 r.) | |
| Włochy | Loreto | |
| Francja | Lourdes | |
| Niemcy | Pforzheim | |
| Stany Zjednoczone | South Bend | |
Prezydent
Od 10 grudnia 2010 roku prezydentem Częstochowy jest Krzysztof Matyjaszczyk.
Rada Miasta
| Klub | I kadencja 1919-1925 | II kadencja 1925-1927 | III kadencja 1927-1930 | IV kadencja 1934-1939 |
|---|---|---|---|---|
| PPS | 6(13,95%) | 9(20,93%) | 12(25,00%) | |
| Lewica Klasowych Związków Zawodowych(komuniści) | 3(6,98%) | |||
| Niezależna Socjalistyczna Partia Pracy | 1(2,33%) | |||
| Blok Demokratyczny/Polski Blok Gospodarczy(BBWR) | 2(4,76%) | 14(29,16%) | ||
| Narodowy KW | 25(58,14%) | |||
| Zjednoczony Chrześcijański KW | 18(41,86%) | 17(40,48%) | 13(27,08%) | |
| Chrześcijańska Demokracja | 1(2,08%) | |||
| NPR-Zjednoczenie Zawodowe Polskie | 3(6,98%) | |||
| Zjednoczony Żydowski KW | 5(11,63%) | 6(13,96%) | 3(6,25%) | |
| Zjednoczenie Żydowskie Blok Gospodarczy | 5(9,10%) | |||
| inne komitety żydowskie | 7(16,28%) | 3(6,98%) | ||
| SUMA | 43(100%) | 43(100%) | 42(100%) | 48(100%) |
| Klub | I kadencja 1990-1994 | II kadencja 1994-1998 | III kadencja 1998-2002 | IV kadencja 2002-2006 | V kadencja 2006-2010 | VI kadencja 2010-2014 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| SLD | 18(36,00%) | 25(50,00%) | 14(50,00%) | 7(25,00%) | 10(35,71%) | |
| PO | 8(28,57%) | 9(32,14%) | ||||
| PiS | 5(17,86%) | 6(21,43%) | 5(17,86%) | |||
| PSL | 1(2,00%) | |||||
| Wspólnota Samorządowa | 9(32,14%) | 7(25,00%) | 4(14,29%) | |||
| AWS | 21(42,00%) | |||||
| KO"S" | 45(90,00%) | |||||
| Liga Miejska | 14(28,00%) | |||||
| UW | 6(12,00%) | |||||
| inni | 5(10,00%) | 10(20,00%) | 4(8,00%) | |||
| SUMA | 50(100%) | 50(100%) | 50(100%) | 28(100%) | 28(100%) | 28(100%) |
Lista przewodniczących Rady Miasta Częstochowy
Dwudziestolecie międzywojenne
- I kadencja:
- Stanisław Nowak(Narodowy Komitet Wyborczy,1919-1925)
- II kadencja:
- Julian Bugajski(Polska Partia Socjalistyczna,1925-1927)
- III kadencja:
- Julian Bugajski(Polska Partia Socjalistyczna,1927-1930)
- IV kadencja:
- (1934-1939)
- I kadencja:
- Jerzy Zając(5 czerwca 1990–10 maja 1991)
- Teodor Harabasz(10 maja 1991–27 maja 1994)
- II kadencja:
- Ewa Maria Janik(Sojusz Lewicy Demokratycznej,4 lipca 1994–21 września 1995)
- Sławomir Gliński(23 października 1995–19 czerwca 1998)
- III kadencja:
- Wiesław Wiatrak(30 października 1998–27 października 2002)
- IV kadencja:
- Ryszard Szczuka(19 listopada 2002–27 października 2006)
- V kadencja:
- Piotr Kurpios(Platforma Obywatelska,2006–10 grudnia 2009)
- Ewa Pachura(Platforma Obywatelska,10 grudnia 2009–12 listopada 2010)
- VI kadencja:
- Marek Balt(Sojusz Lewicy Demokratycznej,10 grudnia 2010–24 października 2011)
- p.o.Jerzy Nowakowski(Prawo i Sprawiedliwość,24 października 2011–22 listopada 2011)
- Zdzisław Wolski(Sojusz Lewicy Demokratycznej,22 listopada 2011)
Prasa
W Częstochowie wydawane są następujące dzienniki:
- "Gazeta Wyborcza"od 1991 wydawana z lokalnym dodatkiem
- "Dziennik Zachodni"znajduje się tu terenowy oddział tej gazety
- "Życie Częstochowskie"kontynuacja Życia Częstochowy,ukazującej się od 1947 gazety,dla której pierwowzorem było Życie Warszawy"
- "Gazeta Częstochowska"od 1956 r.
- Częstochowski Tygodnik Regionalny"7 Dni"
- "Niedziela"ogólnopolski tygodnik katolicki
- "Poniedziałek"
- "Tydzień wCzestochowie.pl"cotygodniowe,papierowe czasopismo portalu wCzestochowie.pl
Radio
Radiostacje lokalne:
- Radio Jasna Góra stacja radiowa działająca przy klasztorze na Jasnej Górze
- Radio Fiat katolicka stacja radiowa należąca do Archidiecezji częstochowskiej
- Radio Jura stacja radiowa o charakterze lokalnym,uruchomiona przez Radio 90 FM które 14 lipca 2010 roku otrzymało koncesję na nadawanie w Częstochowie
- Polskie Radio Katowice
- Radio Złote Przeboje
- RMF Classic
- RMF Maxxx emitująca w tzw.rozszczepieniach lokalnych wiadomości z Częstochowy,w 2006 zastąpiła istniejące od 1995 miejscowe Radio Fon
Telewizja
Mieszkańcy dzielnicy Tysiąclecie i Północ mają dostęp do miejskiej TV Orion.W mieście istnieją ponadto lokalne redakcje TVP Katowice,NTL i TV Silesia.
Internet
- "Częstochowski Portal Sportowy"portal informujący o wydarzeniach sportowych z Częstochowy i okolic
- "CzestochowaForum.pl"niezależne i niekomercyjne,największe forum,z bieżącymi informacjami o Częstochowie
Wspólnoty religijne
- Kościół rzymskokatolicki:katedra,klasztor na Jasnej Górze,liczne klasztory i parafie
- Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:cerkiew Częstochowskiej Ikony Matki Bożej(parafialna)
- Kościoły starokatolickie:
- Kościół Polskokatolicki w RP:katedra Matki Boskiej Królowej Apostołów(świątynia diecezjalna i parafialna)
- Kościół Starokatolicki w RP:filia parafii św.Ojca Pio z Bytomia
- Kościoły protestanckie:
- Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP:parafia Wniebowstąpienia Pańskiego
- Kościół Chrześcijan Baptystów:"Studnia",zbór w Częstochowie
- Kościół Chrześcijański"Słowo Wiary":zbór w Częstochowie
- Kościół Wolnych Chrześcijan:zbór w Częstochowie
- Kościół Zielonoświątkowy w RP:zbór"Hosanna"w Częstochowie,zbór w Częstochowie
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego:zbór w Częstochowie
- Świadkowie Jehowy z własnymi Salami Królestwa
- Związki buddystów:
- Wspólnota żydowska
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz