Związek Jaszczurczy

(niem.Eidechsenbund)tajna organizacja szlachty z ziemi chełmińskiej założona 24 lutego 1397 w Radzyniu Chełmińskim w celu obrony przed uciskiem krzyżackim.Założycielami byli Mikołaj z Ryńska,jego brat Jan z Pułkowa oraz Fryderyk z Kitnowa i Mikołaj z Kitnowa.Związek początkowo działał jawnie i był tolerowany oraz uznawany przez władze zakonne jako organizacja broniąca interesów szlacheckich.Od 1410 r.Związek Jaszczurczy działał tajnie i miał charakter konfederacji.Głównym jego celem było połączenie ziemi chełmińskiej z Polską.Po wielkiej wojnie z Zakonem Krzyżackim doszło do prześladowań jego członków,w których obronie,śląc ostre pisma do wielkiego mistrza Henryka von Plauena,wystąpili król polski Władysław II Jagiełło,Wielki Książę Witold oraz marszałek wielki koronny Zbigniew z Brzezia.W zemście za prowadzoną działalność w maju 1411 Krzyżacy ścięli na rynku w Grudziądzu założyciela Związku Mikołaja z Ryńska,pomimo,że posiadał on list żelazny i nietykalność gwarantowały mu ustalenia I Pokoju toruńskiego,który zakazywał ścigania osób uznanych przez strony za zdrajców.Krzyżacy zamordowali też wszystkich męskich potomków Mikołaja z Ryńska w tym dzieci.Wkrótce Związek Jaszczurczy rozszerzył działalność na inne tereny państwa krzyżackiego,wspierając przy tym wszystkie działania wojenne króla polskiego przeciwko Zakonowi.O zasługach związku świadczy chociażby udział w rokowaniach w 1435 r. i podpis ówczesnego przywódcy Jaszczurkowców,Jana ze Szczuplinek pod traktatem pokojowym z Brześcia Kujawskiego.W 1440 Związek Jaszczurczy wszedł w skład Związku Pruskiego.