Bratian

Wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim,w powiecie nowomiejskim,w gminie Nowe Miasto Lubawskie,przy ujściu rzeki Wel do Drwęcy.Nazwa wsi Bratian,według kronikarza Kacpra Hennebergera,wywodzi się od brata Jana z Sandomierza,który w nagrodę za służbę w wojskach krzyżackich otrzymał dobra bratiańskie;najstarsza udokumentowana wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1343.Na terenie wsi znajdują się ruiny średniowiecznego zamku krzyżackiego.Miejscowość znajduje się na trasie czerwonego Szlaku Grunwaldzkiego w województwie warmińsko-mazurskim.
Kalendarium dziejów miejscowości

1343(8 listopada)spotkanie książąt mazowieckich Ziemowita II i Bolesława III z wielkim mistrzem Ludolfem Königem w sprawie wytyczenia granicy między Mazowszem a państwem zakonnym.Pierwsza wzmianka o Bratianie 1343-1359 budowa zamku przez Krzyżaków szwajcarskiego pochodzenia(budowniczym był Jakub von Reinach,rządcą Jakub von Heideck) 1351osiadł tu po złożeniu urzędu wielki mistrz krzyżacki Henryk Dusemer von Arfberg 1353 w zamku bratiańskim umiera Henryk Dusemer von Arfberg 1359 przeniesienie siedziby wójtów nowomiejskich(inni twierdzą,że w 1343) 1379-1447 mieścił się w Bratianie folwark zakonny 1392(18 października)zmarł Kunon von Liebenstein komtur i wójt 1400(około 1400)wójt bratiański Filip von Kleeberg ufundował kaplicę w Łąkach 1410(10-12 lipca)wojska krzyżackie przeprawiły się na drugi brzeg Drwęcy przez 12 pontonowych mostów i powędrowały w stronę Lubawy 1410(12 lipca)w przeddzień bitwy pod Grunwaldem odbyła się tu ostatnia krzyżacka narada 1410(15 lipca)w bitwie pod Grunwaldem wzięła udział chorągiew(trzy rogi jelenie splecione w krąg na białym polu)zamku Bratian i Nowego Miasta pod dowództwem Johanna von Redere 1410 po bitwie grunwaldzkiej zamek zajął Jan Kretkowski 1411 na mocy I pokoju toruńskiego Bratian przyznano Krzyżakom 1454 zajęcie zamku przez Polaków 1455 oblężenie zamku bratiańskiego przez krzyżackich nowo mieszczan 1466 po II pokoju toruńskim Bratian przeszedł w ręce Polski 1466(13 grudnia)Zakon krzyżacki opuszcza Bratian 1472 zamek siedzibą starosty królewskiego(ród Wilkanowskich),na zamku powstała kaplica św.Katarzyny 1522 Starostwo obejmuje Jan Wieczwiński(do 1534) 1535 Bratian przejmuje ród Działyńskich(wykup od Jana Wieczwińskiego) 1564 przebudowa zamku 1656 Bratian wspólnie z Nowym Miastem zostaje przez Karola X Gustawa(króla szwedzkiego)nadane za wierność Szwedom Bogusławowi Radziwiłłowi 1723 dobra bratiańskie przejmuje ród Czapskich(Jan Ansgary Czapski przejął je od teścia Zamoyskiego) 1772 po I rozbiorze starostwo oddane komisarzom pruskim 1785 częściowe rozebranie zamku 1864 oddanie do użytku szosy do Lubawy 1902 do wsi dociera kolej żelazna,powstaje stacja kolejowa 1914 zbudowano młyn wodny(na Welu) 1939-1945 w Bratianie oddziały Selbstschutzu rozstrzelały 150 Polaków(w tym 2 kobiety). 1991(1 lipca)erygowanie przez biskupa chełmińskiego Mariana Przykuckiego parafii w Bratianie 2004(19 września)konsekracja kościoła pw.Św.Brata Alberta Chmielowskiego w lipcu 2007 roku utworzono bractwo rycerskie Chorągwi Zamku Bratian,które stało się lokalną atrakcją i nawiązaniem do historii tej wsi.Siedzibę ma w dawnym młynie,gdzie w listopadzie otwarto klub ANNANAKOFANA.

Zabytki

• Ruiny zamku bratiańskiego z XIV wieku,z którym wiążą się dawne legendy
• Pozostałości dworku klasycystycznego z XVIII w.rozbudowanego w połowie XIX wieku
• Kuźnia i domy z XIX wieku
• Krzyż i pamiątkowa tablica na miejscu straceń(przy drodze do Lubawy)