Międzyrzec Podlaski

Miasto i gmina w województwie lubelskim,w powiecie bialskim,nad Krzną.Miasto jest także siedzibą wiejskiej gminy Międzyrzec Podlaski.Według danych z 31 grudnia 2007 miasto liczyło 17104 mieszkańców.
Położenie
Miasto sąsiaduje z gminami:Drelów oraz Międzyrzec Podlaski.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bialskopodlaskiego.
Środowisko naturalne
Według danych z roku 2002 Międzyrzec Podlaski miał powierzchnię 19,75 km²,w tym:

• użytki rolne:57%
• użytki leśne:9%

Miasto stanowi 0,72% powierzchni powiatu.
Demografia

Dane z 31 grudnia 2007:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	17104	100	8833	51,6	8271	48,4
gęstość zaludnienia(mieszk./km²)	853,9		441,0		412,9

Nazwa miasta w innych językach
Łac.Meserici,jidisz מעזעריטש(Mezeritch),niem.Meseritz,czes.Podleské Meziříčí,lit.Palenkės Mendzižecas,ukr.Межиріччя,Мендзижець-Підляський,łot.Mendzižeca Podļaska,ros.Мендзыжец-Подляски,biał.Міжрэчча,Мендзыжац-Падляскі,hebr.מיינדזיז'ץ פודלסקי
Historia

• neolit pierwsze osiedla ludzkie
• 1174 data z dokumentu kościelnego,pierwszej świątyni na tym terenie,prawdopodobnie cerkwi pw.św.Mikołaja
• 1369 pierwsza wzmianka w XIII-wiecznym ruskim latopisie mówiąca o 10 wsiach nad rz.Krzną
• 1390 Abraham Chamiec otrzymał Międzyrzec od Władysława Jagiełły
• XIV/XV w.rozwój miejscowości związany z kolonizacją tych ziem przez mazowszan
• 1434 miejscowość posiada już prawa miejskie
• 1477 24 sierpnia,erekcja kościoła św.Mikołaja,postawionego w miejscu poprzedniej świątyni,prawdopodobnie tej obrządku prawosławnego z XII w.(obecnie kościół pod tym samym wezwaniem)
• 1486 przywilej królewski na targi i jarmarki otrzymany przez Jana Nassutowicza dla Międzyrzeca
• 1503 król Aleksander odwiedził Międzyrzec Podlaski,gdzie był podejmowany przez Jana Zabrzezińskiego
• 1558 Międzyrzec wspomniany jako ważny ośrodek garncarstwa
• 1564 26 kwietnia,erekcja cerkwi św.Mikołaja z fundacji Stefana Zbaraskiego(obecnie kościół św.Józefa)
• od 1569 należał do Korony
• 1574 Stefan Zbaraski w czasie bezkrólewia samowolnie przyłącza Międzyrzec Podlaski do województwa brzeskiego by dochody z niego płynęły do Wielkiego Księstwa
• 1598 pierwsza na pograniczu polsko-litewskim warzelnia soli
• 1636 powstał cech kowalski jeden z najstarszych w regionie
• 1648 najazd kozacki Chmielnickiego
• 1655-1667 złupienie miasta przez wojska szwedzkie
• 1660 złupienie miasta przez wojska moskiewskie
• XVIII w.
  • znany jako ważny ośrodek piwowarski
  • ośrodek szczeciniarstwa pierwsze manufaktury tego typu przemysłu w Polsce
  • największe miasto na Podlasiu ok.2 tys.mieszkańców
• 1772 August Aleksander Czartoryski rozpoczyna budowę cerkwi unickiej pw.św.Piotra i Pawła w miejscu poprzedniej drewnianej świątyni ufundowanej przez Stefana Zbaraskiego w XVI w.(obecnie kościół pw.św.Piotra i Pawła)
• 1791 ks.bp.Feliks Turski przed plebanią w Międzyrzecu Podlaskim posadził dąb upamiętniający uchwalenie Konstytucji 3 Maja
• 1795 miasto znalazło się pod zaborem austriackim
• 1802 budowa klasycystycznego pałacu dla Konstantego Adama Czartoryskiego,projekt prawdopodobnie Piotr Aigner(rozebrany 1888)
• 1809 w Księstwie Warszawskim
• 1815 w Królestwie Polskim
• 1823 rozwój handlu,głównie żydowskiego po otwarciu bitej drogi z Brześcia do Warszawy
• 29 sierpnia 1831 zwycięska dla powstańców bitwa powstania listopadowego na polach wsi Manie,Rogoźnica i na przedpolu Międzyrzeca
• 1852 budowa pałacu dla Aleksandry Potockiej(pierwotnie arch.Franciszek Maria Lanci);zniszczony w 1918,odbudowany w latach 1922-1928
• 1863 bitwy i potyczki powstania styczniowego,brał w nim udział m.in.Aleksander Głowacki
• 1867 uzyskanie połączenia z Koleją Warszawsko-Terespolską Linia kolejowa nr 2
• 1875 nasilenie polityki rusyfikacyjnej;dwie cerkwie unickie,erygowane jeszcze w XVI w.przez dziedziców ziemi międzyrzeckiej,zostały zamienione na prawosławne
• 1918 Krwawe Dni Międzyrzeca
• 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej w mieście znajdował się punkt dowodzenia gen.Władysława Sikorskiego,a później sztab armii gen.E.Rydza-Śmigłego
• wrzesień 1939
  • zbombardowanie miasta przez Niemców
  • zajęcie miasta przez wojska sowieckie,po 10 dniach Międzyrzec został przekazany Niemcom
• 1940 utworzenie getta przez niemieckich okupantów zmuszono do osiedlenia się w nim ok.17 tys.Żydów z Międzyrzeca i okolicznych miejscowości
• 1940-1944 Podlaska wojna o szyny ataki partyzantki AK na magistralę kolejową w celu uniemożliwienia komunikacji na linii wschód-zachód
• 1942 utworzenie obozów jenieckich dla żołnierzy radzieckich a później włoskich
• maj 1943 likwidacja getta i wywiezienie i wymordowanie jego mieszkańców w obozach w Majdanku i Treblince
• 1944
  • kwiecień pacyfikacja Lasów Turowskich i zwycięska dla AK bitwa w okolicach wsi Olszewnica
  • 26 lipca zajęcie miasta przez Armię Czerwoną przy współudziale żołnierzy AK
  • 13 sierpnia początek aresztowań i deportacji w głąb Rosji wśród żołnierzy AK dokonywanych przez NKWD
• 1945 likwidacja Ordynacji Międzyrzeckiej
• 30 czerwca 1952 próba wykolejenia pociągu restauracyjno-sypialnego relacji Moskwa Berlin(tzw.Mitropy)przewożącego oficerów i dyplomatów radzieckich przez licealistów z organizacji patriotycznej ZEW w akcji dywersyjnej brali udział m.in.Franciszek Oleksiuk i Czesław Męczyński
• 1952-1954 siedziba gminy Zahajki

Zabytki

• Rynek Starego Miasta(plac Jana Pawła II)wyznaczony w XV w.z charakterystycznymi przejściami z łukami
• kościół św.Mikołaja z 1477 r.
• kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła
• kościół św.Józefa
• plebania kościoła św.Mikołaja z 1818 r.
• zespół dawnej poczty konnej z 1823 r.
• dawna szkoła parafialna z 1852 r.
• dworzec kolejowy z 1867 r.
• szpital miejski z lat 1846-1850
• zespół pałacowo-parkowy z XVIII w.
• cmentarz katolicki(kaplica św.Rocha,nagrobki z XVIII,XIX i XX wieku)
• cmentarz żydowski tzw.kirkut(najstarsza macewa pochodzi z 1706 roku)
• pomnik poległych w 1918 r.na rynku
• podwyższenie z kamieni ku czci pomordowanych Żydów na rynku;w czerwcu 2005 zostało zlikwidowane w związku z przebudową rynku
• kapliczki z XVIII i XIX w.

Miejsca pamięci narodowej

• Uroczysko Baran(tzw.Mały Katyń koło wsi Kąkolewnica Północna)
• pomnik zwycięskiej bitwy pod Międzyrzecem Podlaskim w czasie powstania listopadowego z 29 sierpnia 1831
• pomnik Żydów międzyrzeckich na cmentarzu żydowskim
• kamień Żydów międzyrzeckich na pl.Jana Pawła

Gospodarka
Ośrodek usługowy regionu rolniczego;przemysł rolno-spożywczy,drzewny,odzieżowy,ponadto zakłady przemysłu maszynowego,skórzanego oraz produkcja pędzli i szczotek.
Zasoby surowców mineralnych
W Berezie koło Międzyrzeca Podlaskiego znajduje się kopalnia odkrywkowa żwiru i piasku„Żwirownia”.
Transport
W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 2E30 kierunek Terespol Biała Podlaska Międzyrzec Podlaski Warszawa Świecko
• 19 kierunek Białystok Bielsk Podlaski Międzyrzec Podlaski Lublin Rzeszów
• 806 kierunek Łuków
• 813 kierunek Parczew Łęczna

Istnieje obwodnica północna w ciągu drogi krajowej nr 2E30 oraz obwodnica zachodnia w ciągu drogi krajowej nr 19,docelowo w ciągu drogi ekspresowej S19.W planach jest budowa autostrady A2 która ma przebiegać kilka kilometrów na północ od miasta.W mieście znajduje się stacja kolejowa na międzynarodowej magistrali kolejowej E-20 Moskwa Warszawa Berlin.Funkcjonuje tu przedsiębiorstwo PKS.Duże znaczenie mają również prywatne mikrobusy,zapewniające szybkie połączenia z Warszawą,Lublinem,Białą Podlaską,Siedlcami i Białymstokiem.We wsi Krzewica istniało lotnisko wojskowe Krzewica o nawierzchni trawiastej(dł.pasa startowego wynosiła 2250 m),a w samym Międzyrzecu Podlaskim lotnisko prywatne należące do hr.Potockich.
Kultura
W mieście jest Miejski Ośrodek Kultury,przy którym funkcjonuje Kino„Sława”oraz Galeria„ES”.Przy MOK-u działa także Strażacka Orkiestra Dęta.
Organizacje
W Międzyrzecu Podlaskim funkcjonuje kilkanaście organizacji i stowarzyszeń,są to m.in.:

• Międzyrzeckie Stowarzyszenie Teatralne
• Ochotnicza Straż Pożarna"Stołpno"w Międzyrzecu Podlaskim,przy której działa Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza
• Ochotnicza Straż Pożarna„Śródmieście”w Międzyrzecu Podlaskim
• Ochotnicza Straż Pożarna„Zawadki”w Międzyrzecu Podlaskim
• Podlaskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych
• Polski Związek Emerytów,Rencistów i InwalidówZarząd Rejonowy w Międzyrzecu Podlaskim
• Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim
• Związek Sybiraków Oddział Biała Podlaska,Koło Terenowe Międzyrzec Podlaski
• Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Międzyrzecu Podlaskim

Oświata
W mieście działają przedszkola,trzy szkoły podstawowe,trzy gimnazja,Liceum Ogólnokształcące im.Władysława Sikorskiego,Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych,Zespół Szkół Ekonomicznych im.Marii Dąbrowskiej,Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im.Unitów Podlaskich oraz Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,a także Punkt informacyjno-rekrutacyjny Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.Istnieje również Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia oraz Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy.
Religia
Parafie rzymskokatolickie

• Parafia Chrystusa Króla
• Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła
• Parafia św.Józefa Oblubieńca NMP
• Parafia św.Mikołaja

Kościoły protestanckie

• Kościół Zielonoświątkowy w RP,Zbór„Pojednanie”

Sport i rekreacja
Miasto posiada stadion sportowy(kompleks boisk sportowych o łącznej powierzchni 4 ha 3 pełnowymiarowe boiska oraz 3 mini boiska treningowe,bieżnie,zaplecze socjalne),korty tenisowe,sale gimnastyczne i krytą pływalnię„Oceanik”z sauną i siłownią.W piłce nożnej miasto reprezentuje KS MOSiR„Huragan”.Na zbiorniku wodnym„Żwirownia”istnieją stanice wodne(molo,plaże,latem opieka ratowników)oraz stanica wędkarska koła PZW Złoty Karaś.Tuż obok„Żwirowni”znajduje się stok narciarski o długości 180 m i wysokości ok.20 m pokryty igielitem.Został oddany do użytku 30 września 2012 r.wraz z wyciągiem talerzykowym i obiektami towarzyszącymi.
Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie: Thouars(Francja) Kobryń(Białoruś) Pogiry(gmina rejonowa Wilno)(Litwa) Ludza(Łotwa) Kamień Koszyrski(Ukraina) Małoryta(Białoruś) Petach Tikwa(Izrael)

Ludzie związani z miastem

• ks.prof.Jan Brożek matematyk i astronom,rektor Akademii Krakowskiej
• ks.Grzegorz Piramowicz pedagog,pisarz,filozof i działacz oświeceniowy;sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych organu KEN
• Sława Przybylska piosenkarka
• Mieczysław Kalenik aktor(Zbyszko z Bogdańca w filmie„Krzyżacy”)
• Andrzej Kopiczyński aktor(Stefan Karwowski w filmie„Czterdziestolatek”)
• Elżbieta Dzikowska reporter,podróżnik,historyk sztuki,reżyser;żona Tony’ego Halika
• Karol Ferdynand Eichler aptekarz,autor pierwszego polskiego podręcznika aptekarskiego
• Ryszard Kornacki pedagog,poeta,prozaik
• Yehoshua Leib Diskin rabin
• Kazimierz Kierzkowski działacz polityczny i społeczny,major WP i AK
• Bolesław Leon Hryniewiecki botanik,historyk botaniki i pedagog
• Makary(Oksijuk)prawosławny metropolita warszawski i całej Polski
• hr.Aleksandra z Potockich Potocka(1818-1892)właścicielka Wilanowa i Międzyrzeca Podlaskiego,działaczka charytatywna
• Jan Zabrzeziński hetman litewski
• Jacob ben Wolf Kranz maggid,rabin
• Morris Michael Edelstein deputowany do Izby Reprezentantów USA ze stanu Nowy Jork
• Feliks Paweł Turski biskup chełmski,łucki i krakowski
• Henryk Burzec artysta rzeźbiarz
• Ireneusz(Bekisz)prawosławny metropolita całej Ameryki i Kanady