Rodzina Rodzicami Zawiszy byli Dorota i Mikołaj z Garbowa,kasztelan konarsko-sieradzki.Mieli oni oprócz Zawiszy jeszcze dwóch młodszych synów:Jana zwanego Farurejem,starostę spiskiego i stolnika krakowskiego oraz Piotra Kruczka.Żoną Zawiszy Czarnego była Barbara herbu Pilawa bratanica biskupa krakowskiego Piotra Wysza,którą poślubił ok.1397.Historycy sugerują,że było to małżeństwo z rozsądku,choć przyznają też,że Zawisza w tym czasie musiał być już kimś znacznym lub wiele rokującym rycerzem,gdyż arcybiskup krakowski nie zgodziłby się zapewne na małżeństwo bratanicy z kimś zwykłym.Z ich małżeństwa przyszło na świat czterech synów:najstarszy Marcin,Stanisław z Rożnowa poległy w bitwie pod Warną w 1444,Zawisza i najmłodszy Jan z Rożnowa,starosta kolski,pojmany do niewoli w bitwie pod Chojnicami w 1454(w której zmarł).
Rycerz
Wielokrotnie brał udział w wyprawach przeciwko Turkom,występując wraz ze swym bratem Farurejem w szeregach rycerstwa europejskiego,ściąganego na te wyprawy przez króla Węgier,Zygmunta Luksemburskiego,z którego dworem był przez lata silnie związany.Na wieść o szykującej się ostatecznej rozprawie z Krzyżakami powrócił do Polski.Uczestniczył w bitwie pod Grunwaldem i niewykluczone,że to właśnie Zawisza w krytycznym momencie bitwy uratował królewski sztandar,choć nie ma na to wyraźnych dowodów.Po bitwie Zawisza wystąpił razem ze Ściborem ze Ściborzyc z propozycją zawarcia pokoju między królem polskim i królem węgierskim Zygmuntem Luksemburskim(układ w Lubowli w 1411).W 1412 uczestniczył wraz z królem Władysławem Jagiełłą w uroczystym zjeździe monarchów w Budzie,występując również jako uczestnik zorganizowanego przy tej okazji wielkiego turnieju rycerskiego.W turnieju tym Zawisza okazał się zwycięzcą.
Służba dyplomatyczna
Będąc świetnym dyplomatą,a przez to jednym z najbardziej zaufanych ludzi króla Władysława Jagiełły został wysłany jako jeden z sześciu posłów polskiej delegacji na Sobór w Konstancji(1414–1418),gdzie wsławił się występując jako jeden z nielicznych obrońców sprawy i osoby Jana Husa.9 maja 1418 na Soborze w Konstancji w obecności papieża oświadczył,że czci króla polskiego będzie bronić"gębą i ręką" i uzyskał od Marcina V potępienie oszczerczego wobec Jagiełły traktatu Falkenberga.Wielokrotnie posłował na dwór Zygmunta Luksemburskiego.Podczas odbywania jednego ze swych licznych poselstw,przebywając na dworze tegoż władcy dostał się do niewoli czeskiej podczas walk w obronie tzw.Niemieckiego Brodu.Z niewoli tej został wkrótce uwolniony,ponoć za niezwykle wysokim okupem.
Służba u Zygmunta Luksemburskiego
W 1415,towarzysząc królowi Zygmuntowi Luksemburskiemu w podróży do Perpignan w Aragonii pokonał w głośnym pojedynku Jana z Aragonii,wysadzając z siodła jednym uderzeniem kopii najprzedniejszego rycerza turniejowego zachodniej Europy.Utwierdziwszy w ten sposób sławę niepokonanego i najznamienitszego rycerza w Europie,chętnie był podejmowany na dworach władców europejskich.W latach 1420–1422 walczył po stronie króla Węgier z czeskimi husytami.W historii odnotowano również słynną ucztę jaką wydał Zawisza Czarny na ulicy św.Jana w Krakowie,dla monarchów biorących udział w uroczystościach zaślubin Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej w 1424.Wzięli w niej udział król rzymski,duński,polski,książęta mazowieccy,śląscy oraz inni dostojnicy.
Śmierć Zawiszy Czarnego
W roli dowódcy oddziałów najemnych uczestniczył w wyprawie Zygmunta Luksemburskiego na Turków w 1428 i osłaniał odwrót tego władcy z pola walki pod Golubacem(Gołąbcem);król Zygmunt posłał łódź dla Zawiszy i nakazał mu w nią wsiąść.Rycerz postanowił pozostać ze swoimi towarzyszami na polu bitewnym.Odsyłając łódź ruszył z dwoma pieszymi przeciw wojsku tureckiemu.Został otoczony przez wroga i wzięty do tureckiej niewoli.Jak mówi legenda przyczyną śmierci Zawiszy był konflikt między dwoma janczarami o to,czyim jeńcem był Zawisza.Podczas kłótni jeden z przeciwników wyciągnął szablę(jatagan) i obciął Zawiszy głowę.Przyczynę śmierci Zawiszy Czarnego upatrywano jednak przede wszystkim w nieudolności króla Zygmunta Luksemburskiego,jako naczelnego dowódcy tejże wyprawy.Symboliczny pogrzeb Zawiszy odbył się w listopadzie 1428 roku w kościele franciszkanów w Krakowie.
Potomkowie Zawiszy
Potomkowie w linii prostej Zawiszy Czarnego wywodzą się od jego syna Jana(ożenionego z Małgorzatą Szafraniec z Pieskowej Skały) i wnuczki Barbary z Rożnowa.Odnajdujemy wśród nich m.in.hetmana Stanisława Koniecpolskiego,sławnego z Potopu księcia Bogusława Radziwiłła czy też słynnego partyzanta mjr.Henryka Hubala Dobrzańskiego.
Zawisza Czarny w źródłach
Kronikarz na dworze Kazimierza Jagiellończyka Jan Długosz napisał o Zawiszy:
Nie tylko w tej bitwie,w której pojmany zginął,ale we wszystkich wyprawach okazywał się rycerzem dzielnym i znakomitym,słynął odwagą i wielkimi czynami,w których nikt mu nie dorównywał.Był zaś w mowie słodki i ujmujący,tak,że nie tylko ludzi zacnych i szlachetnych,ale barbarzyńców nawet swoją uprzejmością zniewalał.Miał przede wszystkim ten rzadki w sobie przymiot,że jak w bitwie najśmielszy zapał,tak w radzie najumiarkowańszą okazywał rozwagę.Godzien za swe bohaterskie dzieła nie moich słabych,ale i Homera samego pochwał.
Kanonik krakowski i poeta Adam Świnka po śmierci Zawiszy Czarnego ułożył po łacinie epitafium na jego cześć o treści:
Wolał krew mężnie przelać,niż życie ocalić.
Natomiast Zygmunt Luksemburski w liście do wielkiego księcia litewskiego Witolda pisał po śmierci Zawiszy:
Rycerstwo straciło w Zawiszy najzręczniejszego i najobrotniejszego towarzysza i wodza.Jak to zresztą całemu światu wiadomo,najdzielniejszym był rycerzem,najdoświadczeńszym wojownikiem i wielkim dyplomatą.Domagają się jego znakomite czyny,ażeby zmarły ojciec w swych synach ożył i w swoim potomstwie.
Dla wielu pokoleń Polaków Zawisza Czarny stał się jednym z ważniejszych bohaterów narodowych,przede wszystkim symbolem niewzruszonej odwagi,nadzwyczajnej słowności i lojalności.Słynne stało się powiedzenie:Na nim ci jako na Zawiszy,czyli Polegaj jak na Zawiszy,które weszło do Prawa Harcerskiego jako symbol solidności i niezawodności do której dążą harcerze.
Zawisza w literaturze pięknej
Zawisza Czarny jest tytułowym bohaterem powieści historycznej Stefana M.Kuczyńskiego pt.Zawisza Czarny:powieść historyczna.Jego postać została przedstawiona również w Krzyżakach Henryka Sienkiewicza,w Weselu Stanisława Wyspiańskiego i Trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego,a także w cyklu krzyżackim Dariusza Domagalskiego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz