Syców

(niem.Groß Wartenberg,do 1888 Polnisch Wartenberg)miasto w woj.dolnośląskim,w powiecie oleśnickim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Syców.

Położenie

Miasto położone jest na pograniczu Wzgórz Twardogórskich i Wzgórz Ostrzeszowskich,nad Młyńską Wodą,lewym dopływem Baryczy.Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 10469 mieszkańców.Historycznie leży na Dolnym Śląsku.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj.kaliskiego.Przed 1975 było siedzibą powiatu sycowskiego w ramach starego województwa wrocławskiego.
Komunikacja
Przez Syców przebiega droga krajowa oraz mają swój początek i koniec drogi wojewódzkie.

• droga krajowa nr 8(w ciągu trasy europejskiej E67) i w fazie budowy droga ekspresowa S8:Słone(Kudowa-Zdrój)Wrocław Oleśnica Syców Wieluń Warszawa Budzisko
• droga wojewódzka nr 448:Milicz Krośnice Twardogóra Syców
• droga wojewódzka nr 449:Syców Ostrzeszów Grabów nad Prosną Błaszki

Oświata
Na terenie miasta i gminy Syców funkcjonuje 15 placówek oświatowych:1 gimnazjum,6 szkół podstawowych,1 szkoła filialna,3 przedszkola publiczne,1 przedszkole niepubliczne,2 szkoły ponadgimnazjalne,a także Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia.W mieście podstawową opiekę edukacyjną zapewniają 2 szkoły podstawowe oraz gimnazjum(z istniejącymi przy nich świetlicami środowiskowymi),a także 3 przedszkola publiczne i Niepubliczne Przedszkole Sióstr Urszulanek.
Nazwa
Nazwa miejscowości została zachowana w źródłach pochodzących z końca XIII w.w zapisach:Syczowe(1276),Syczów(1286 i Syzow(1295).Zapisy te świadczą,iż formą pierwotną nazwy jest Syców;jest to nazwa dzierżawcza od n.osobowej Syc(a zatem była to własność Syca,por.Sycewo,Sycyna).Syc z kolei to n.os.notowana już od 1166 r.(jako Siz),od apelatywna oznaczająca„skąpiec”,mogąca też stanowić zdrobnienie od Sylwestra.Obok miejscowości prawdopodobnie już przed 1276 książę wrocławski lokował miasto Wartenberg,w którym osadził kolonistów z Frankonii,na co wskazują udokumentowane później nazwiska mieszczan.Osada otrzymała nowoczesne,regularne rozplanowanie przestrzenne.W dokumencie z 1276 Albert von Schmollen określony jest jako kasztelan we Wrathenberc,mieście zbudowanym wokół warownej twierdzy na szlaku handlowym między Wrocławiem,Kaliszem,a Toruniem.W 1287 wzmiankowany jest miejscowy kościół farny.W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis(pol.Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego)spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie„districtus Syczow sive Wartinbergk”.Kronika ta wymienia również wsie,które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto i stanowią jego części bądź dzielnice jak n.p.Koźle Małe w formie villa Chosa W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego miasto wymienione jest pośród innych śląskich miejscowości jako Sycowo oboie,co potwierdza istnienie dwóch osad w tym miejscu.
Historia

Wiek XIII–XVIII

Źródła z 1312 ostatecznie potwierdzają posiadanie przez osadę praw miejskich.W 1293,w wyniku podziałów dziedzicznych Śląska,miasto przechodzi z księstwa wrocławskiego do księstwa głogowskiego,by ostatecznie w 1320 znaleźć się w granicach księstwa oleśnickiego.Po śmierci ostatniego piastowskiego księcia oleśnickiego,jego ziemie przechodzą pod panowanie czeskie.Król Władysław II Jagiellończyk(król Czech i Węgier)wydziela w 1489 r.z księstwa tzw.Wolne Państwo Stanowe,które nadaje rodowi von Haugwitz.W 1529 r.posiadłość przechodzi na Panów von Maltzan,którzy następnie sprzedają je za 133 tysiące guldenów Georgowi von Braun w 1571 r.20 lat później Georg Wilhelm von Braun sprzedaje ziemie za 140 tysięcy talarów Abrahamowi burgrabiemu von Dohna-Schlobitten.Trzy lata później burgrabia rozpoczyna budowę nowego zamku(ukończona w 1608 r.)W roku 1734 rozpoczyna się panowanie książąt von Biron(później von Biron-Kurland),trwające aż do zakończenia II wojny światowej.W 1741 r.Wartenberg,wraz z całym Dolnym Śląskiem,zostaje włączony do Prus i podniesiony do rangi miasta powiatowego.W 1758 r.mieszkają w nim 863 osoby.
Wieki XIX i XX do II wojny światowej

• 1805:usunięto część murów miejskich
• 1847:pierwsza gazeta wydawana w mieście Groß-Wartenberger Kreisblatt
• 1853:rozbudowano zamek
• 1870–1872:budowa linii kolejowej Oleśnica-Kępno przez Syców(stacja kolejowa otwarta w 1871 r.)pierwotnie odcinek ten miał stanowić fragment bezpośredniej trasy Wrocław-Warszawa(Breslau-Warschauer Eisenbahngesellschaft),jednak wskutek braku zainteresowania władz rosyjskich,a później polskich nie została ona zrealizowana do dziś
• 1880:miasto ma 214 domów i 2320 mieszkańców
• 1888:miasto przemianowano na Gross Wartenberg;pierwotnie miasto nazywano Wartenberg,później zaś Polnisch Wartenberg(ze względu na skład etniczny miejscowej ludności oraz przebiegającą do 1793 r.w pobliżu miasta granicę Rzeczypospolitej)w celu odróżnienia go od Deutsch Wartenberg(dziś Otyń),również położonego w historycznych granicach Śląska
• 1920:w rezultacie ustaleń traktatu wersalskiego,duża część powiatu sycowskiego przypadła Polsce,a Syców stał się miastem przygranicznym;wschodnia granica Rzeszy,przebiegająca niegdyś niemal 30 km na wschód od miasta,zbliżyła się na odległość 3 km.W rejonie tym na pograniczu z Wielkopolską,pomimo kilkuset lat oderwania od Polski,zachował się język polski i ludzie identyfikujący się z państwem polskim.Ze względu na znaczne oddalenie od Górnego Śląska kilka wiosek z powiatu sycowskiego przyłączono do Wielkopolski,co utrzymało się do reformy administracyjnej przeprowadzonej w czasach rządu Jerzego Buzka.Jest to jedyny region Dolnego Śląska gdzie obok gwar Chwalimia i Chazaków Rawickich zachowała się w stanie szczątkowym reliktowa gwara dolnośląska,co stanowi ewenement na Dolnym śląsku.
• 1937–1941:budowa linii kolejowej do Bukowy Śląskiej,dzięki której Syców uzyskuje bezpośrednie połączenie z Namysłowem

Przed rokiem 1945,jako Groß Wartenberg(w wolnym tłumaczeniu:Wielka Strażnica),Syców pozostawał w granicach pruskiego rejonu administracyjnego Breslau(Wrocław).W roku 1939 r.w mieście zameldowanych było 3089 osób,głównie narodowości niemieckiej.
Lata po II wojnie światowej
W styczniu 1945 r.prawie niezniszczone miasto dostało się w ręce Armii Czerwonej,która przebywa w nim około pół roku.W tym czasie miasto zostało częściowo zniszczone,a ratusz i zamek podpalone.Zabytki te zostały następnie rozebrane przez administrację polską,a niemiecka ludność miasta wysiedlona i zastąpiona polskimi osadnikami.W miejsce bloku śródrynkowego z ratuszem władze wyznaczyły parking samochodowy,zaś sam rynek przemianowały na Plac Wolności;część ubytków w tkance miasta zastąpiona została socjalistyczną architekturą mieszkaniową.W miejsce zamku utworzono skwer publiczny.W 1946 r.miasto liczyło 2600 mieszkańców.W latach 1945–1975 siedziba powiatu sycowskiego.Linia kolejowa do Bukowy Śląskiej została w 1988 r.zamknięta,by w r.1992 ulec całkowitej rozbiórce.W r.2002 zlikwidowane zostały ostatnie połączenia pasażerskie na trasie Kępno-Syców-Oleśnica.W 2000 r.oddano za to drogową obwodnicę miasta,dzięki czemu udało się wyprowadzić przechodzący dotąd przez samo centrum ruch tranzytowy.
Wolni panowie stanowi Sycowa

• 1489–1517 Hans von Haugwitz
• 1494–1516 Heinrich von Haugwitz
• 1517–1529 Zdeněk Lev z Rožmitálu
• 1529–1551 Joachim I von Maltzan
• 1551–1569 Johann Bernhard von Maltzan
• 1551–1560 Franciszek von Maltzan
• 1569–1571 Joachim II von Maltzan
• 1571–1585 Georg von Braun
• 1585–1592 Georg Wilhelm von Braun
• 1592–1613 Abraham Burggraf von Dohna-Kreschen
• 1613–1633 Karl Hannibal von Dohna
• 1633–1642 Maximilian Ernst von Dohna
• 1642–1646 Otto Abraham von Dohna
• 1646–1683 Johann Georg von Dohna
• 1683–1711 Karl Hannibal II von Dohna
• 1711–1728 Alexander zu Dohna-Schlobitten
• 1728–1734 Christoph Albrecht von Dohna
• 1734–1741 Reichsgraf Ernest Jan Biron
• 1741–1741 Burkhard Christoph von Münnich
• 1741–1762 Korona pruska
• 1762–1763 Burkhard Christoph von Münnich
• 1763–1769 Ernest Jan Biron ks.Biron von Curland
• 1769–1801 Karl Ernest ks.Biron von Curland
• 1801–1821 Gustav Calixt ks.Biron von Curland
• 1821–1848 Karl Friedrich Wilhelm ks.Biron von Curland
• 1848–1882 Calixt ks.Biron von Curland
• 1882–1940 Gustav ks.Biron von Curland
• 1940–1945 Carlos ks.Biron von Curland
• od 1982 Ernst Johann Biron von Curland(tytuł)

Zabytki
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• ośrodek historyczny miasta;mimo znacznych ubytków w tkance miejskiej po 1945 r.centrum Sycowa zachowało typowe rozplanowanie późnośredniowiecznego miasta kolonizacyjnego z widoczną owalnicą murów miejskich i prostopadłą siecią ulic.
• kościół par.pw.śś.Piotra i Pawła,ul.Wałowa 6,gotycki z XV w.1815 r.rozbudowany w 1908 r.
• kościół ewangelicko-augsburski,pl.Królowej Jadwigi,z l.1785–1789,klasycystyczny na planie elipsy;zabytek o wysokiej wartości artystycznej,dzieło wybitnego architekta pruskiego Carla Gottharda Langhansa
• cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej,ul.Kaliska,z 1945 r.
• pozostałości murów obronnych miejskich,z XIV-XV w.1578 r.
• baszta,gotycka dzwonnica kościoła parafialnego,ul.Kościelna,z k.XIV w.przebudowana w 1909 r.z barokowym hełmem z XVIII w.unikatowy w Polsce przykład adaptacji dawnej bramy miejskiej na funkcje kościelne
• pozostałości zamku na dawnym folwarku Winnica,obecnie owczarnia,ul.Kolejowa,z l.1819–1821
• domy mieszczańskie z XVIII i XIX w.
  • dom,ul.Kępińska 18,z poł.XIX w.
  • dom z oficyną,Rynek(d.pl.Wolności)17,z pierwszej poł.XIX w.
  • dom w zespole zamkowym,ul.Wrocławska(d.Świerczewskiego)1,z czwartej ćw.XIX w.
  • dom,ul.Wrocławska(d.Świerczewskiego)3,z drugiej poł.XVIII w.
• poczta,ob.biura,ul.1 Maja 3,z 1887 r.
• zespół dawnych stajni zamkowych cugowych,ul.Parkowa,z l.1884-89 końca XIX w.:
  • oficyna,obecnie dom,ul.Parkowa 1
  • ujeżdżalnia,obecnie dom,ul.Parkowa 7
  • stajnia,obecnie dom,ul.Parkowa 5
  • ogrodzenie
  • dwie bramy
• spichrz zamkowy,ul.Parkowa 14,z 1741 r.

inne zabytki:

• synagoga z 1825 r.
• park pałacowy w stylu angielskim(29 ha),założony w XVIII w.

nieistniejące zabytki:

• monumentalny pałac w stylu neogotyku angielskiego,ukończony w 1819 r.uległ spaleniu w r.1945 i został rozebrany w latach 1952–1954

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół Rzymskokatolicki
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa

Gospodarka
Obecnie w mieście i okolicach działają firmy z branży meblarskiej.
Tereny inwestycyjne
Tereny inwestycyjne w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Syców:

• przy zbiorniku retencyjnym 100 ha;
• przy skrzyżowaniu ul.Kolejowej z obwodnicą 40 ha;
• tereny na Wiosce 7 ha;
• teren przy ul.Kaliskiej pod zabudowę jednorodzinną i handlowo usługową 20 ha;
• teren przy ulicy Ogrodowej pod zabudowę rekreacyjno-sportową 3,5 ha;
• tereny we wsi Komorów 20 ha.
  

Strefa ekonomiczna
Rada Miejska w Sycowie uchwałą Nr XLIX/277/06 z dnia 29 czerwca 2006 r.(zmieniona uchwałą Nr XLIX/278/06 z dnia 27 lipca 2006 r.)jednogłośnie poparła utworzenie na terenie miasta i gminy Syców podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej„Invest-Park”.Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 grudnia 2006 r.w skład WSSE„Invest-Park”włączono nowe,atrakcyjne tereny inwestycyjne między innymi podstrefę Syców.Powierzchnia podstrefy Syców wynosi 9,7970 ha.Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna„Invest-Park”jest jedną z najlepiej rozwijających się stref w kraju.
Sport
Najważniejszym zadaniem Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Sycowie jest upowszechnianie i popularyzacja sportu,kultury fizycznej i turystyki wśród mieszkańców miasta i gminy,a także rozbudowa i modernizacja istniejącej bazy sportowo-rekreacyjnej.MOSiR przygotowuje i udostępnia obiekty i urządzenia sportowe dla szkół,organizacji sportowych oraz całego społeczeństwa,stwarzając warunki do większej aktywności i rekreacji poprzez ruch.Siedziba Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji mieści się w budynku hali sportowej w Sycowie przy ulicy Komorowskiej.
Skład Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji:

• Hala sportowa
• Stadion sportowy
• Basen
• Zalew w Stradomii
• Orlik 2012

Kluby i stowarzyszenia:

• MKS Kama Rosiek Syców siatkówka mężczyzn.
• Klub żeglarski„Szekla”
• Klub rajdowy„OES”
• drużyna ratowników przy WOPR we Wrocławiu
• Samodzielny Klub Wspinaczkowy im.Ferdynanda Petzla
• Klub sportowy Olimpia
• SKS Pogoń Syców

Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:Malsch

Sycowianie
Honorowi Obywatele Miasta i Gminy Syców

• Gertruda Kurzawa
• Ernst Johann Biron von Curland
• Kurt Heinzler
• Aleksandra Hołubecka Zielnica i jej mąż Krzysztof Zielnica

Osoby związane z Sycowem

• Leopold Friedrich Günther von Goeckingk(1748–1828),poeta
• Carl Friedrich Lessing(1807–1880),malarz romantyczny
• Grzegorz Ślak,biznesmen,jeden z najbogatszych Polaków,wiele lat wychowywał się i mieszkał w Sycowie

Osoby urodzone w Sycowie

• Daniel Latussek(1787–1857)biskup pomocniczy wrocławski
• Christian Friedrich Lessing(1808–1862)botanik
• Janina Korowicka łyżwiarka
• Beata Kempa posłanka,była wiceminister sprawiedliwości
• Wiesław Ciesielski polityk
• Robert Gonera aktor

Sycowskie media
W Sycowie ukazują się dwa lokalne tygodniki„Panorama Oleśnicka” i „Gazeta Sycowska”.Powiązany z„Gazetą Sycowską”portal sycow.naszemiasto.pl pełni funkcję lokalnego dziennika.