Tarnów

Miasto na prawach powiatu w południowej Polsce,w województwie małopolskim,leżące nad rzeką Białą i Dunajcem,o wielowiekowej historii sięgającej początkami czasów piastowskich.Wraz z uzyskaniem praw miejskich w 1330 r.stał się ważnym ośrodkiem w regionie.W latach 1975-1998 miasto było stolicą województwa tarnowskiego.Tarnów jest obecnie członkiem Związku Miast Polskich i miastem centralnym aglomeracji tarnowskiej.W obecnych granicach administracyjnych zajmuje powierzchnię 72,4 km²,którą zamieszkuje 113188 mieszkańców.Jest ważnym ośrodkiem turystycznym i kulturalnym województwa małopolskiego.Położony w płd.-wsch.części kraju,przy trasie komunikacyjnej E-40 i linii kolejowej,jest ważnym węzłem w komunikacji drogowej i kolejowej.W przyjętej przez Radę Ministrów Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030,Tarnów został zaliczony do tzw.ważnych ośrodków regionalnych,czyli grona miast,obok miast wojewódzkich,najważniejszych dla rozwoju kraju w perspektywie najbliższych 20 lat.Jest także ważnym ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym z wyspecjalizowanymi zakładami chemicznymi,maszynowymi,metalowymi,budowlanymi,szklarskimi i spożywczymi.W dzielnicy Mościce znajdują się Zakłady Azotowe,a także siedziba Grupy Azoty,która jest drugim największym koncernem chemicznym Europy.W Tarnowie znajduje się ogólnopolska centrala organizacji Polska Cyfrowa Równych Szans,której celem jest walka z wykluczeniem cyfrowym osób po 50.roku życia.Swoją siedzibę w Tarnowie ma również Międzynarodowe Centrum Bezpieczeństwa Chemicznego będące organizacją o znaczeniu światowym.W rankingu Rzeczpospolitej z 2012 roku,Tarnów został uznany za najbardziej innowacyjny samorząd w Polsce.Pod uwagę brano m.in.dostęp do Internetu,unikatowe rozwiązania cyfrowe w biznesie,system wspomagania zarządzanie edukacją czy możliwość załatwienia spraw w e-urzędzie.

Toponimia

W źródłach:Tharnow 1105 r.Tarnowo 1229 r.Tarnow 1327 r.Tharnow 1473 r.na terenie Słowiańszczyzny(oraz terenów zajętych przez Słowian:Grecja,Panonia,Niemcy)bardzo popularne i starożytne:(niemieckie Tarnow,greckie Trnovo(pisane po grecku wg Rosponda turnovon),czeski Trnov,słoweńskie,słowackie,serbskie,bośniackie,chorwackie,macedońskie Trnovo/Trnowo(m.in.dzielnica Lublany Trnovo najstarsza część miasta obok Krakova),bułgarskie Tyrnowo,czeskie,chorwackie,serbskie,słowackie Trnava etc.polski m.in Tarnów Opolski i inne Tarnowy.Nazwa topograficzna od prasłowiańskiego tьrnъ=tarn,późniejsze polskie cierń,stąd tarnina(pierwotnie nazwa przynależąca do wielu roślin kolczastych, m.in.głogu,dzikiej róży,jeżyny etc.)a więc określająca teren porośnięty kolczastą roślinnością.
Historia
W IX wieku na Górze św.Marcina w odległości około 2,5 kilometrów od centrum dzisiejszego miasta powstał gród słowiański o powierzchni około 16 ha otoczony umocnieniami w postaci wysokich wałów.Funkcjonował on do początku XI wieku.Pod koniec XI wieku dawny gród i osady przygrodowe nadane zostały przez księżną Judytę,żonę Władysława Hermana,opactwu benedyktyńskiemu w Tyńcu.W jednej z osad przygrodowych benedyktyni założyli wieś Tarnów Mały(dzisiaj Tarnowiec)wzmiankowaną po raz pierwszy w 1124.Miasto Tarnów powstało na terenie wsi rycerskiej Tarnów Wielki wzmiankowanej po raz pierwszy w 1309 r.Lokował je na podstawie przywileju uzyskanego 7 marca 1330 r.Spycimir herbu Leliwa,wojewoda krakowski.Na terenie Tarnowca do 1331 r.powstał duży murowany zamek stanowiący rodową rezydencję i ośrodek administracji tarnowskich dóbr Leliwitów.Do 1567 r.miasto stanowiło własność potomków Spycimira noszących nazwisko Tarnowskich.Tarnów przez wieki pozostawał miastem prywatnym,będąc kolejno własnością rodów:Tarnowskich(potomków Spycimira,jednym z nich był hetman Jan Amor Tarnowski),Ostrogskich,Zasławskich i Sanguszków.W 1528 na zamku w Tarnowie przebywał przez pół roku wygnany król Węgier Jan Zápolya.W XVIII stuleciu,po pierwszym rozbiorze,Tarnów stał się częścią monarchii habsburskiej(Królestwo Galicji i Lodomerii).Paradoksalnie dzięki temu utworzono w Tarnowie biskupstwo,gdyż dotychczas pobliskie tereny podlegały biskupowi krakowskiemu,a Kraków znacznie później stał się na dobre częścią Cesarstwa Austriackiego.W lutym 1856 r.Tarnów znalazł się przy trasie kolei żelaznej(2-torowa linia kolejowa Kraków-Dębica),co sprzyjało szybszemu rozwojowi miasta.W okresie międzywojennym w pobliskich Mościcach(obecnie dzielnica Tarnowa)zbudowano zakłady produkujące nawozy azotowe.Ich dyrektorem był m.in.znany na arenie ogólnokrajowej działacz polityczny Eugeniusz Kwiatkowski.Tarnów był pierwszym wolnym miastem w Polsce porozbiorowej.Został wyzwolony z 30 na 31 października 1918 r.W sierpniu 1920 r.do Tarnowa przybył rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej na czele z Atamanem Symonem Petlurą.Swoją siedzibę rząd miał w hotelu Bristol przy ul.Krakowskiej 9.Dziś na tym budynku można zobaczyć tablicę upamiętniającą to wydarzenie.W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Tarnowie mieszkało około 300 Ukraińców.Wydawali oni własne gazety,powoływali za zgodą polskich władz szkoły,działali charytatywnie,założyli także Związek Ukrainek,czy związek kombatantów.28 sierpnia 1939 r.na dworcu głównym w Tarnowie doszło do zamachu bombowego zorganizowanego przez niemieckich nazistów.W czasie II wojny światowej stąd wyruszył pierwszy transport do obozu koncentracyjnego Auschwitz w Oświęcimiu.W czasie wojny miasto straciło znaczną część swoich mieszkańców,którą stanowiła ludność pochodzenia żydowskiego(przed wojną Żydzi stanowili 45% mieszkańców).18 stycznia 1945 r.Tarnów został zajęty przez wojska radzieckie.W 1975 r.Tarnów,w ramach reformy administracji(powołano 49 województw z 17 wówczas istniejących)został stolicą województwa,by w 1999 r.ponownie stać się miastem powiatowym.Obecnym prezydentem Tarnowa jest Ryszard Ścigała.Największą populację Tarnów odnotował w 1996 r.wg danych GUS 122359 mieszkańców.
Architektura
Zabytki

• Zabudowa rynku Starego Miasta(zachowany średniowieczny układ urbanistyczny,kamienice głównie XIX-wieczne,kilka renesansowych)
• Ratusz(poł.XIV w.)
• Dom Mikołajowski(1524 r.najstarsza kamienica w Tarnowie)
• Ruiny zamku Tarnowskich(XIV w.)
• Bima pozostałość po starej synagodze
• Młyn Szancera
• Mykwa(łaźnia rytualna)w stylu mauretańskim z 1904 r.(pl.Więźniów KL Auschwitz dawniej Bóżnic)
• Pozostałości murów miejskich z XIV-XVI w.
• Półbaszta(I poł.XVI w.)
• Baszta"Książęca"(XVI w.)
• Zespół dawnego Klasztoru Bernardynów
• Dom Florecki(II poł.XVI w.)
• Dworki podmiejskie(XVIII-I poł.XIX w.)
• Cmentarz żydowski założony w 1583 r.
• Stary Cmentarz(II poł.XVIII w.)
• Kapliczka św.Walentego(przełom XVIII/XIX w.)
• Pałac Sanguszków w Gumniskach
• Dworzec kolejowy(1855 r.obecny wygląd od 2010 r.)
• Park Strzelecki(Miejski)(1866 r.)
• Pałac Ślubów(ok.1880 r.)
• Mauzoleum generała Józefa Bema
• Dom Chemika w dzielnicy Mościce
• Pałacyk w Parku Strzeleckim

Kościoły zabytkowe

• Bazylika katedralna Narodzenia NMP(XIV w.przebudowana w latach 1889-1900)
  • renesansowe nagrobki rodu Tarnowskich
  • manierystyczne nagrobki rodu Ostrogskich
  • pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej,uważany za najpiękniejszą w Europie renesansową rzeźbę przedstawiającą kobietę
  • krypty w podziemiach bazyliki
• Kościół pw.św.Trójcy(II połowa XVI w.)
• Kościół pw.Najświętszej Marii Panny
• Klasztor i kościół ojców Bernardynów
• Kościół xx.Misjonarzy pw.Świętej Rodziny

Urbanistyka
Place i skwery

• pl.Gen.Józefa Bema
• pl.Bohaterów Getta
• pl.Drzewny
• pl.Dworcowy
• pl.Jana Pawła II
• pl.Katedralny
• pl.Kazimierza Wielkiego
• pl.Tadeusza Kościuszki
• pl.Stanisława Kubińskiego
• pl.Franciszka Morawskiego
• pl.Ofiar Katynia
• pl.Ofiar Stalinizmu
• pl.Jerzego Popiełuszki
• pl.Rybny
• pl.Henryka Sienkiewicza
• pl.Jana III Sobieskiego
• pl.Sprawiedliwości
• pl.Więźniów KL Auschwitz
• pl.5 Pułku Strzelców Konnych
• skw.Olgierda Kokocińskiego
• skw.Andrzeja Małkowskiego
• skw.Sándora Petőfiego
• skw.Anieli i Józefa Piszów
• skw.Alicji i Jana Preiss
• skw.Starej Synagogi
• skw.Józefa Starkla
• skw.Unii Europejskiej
• Zakątek Króla Władysława Łokietka

Zieleń miejska
Parki

• Park Strzelecki
• Park Sanguszków
• Park Piaskówka
• Park im.Eugeniusza Kwiatkowskiego
• Park im.Wincentego Muchy
• Park na os.Westerplatte
• Park na os.Legionów Henryka Dąbrowskiego
• Park w Zbylitowskiej Górze
• Planty im.Józefa Jakubowskiego
• Miejski Park Kultury i Wypoczynku na Górze św.Marcina

Inne tereny zielone

• Kantoria
• Lasek"Lipie"
• Las"Sośnina"
• Lasek Chyszowski
• Rezerwat przyrody Debrza
• Aleja lipowa wzdłuż ul.Obrońców Lwowa(pomnik przyrody)
• Krzyskie stawy

Podział administracyjny
Dzielnice Tarnowa

• Śródmieście
• Mościce
• Dąbrówka Infułacka
• Świerczków
• Zbylitowska Góra
• Chyszów
• Strusina
• Klikowa
• Piaskówka
• Krzyż
• Zabłocie
• Gumniska
• Grabówka
• Rzędzin
• Zgłobice

Osiedla w Tarnowie
Miasto dzieli się na 16 osiedli,stanowiących jednostki pomocnicze Gminy Miasta Tarnowa.W obecnej kadencji działa 13 Rad osiedli.
Podział na osiedla(w nawiasach liczba mieszkańców):

• Osiedle nr 1 Starówka(10249)
• Osiedle nr 2 Strusina(15667)
• Osiedle nr 3 Piaskówka(12017)
• Osiedle nr 4 Grabówka(13073)
• Osiedle nr 5 Rzędzin(2455)
• Osiedle nr 6 Gumniska(6332)
• Osiedle nr 7 Krakowska(3118)
• Osiedle nr 8 Mościce(10081)
• Osiedle nr 9 Chyszów(1856)
• Osiedle nr 10 Klikowa(2461)
• Osiedle nr 11 Krzyż(5613)
• Osiedle nr 12 Jasna(13256)
• Osiedle nr 13 Westerplatte(5827)
• Osiedle nr 14 Legionów(2540)
• Osiedle nr 15 Koszyce(2432)
• Osiedle nr 16 Zielone(5290)
• Osiedle Nauczycielskie
• Osiedle Kolejowe

Aglomeracja tarnowska
Gęsto zaludniony obszar wokół miasta Tarnowa o łącznej liczbie ludności ok.269000 mieszkańców Wyróżniamy następujące definicje:
Geograficzna
Gęsto zabudowany teren wokół miasta Tarnowa o wyraźnie miejsko-podmiejskim charakterze zabudowy.Wyróżnia się ok.170 tys.trzon o zwartej miejskiej zabudowie na obszarze Tarnowa,Zbylitowskiej Góry,Zgłobic,Koszyc,Rzuchowej,Woli Rzędzińskiej,Wałek,Brzozówki,Ostrowa,Wierzchosławic,Kępy Bogumiłowickiej,Gosławic,Błonia.2 strefa to strefa przedmieść,zdominowana przez mniej gęstą zabudowę jednorodzinną,na którą składają się pozostałe,silnie zurbanizowane obszary sąsiadujących z Tarnowem gmin,razem z trzonem tworzy obszar zamieszkany przez ok.269 tys.osób Tę definicję przyjmuje się w wersji eksperckiej KZPK do 2030 roku.
Administracyjna
W kwietniu 2009 roku Tarnów i pobliskie gminy porozumiały się co do utworzenia ścisłego związku międzygminnego"Aglomeracja Tarnowska"w którego skład miałby wejść Tarnów oraz 12 pobliskich gmin,aglomeracja w granicach liczyć będzie 312 tys.mieszkańców,z czego ok.160 tys.to ludność miejska.Do zadań aglomeracji należeć będą między innymi wspólne planowanie przestrzenne,tworzenie obszarów inwestycyjnych,wspólna polityka edukacyjna,wspólna gospodarka odpadowo-ściekowa,stworzenie komunikacji aglomeracyjnej(prawdopodobnie na bazie ZKM Tarnów)oraz wprowadzenie tzw."biletów aglomeracyjnych".
Historia aglomeracji
W 1998 r.Tarnów wraz z otaczającymi go gminami zawarł tzw."porozumienie wierzchosławickie",które nazwać można zaczątkiem aglomeracji.Gminy porozumienia prowadzą wspólne przedsięwzięcia i projekty jak np.wspólna gospodarka odpadowa.Należą do niego gminy:miasto Tarnów,Radłów,Wierzchosławice,Wojnicz,Żabno,Ryglice,Pleśna,Lisia Góra oraz gmina wiejska Tarnów.W listopadzie 2006 r.decyzją wojewody małopolskiego(zgodnie z ustawą o gospodarce wodno-ściekowej),została utworzona aglomeracja"Tarnów",w której skład weszły Tarnów,Wojnicz,Żabno,Skrzyszów,Lisia Góra,Wierzchosławice,oraz ościenne miejscowości,będące użytkownikami Tarnowskiej oczyszczalni ścieków.Na mocy uchwały gminy aglomeracji prowadzą wspólną gospodarkę odpadami oraz wodno-ściekową.W tym samym czasie zarząd województwa stworzył nowy plan zagospodarowania przestrzennego w którym pojawił się"Tarnowski obszar podmiejski"którego granice mniej więcej pokrywają się z granicami obecnie tworzonej aglomeracji(bez kilku gmin).
Gospodarka
Tarnów jest ośrodkiem przemysłowym z dominującym przemysłem chemicznym(Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S.A.Becker Farby Przemysłowe Sp.z o.o.Summit Packaging Polska Sp.z o.o.)maszynowym(Zakłady Mechaniczne Tarnów,Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Sprzętu Mechanicznego Sp.z o.o.Fabryka Silników Elektrycznych"Tamel",Lenze Tarnów Sp.z o.o.Fabryka Maszyn Tarnów),spożywczym(Zakłady Mięsne"Mięstar"wchodzące w skład Grupy Sokołów,Zakłady Mleczarskie"Mlektar",Zakłady Przemysłu Chłodniczego"Fritar"),materiałów budowlanych(największa w kraju cegielnia:Leier Polska S.A.Bruk-Bet),włókienniczym(Spółdzielnia"Tarnowska Odzież",Tarnospin,Tarkonfex),szklarskim(Huta Szkła Gospodarczego Tarnów wchodząca w skład Grupy Krosno S.A).W mieście istnieją liczne hurtownie,składy materiałów budowlanych,sklepy.W Tarnowie działa Centrum Logistyczne firmy TC Dębica/Goodyear oraz centrum przeładunkowo-magazynowe do obsługi transportu kołowego firmy DHL.Dodatkowo w graniczącej z miastem Brzozówce działa centrum dystrybucyjne firmy Lidl,które obsługuje sklepy w Polsce południowo-wschodniej.
Izba Przemysłowo Handlowa w Tarnowie
Izba Przemysłowo-Handlowa w Tarnowie działa od 1992 roku jako Samorząd Gospodarczy,który na zasadzie dobrowolności zrzesza podmioty gospodarcze z regionu byłego województwa tarnowskiego.Do Izby należą przede wszystkim małe i średnie firmy,prowadzące działalność gospodarczą w sferze produkcji,handlu i usług.Izba posiada osobowość prawną i działa na podstawie Ustawy o izbach gospodarczych oraz w oparciu o uchwalony przez członków Izby Statut.Przynależność do Izby jest dobrowolna,a jej Członkami mogą być wszystkie podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą.Do zadań Izby należy w szczególności:reprezentowanie interesów firm członkowskich;promowanie gospodarki regionu tarnowskiego;kształcenie zawodowe poprzez organizowanie szkoleń,kursów;rozpowszechnianie informacji gospodarczej;kojarzenie podmiotów gospodarczych;wydawanie katalogów,organizowanie targów,konkursów i misji gospodarczych.
Tarnowski Klaster Przemysłowy S.A.
Tarnowski Klaster Przemysłowy S.A.zarządzał,w trakcie swojej działalności,terenem o powierzchni ok.61 hektarów,skupionym w czterech parkach przemysłowych.44 hektary są włączone w granice Specjalnej Stefy Ekonomicznej w Krakowie Podstrefa w Tarnowie(TKP S.A.administruje nimi na mocy porozumienia z Krakowskim Parkiem Technologicznym Sp.z o.o.)Obecnie Spółka ma do zaoferowania obszar o powierzchni blisko 30 ha,prowadzone są prace zmierzające do pozyskania i przygotowania kolejnych terenów pod inwestycje.Celem Spółki jest tworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju gospodarczego regionu oraz tworzenia miejsc pracy,w szczególności poprzez wdrożenie i realizację projektu Tarnowskiego Regionalnego Parku Przemysłowego,zmierzającego do stworzenia zgodnego ze standardami Unii Europejskiej,atrakcyjnego obszaru prowadzenia działalności gospodarczej i inwestowania.Jednym z narzędzi prowadzących do realizacji misji jest konsolidacja administracji wszystkich terenów inwestycyjnych w mieście oraz subregionie tarnowskim.Równocześnie Spółka wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa służąc bezpłatnym doradztwem technicznym i prawnym oraz poszukując partnerów do współpracy,w tym zleceń od większych firm krajowych i zagranicznych.Klaster promuje również drobną przedsiębiorczość docierając z informacjami o firmach do potencjalnych partnerów.Tarnowski Klaster Przemysłowy S.A.został założony w 1999 roku.Pomysł powołania oparty był na klasycznej definicji klastera przemysłowego.Za wzorzec posłużył kilkudziesięcioletni francuski klaster przemysłowy„Plastic Vallee”w regionie Rhone-Alpes.Projekt zainicjował list intencyjny podpisany 2 czerwca 1998 przez ówczesnego wojewodę tarnowskiego oraz miasto Tarnów,Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach i Zakłady Mechaniczne„Tarnów”.W maju 1999 roku podpisano akt notarialny powołujący do życia Spółkę Akcyjną Tarnowski Klaster Przemysłowy„Plastikowa Dolina”.Wśród 34 akcjonariuszy znalazły się m.in.:gmina miasta Tarnowa(jako akcjonariusz większościowy),gminy byłego województwa tarnowskiego,Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S.A.Zakłady Mechaniczne„Tarnów”S.A.Izba Przemysłowo-Handlowa w Tarnowie,a także Izba Rzemieślnicza oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości.Spółka została powołana do tworzenia warunków,które zachęcą przedsiębiorstwa z branży tworzyw sztucznych do lokalizacji przedsięwzięć produkcyjnych w Tarnowie,pozwalając im na dynamiczny rozwój poprzez wykorzystanie mocnych stron lokalnej gospodarki i systemu lokalnych ulg podatkowych oraz bliskość Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach.Zmieniająca się sytuacja rynkowa wymusiła odejście od idei skupiającej się wyłącznie na branży chemicznej rozszerzono ofertę na wszystkie przedsiębiorstwa bazujące na nowoczesności i innowacyjności.W pierwszych dwóch latach funkcjonowania spółki skupiono się głównie na promocji projektu i działaniach zmierzających do pozyskania terenów niezabudowanych,przeznaczonych w perspektywie do przekształcenia w atrakcyjne inwestycyjnie obszary przemysłowe.Miały one stanowić miejsce lokalizacji nowych przedsięwzięć produkcyjnych.W roku 2001 nastąpiło podwyższenie kapitału akcyjnego Spółki.Wszystkie nowe akcje objęła gmina miasta Tarnowa,która wniosła wówczas aportem nieruchomość niezabudowaną o powierzchni 21,403 ha(Park Przemysłowy„Czysta I”).W sierpniu 2001 r.teren ten objęto statusem specjalnej strefy ekonomicznej(podstrefa Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Krakowie).Rok później przeprowadzono procedurę wyłączenia gruntu z produkcji rolnej i wprowadzenia zmian w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego.Wykonano pełne uzbrojenie terenu(działanie współfinansowane z Kontraktu Wojewódzkiego dla Województwa Małopolskiego na lata 2001-2002 oraz przez lokalnych dostawców mediów).W tym samym roku nastąpiło kolejne podwyższenie kapitału akcyjnego Spółki.W roku 2003 skorzystano z dodatkowego naboru wniosków w ramach Kontraktu Wojewódzkiego dla Województwa Małopolskiego na lata 2001-2003 i uzyskano dofinansowanie zadania:„Budowa dróg dojazdowych na terenie parku przemysłowego przy ul.Czystej i Kardynała Wyszyńskiego”.Jego realizacja umożliwiła dostęp do działek przemysłowych położonych wewnątrz terenu Parku Przemysłowego„Czysta I”.Równocześnie podpisane zostały pierwsze umowy przeniesienia własności działek i wydano pierwsze zezwolenia na działalność w specjalnej strefie ekonomicznej.Rok 2004 przyniósł kolejną zmianę granic Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Krakowie Podstrefa w Tarnowie.Rozszerzono ją na tereny położone w Tarnowie-Chyszowie,o łącznej powierzchni ok.19,5 ha.Stworzyły one park przemysłowy„Czysta II”,który rok później został wniesiony przez Gminę Miasta Tarnowa aportem do Tarnowskiego Klastera Przemysłowego S.A.W czerwcu 2004 r.z inicjatywy Zarządu Spółki,Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach oraz prezydenta Tarnowa podpisano porozumienie w sprawie utworzenia Tarnowskiego Regionalnego Parku Przemysłowego(sygnatariuszem porozumienia była także Tarnowska Grupowa Oczyszczalnia Ścieków sp.z o.o.)Tarnowski Klaster Przemysłowy został wskazany jako podmiot zarządzający projektem.Trzy miesiące po parafowaniu umowy TKP złożył wniosek o dofinansowanie opracowania studium wykonalności Tarnowskiego Regionalnego Parku Przemysłowego z Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004-2006.Wdrażająca program Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.zaopiniowała go pozytywnie.W roku 2005 nastąpiło kolejne powiększenie kapitału Tarnowskiego Klastera Przemysłowego.Gmina Miasta Tarnowa wniosła do Spółki aportem wspomniany wyżej park„Czysta II”oraz teren przejęty od Zakładów Mechanicznych„Tarnów”.Na tym ostatnim utworzono blisko 10-hektarowy Park Przemysłowy„Mechaniczne”,który trzy lata później został włączony do specjalnej strefy ekonomicznej.W marcu 2009 roku tereny oferowane przez Tarnowski Klaster Przemysłowy S.A.powiększyły się o ponad 21 hektarów,wartości ponad 10,5 mln złotych,wniesionych aportem przez Gminę Miasta Tarnowa.Pozwoliło to na powiększenie Parku Przemysłowego„Mechaniczne”do blisko 20 hektarów i utworzenie Parku Przemysłowego„Kryształowy”o powierzchni 11,5 ha(część ma status specjalnej strefy ekonomicznej).Oprócz terenów Tarnowski Klaster Przemysłowy S.A.dysponuje obiektami kubaturowymi o łącznej powierzchni przekraczającej 33 tys. m².Plany na najbliższą przyszłość zakładają powołanie Stefy Aktywności Gospodarczej„Mechaniczne”(powierzchnia ponad 40 ha),zagospodarowanie Parku Przemysłowego„Kryształowy”,z wykorzystaniem jego części na inwestycje związane z tzw.„przemysłem czasu wolnego”oraz utworzenie Parku Przemysłowego„Czysta III”.Część klastera jest objęta specjalną strefą ekonomiczną(podstrefa SSE w Krakowie).
W skład TKP S.A.wchodzą:

• Tarnowski Regionalny Park Przemysłowy
• Park Przemysłowy"Czysta I" i "Czysta II"
• Park Przemysłowy"Mechaniczne"
• Zielony Park Przemysłowy"Kryształowy".

Gazownictwo
Tarnów jest ważnym ośrodkiem gazowniczym w południowo-wschodniej Polsce.Rocznie przepływa przez miasto około 6,5 miliarda metrów sześciennych gazu.Stanowi to niemal połowę gazu zużywanego w Polsce.
Znajdują się tutaj siedziby trzech państwowych spółek działających w branży gazowniczej:

• Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.Oddział w Tarnowie.Swoim zasięgiem obejmuje cztery województwa:małopolskie,podkarpackie,świętokrzyskie oraz lubelskie
• Karpacka Spółka Gazownictwa spółka strategiczna PGNiG.Zajmuje się obsługą techniczną oraz dystrybucją gazu.Obejmuje swoim zasięgiem cztery województwa:małopolskie,podkarpackie,świętokrzyskie oraz lubelskie.W skład KSG wchodzi osiem oddziałów gazowniczych działających na terenie ww.województw
• Karpacki Oddział Obrotu Gazem –wchodzi w skład PGNiG.Zajmuje się obsługą handlową klientów PGNiG dotyczącą sprzedaży gazu.W skład KOOG wchodzi osiem gazowni działających na terenie województw:małopolskiego,podkarpackiego,świętokrzyskiego oraz lubelskiego.Gazownia Tarnowska pełni rolę gazowni koordynującej działania pozostałych siedmiu zakładów

W Tarnowie funkcjonują centra:księgowe,informatyczne oraz zarządzania personelem spółki PGNiG Technologie z siedzibą w Warszawie.
Energia elektryczna
W Tarnowie znajduje się oddział spółki Tauron Dystrybucja(operator systemu dystrybucyjnego)oraz rejon obsługi klientów spółki Tauron Obsługa Klienta(sprzedaż energii elektrycznej).Obydwie struktury obejmują swoim zasięgiem teren dawnego województwa tarnowskiego.
Handel
W mieście funkcjonują 2 galerie handlowe,2 centra handlowe,6 domów handlowych,2 hipermarkety oraz znaczna liczba supermarketów i dyskontów spożywczych.
Galerie handlowe
Galerie działające:

• Galeria Tarnovia
• Gemini Park Tarnów

Baza noclegowa
W mieście znajduje się 1 hotel 4-gwiazdkowy,4 hotele 3-gwiazdkowe oraz 2 domy studenta.Na Górze świętego Marcina znajdują się noclegi(kwatery prywatne)Leliwa.
Organizacje wsparcia biznesowego
Tarnowska Loża Biznesu jest wiodącą Tarnowską organizacją wsparcia biznesowego.Jej celem jest krzewienie postaw przedsiębiorczych i wsparcie(materialne i niematerialne)jej członków.
Transport
Komunikacja miejska
W Tarnowie funkcjonuje 29 linii autobusowych(w tym jedna nocna,kursująca wyłącznie w okresie wakacji),podlegające Zarządowi Komunikacji Miejskiej w Tarnowie.W mieście prawie wszędzie(oprócz ścisłego Starego Miasta)można dojechać autobusem,dzięki dobremu rozmieszczeniu tras.
Tranzyt drogowy
Tarnów leży na skrzyżowaniu dróg krajowych:

• 94(Kraków,Tarnów,Dębica,Rzeszów,Jarosław,Korczowa)
• 73(Kielce,Busko-Zdrój,Dąbrowa Tarnowska,Tarnów,Pilzno,Jasło)

Przez miasto przebiega autostrada A4:granica z Niemcami Jędrzychowice Legnica Wrocław Opole Gliwice Katowice Kraków Tarnów Rzeszów Korczowa granica z Ukrainą.
Kolej
Początki kolei w Tarnowie sięgają zimy 1856 r.kiedy to ukończono i uruchomiono dwutorowy szlak kolejowy Kraków Dębica w ramach budowanej linii kolejowej Kraków Lwów.Budynek dworca głównego jest obiektem zabytkowym.Powstał na wzór dworca we Lwowie w 1906 r.Od grudnia 2010 r.w budynku dworca głównego działa jedyna w Polsce galeria sztuki współczesnej usytuowana właśnie w takim miejscu(Biuro Wystaw Artystycznych Galeria Miejska w Tarnowie).W Tarnowie istnieją dwie stacje,na których zatrzymują się pociągi pasażerskie Tarnów oraz Tarnów Mościce.Wraz z zatrzymaniem ruchu pasażerskiego na linii kolejowej 115 do Szczucina w 2000 r.nieczynne stały się przystanki Tarnów Północny i Tarnów Klikowa.Nieczynny jest również przystanek osobowy Tarnów Południowy na linii kolejowej 96 do Leluchowa.Istnieją także dwie stacje towarowe Tarnów Filia i stacja towarowa Zakładów Azotowych Mościce Azoty.
Dworzec główny jest stacją węzłową tutaj spotykają się 4 szlaki kolejowe:

• Tarnów Kraków Katowice Wrocław Legnica
• Tarnów Rzeszów Przemyśl Lwów Kijów
• Tarnów Nowy Sącz Muszyna Krynica/Budapeszt
• Tarnów Żabno Dąbrowa Tarnowska Szczucin(nieczynna dla ruchu pasażerskiego od 2 kwietnia 2000)

Tarnowskie tramwaje
W latach 1911-1942 działał w Tarnowie system komunikacji tramwajowej.Trasa wiodła od ulicy Burtniczej,poprzez Lwowską,Wałową,Krakowską,aż do dworca kolejowego Tarnów.Długość linii wynosiła 2580 m.W 1927 roku tramwaj przewiózł ponad 1,2 mln pasażerów.Tramwaje w Tarnowie zlikwidowane zostały przez okupacyjne władze niemieckie w 1942 r.
Komunikacja lotnicza
W Tarnowie znajduje się lądowisko Aeroklubu Ziemi Tarnowskiej posiadające trawiasty pas startowy o długości ok.500 m.Ponadto w położonym 38 km na północny wschód Mielcu znajduje się port lotniczy Mielec(Port Lotniczy Tarnów/Tarnobrzeg)wykorzystywany przez miejscowy aeroklub oraz PZL Mielec.Najbliższymi portami lotniczymi wykonującymi połączenia regularne są:port lotniczy Kraków-Balice i port lotniczy Rzeszów-Jasionka.Obecnie miasto planuje budowę małego,krajowego portu lotniczego z pasem startowym o wymiarach 1300 m długości i 30 m szerokości,umożliwiającego lądowanie samolotów do 50 osób.Powstanie lotniska na terenie miasta zostało zapisane w Strategii Rozwoju Miasta Tarnów 2020.Politechnika Rzeszowska przygotowuje studium,mające na celu określenie m.in.przydatności proponowanych lokalizacji oraz formy prawnej inwestycji.W 1994 oddano do użytku sanitarne lądowisko,które w 2011 zostało zmodernizowane.
Edukacja
W Tarnowie funkcjonują liczne placówki oświatowe,w tym:30 przedszkoli,26 szkół podstawowych,22 gimnazja(w tym 17 w Zespołach Szkół),26 liceów ogólnokształcących(w tym 22 w Zespołach Szkół),38 szkół zawodowych(technika,licea profilowane i zasadnicze szkoły zawodowe),zespoły szkół artystycznych:Zespół Szkół Muzycznych(I i II stopnia)oraz Zespół Szkół Plastycznych,8 szkół wyższych.Ponadto istnieje szereg szkół policealnych,jak również placówki oświatowe innego typu(centra kultury,punkty kursów językowych itp.)Ważną instytucją działającą w Tarnowie jest Otwarte Centrum Egzaminacyjne University of Cambridge Esol Examinations.Liceum Ogólnokształcące im.Hetmana Jana Tarnowskiego nr 2 w Tarnowie jest jedyną publiczną szkołą w woj.małopolskim z możliwością zdawania matury międzynarodowej.
Szkoły wyższe

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie
• Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Tarnowie
• Wyższe Seminarium Duchowne w Tarnowie
• Wyższa Szkoła Biznesu National-Louis University w Nowym Sączu Wydział Zamiejscowy w Tarnowie
• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Tarnowie Mościcach
• Uniwersytet Pedagogiczny im.Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Tarnowie
• Małopolska Szkoła Wyższa w Brzesku Wydział Nauk Stosowanych w Tarnowie
• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Wydział Teologiczny w Tarnowie

Inne

• Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Tarnowie
• Cambridge ESOL Polska Otwarte Centrum Egzaminacyjne
• Ośrodek Egzaminujący CELI

Kultura
Teatry
Co roku w Tarnowie odbywa się Ogólnopolski Festiwal Komedii Teatralnej"TALIA".

• Tarnowski Teatr im.Ludwika Solskiego
• Alternatywny Teatr"Nie Teraz"
• Teatr Młodego Widza przy Centrum Sztuki Mościce

Muzea

• Muzeum Diecezjalne w Tarnowie(najstarsze muzeum diecezjalne w Polsce)
• Muzeum Okręgowe(w zbiorach znajdują się 22 fragmenty Panoramy siedmiogrodzkiej,powstałej pod kierunkiem i z udziałem Jana Styki)
• Ratusz(oddział Muzeum Okręgowego)
• Muzeum Etnograficzne(oddział Muzeum Okręgowego,jedyna w Polsce stała wystawa poświęcona kulturze Romów:wozy z taborów,stroje,instrumenty,wyroby rzemiosła itp.istniejąca od 1979 r.)

Kina
Co roku odbywa się w Tarnowie drugi najstarszy w Polsce festiwal filmowy,czyli"Tarnowska Nagroda Filmowa".

• Kino"Marzenie"3D(przy ulicy Stanisława Staszica)
• Kino"Millennium"(2 sale)3D(przy ulicy Traugutta w Mościcach)

Galerie i stowarzyszenia kulturalne

• Biuro Wystaw Artystycznych Galeria Miejska w Tarnowie.Instytucja Kultury Miasta Tarnowa
• Galeria Sztuki"Hortar"
• Galeria"Sztyler"
• Tarnowskie Centrum Kultury.Instytucja Kultury Miasta Tarnowa
• Centrum Sztuki Mościce.Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego
• Pałac Młodzieży
• Tarnowskie Towarzystwo Fotograficzne
• Związek Polskich Artystów Plastyków Okręg Tarnowski
• Tarnowskie Towarzystwo Przyjaciół Węgier
• Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich
• Towarzystwo Literackie im.A.Mickiewicza oddział w Tarnowie
• Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne
• Tarnowska Fundacja Kultury
• Stowarzyszenie Teatr Nie Teraz
• Klub Inteligencji Katolickiej
• Tarnowski Uniwersytet Trzeciego Wieku(TUTW),projekt Fundacji"Kromka Chleba".Funkcjonuje od 2006 roku
• Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Małopolskiej Wyższej Szkole Ekonomicznej
• Oddział Tarnowski Stowarzyszenia Autorów Polskich
• Małopolskie Forum Współpracy z Polonią
• Stowarzyszenie Media Polanie

Muzyka

• Chłopięcy Chór Katedralny"Pueri Cantores Tarnovienses"
• Dziewczęcy Chór Katedralny Puellae Orantes
• Tarnowski Chór GOS.PL
• Tarnowska Orkiestra Kameralna
• Orkiestra Symfoniczna Centrum Sztuki Mościce
• Centrum Paderewskiego Tarnów-Kąśna Dolna
• Schola"Presto"
• Totentanz
• Ziyo
• DjVenons

Biblioteki

• Miejska Biblioteka Publiczna(z filiami)
• Biblioteka Pedagogiczna
• Biblioteka Ekologiczna przy Delegaturze Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska

Media
W Tarnowie działa kilka lokalnych pism i oddziały ogólnopolskich i wojewódzkich gazet,działają także stacje radiowe i telewizja miejska.
Gazety i pisma:

• Galicyjski Magazyn Informacyjny TEMI
• Dziennik Polski Dziennik Tarnowski
• Gazeta Krakowska Gazeta Tarnowska
• Tarnów.pl(Miesięcznik Miejski)
• Informacje Tarnowskie
• Tarnowski Gość Niedzielny
• Extra GALICJA
• Małopolska Gazeta Studencka

Radio:
Rozgłośnie lokalne i regionalne posiadające siedzibę bądź redakcję w Tarnowie:

• Polskie Radio Kraków Studio Tarnów(101,0 FM)
• Radio RDN Małopolska(103,6 FM)
• Radio Eska Tarnów(dawniej Radio MAKS)(98,1 FM)

Pozostałe rozgłośnie regionalne informujące o wydarzeniach w Tarnowie:

• Radio Plus Kraków(106.1 FM)
• Radio Via Rzeszów(94,1 FM)

Rozgłośnie internetowe:

• Radio Lumen(Tarnów Mościce)
• Radio Zrobcie-Hałas.pl
• RDN Religia
• Internetowe Radio Tarnów

Telewizja:

• TVP Kraków Studio w Tarnowie
• Małopolska Telewizja Kablowa
• aMazing TV oddział w Tarnowie(Multimedia Polska)
• Tarwizja.pl telewizja internetowa
• Tarnowska.tv

Sport
Tarnów jest ośrodkiem sportu żużlowego(Unia Tarnów,wicemistrzostwo Polski w 1994 r.mistrzostwo Polski w 2004,2005,2012 r.)a także wspinaczki sportowej.Rozwija się tu również piłka nożna,piłka ręczna,karate kyokushin,judo,boks,muay thai,pływanie,kung-fu,speedrower i inne dyscypliny.
Bezpieczeństwo
Opieka zdrowotna
Do najważniejszych zakładów opieki zdrowotnej w mieście należą:

• Szpital Wojewódzki im.św.Łukasza
• Specjalistyczny Szpital im.Edwarda Szczeklika
• CenterMed Ogólnopolska Grupa Medyczna
• Zespół Przychodni Specjalistycznych
• Mościckie Centrum Medyczne
• Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA

Ratownictwo medyczne
W Tarnowie funkcjonuje skoncentrowana dyspozytornia nr 2 dla wschodniej i południowej części Województwa Małopolskiego.Dyspozytornia nr 1 zlokalizowana jest w Krakowie.Powiatowa Stacja Pogotowia Ratunkowego w Tarnowie Aleja Matki Bożej Fatimskiej 2.Na terenie Miasta oprócz stacji przy Fatimskiej funkcjonują także dwie filie PSPR,pierwsza z nich umiejscowiona jest w Mościcach(zespół Specjalistyczny),druga natomiast w JRG PSP nr 2 w Tarnowie(zespół Specjalistyczny).Pozostałe filie wyjazdowe tarnowskiego pogotowia rozlokowane są w powiecie tarnowskim tj.w Żabnie(zespół Podstawowy),Zakliczynie(zespół Podstawowy),Wojniczu(zespół Podstawowy),Gromniku(zespół Podstawowy),Tuchowie(zespół Specjalistyczny)oraz Szerzynach(zespół Podstawowy).We wrześniu 2011 roku PSPR Tarnów wzbogaciła się o dwie nowe karetki,które zastąpią najbardziej wyeksploatowane pojazdy z obecnego taboru.
Pożarnictwo
W Tarnowie znajduje się Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej,w strukturach której funkcjonują dwie jednostki ratowniczo-gaśnicze:

• JRG-1(ul.Klikowska 39)
• JRG-2(ul.Błonie 2A)

W Tarnowie działają również dwie jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej:

• OSP Tarnów Rzędzin
• OSP Tarnów Mościce(nie uczestniczy w akcjach ratowniczo-gaśniczych)

Ratownictwo Chemiczne
W Tarnowie funkcjonuje Ośrodek Regionalny(Jednostka Ratownictwa Chemicznego)Systemu Pomocy w Transporcie Materiałów Niebezpiecznych(SPOT).
Policja
W Tarnowie znajduje się Komenda Miejska Policji,w strukturach której działa sześć komisariatów:

• Komisariat Policji Tarnów Centrum
• Komisariat Policji Tarnów Zachód
• Komisariat Policji Tuchów
• Komisariat Policji Żabno
• Komisariat Policji Ciężkowice
• Komisariat Policji Wojnicz

W strukturze Komendy Miejskiej Policji funkcjonuje również jednostka antyterrorystyczna(Nieetatowy Zespół Realizacyjny)oraz sekcja policji autostradowej.
Straż Graniczna
W Tarnowie funkcjonuje placówka Karpackiego Oddziału Straży Granicznej.
Wymiar sprawiedliwości
W Tarnowie swoje siedziby mają:

• Prokuratura Okręgowa
• Prokuratura Rejonowa
• Sąd Okręgowy
• Sąd Rejonowy
• Samorządowe Kolegium Odwoławcze

System penitencjarny
W Tarnowie funkcjonują dwa zakłady karne:

• ZK zamknięty,o pełnym systemie ochrony z oddziałem zewnętrznym
• ZK półotwarty w Tarnowie-Mościcach

W mieście funkcjonuje również,jedyny w Małopolsce,zakład poprawczy.
Polityka i administracja
Tarnów jest siedzibą wielu instytucji o znaczeniu regionalnym oraz ponadregionalnym.Swoje siedziby mają tutaj m.in.Starostwo Powiatowe,delegatura Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego,wydział zamiejscowy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego,Małopolski Ośrodek Ruchu Drogowego,dyrekcja Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego,oddział Urzędu Dozoru Technicznego,oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,oddział Urzędu Statystycznego w Krakowie,biuro Agencji Nieruchomości Rolnych w Rzeszowie,regionalny oddział Krajowej Izby Biegłych Rewidentów,Okręgowa Izba Lekarska oraz Okręgowa Izba Lekarsko-Weterynaryjna.W mieście znajduje się również delegatura Krajowego Biura Wyborczego.
Miasta partnerskie

Biała Cerkiew Ukraina Blackburn Wielka Brytania Casalmaggiore Włochy

Kiskőrös Węgry Kotłas Rosja Nowy Sącz Polska

Tarnopol Ukraina Trenczyn Słowacja Schoten Belgia

Veszprém Węgry Warszawa Polska Winnica Ukraina

Stowarzyszenia i organizacje pozarządowe działające w Tarnowie
W Tarnowie działa wiele stowarzyszeń i organizacji pozarządowych:

• Stowarzyszenie KoLiber,Oddział tarnowski
• Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych,Oddział Regionalny w Tarnowie
• Stowarzyszenie Mieszkańców Strusiny
• Stowarzyszenie Projekt Tarnów

Wspólnoty wyznaniowe
Kościół rzymskokatolicki
W mieście funkcjonuje 15 parafii oraz siedziba biskupa oraz władz diecezji tarnowskiej.
Kościół Polskokatolicki
Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Tarnowie
Protestantyzm

• Kościół Ewangelicko-Metodystyczny zbór
• Kościół Chrześcijan Baptystów zbór
• Kościół Wolnych Chrześcijan zbór
• Kościół Zielonoświątkowy zbór
• Chrześcijańskie Centrum Pan Jest Sztandarem kościół
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego zbór

Buddyzm

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Inne

• Świadkowie Jehowy 2 zbory,Sala Królestwa
• Świecki Ruch Misyjny"Epifania"zbór
• Wolni Badacze Pisma Świętego zbór

Ciekawostki

• Tarnów jest ważnym ośrodkiem kynologii łowieckiej
• W części miasta Klikowa działało PGR Państwowe Stado Ogierów Klikowa.W 1993 r.po przekształceniu jako Stado Ogierów Klikowa,a następnie w latach 1994-2003 jako Stado Ogierów Skarbu Państwa Klikowa.W 2003 r.włączone do Stada Ogierów Białka Sp.z o.o.jako Zakład:Stado Ogierów Klikowa
• W okolicach miasta co dwa lata odbywają się ogólnopolskie Field-Trialsy im.Kazimierza Tarnowskiego