Biała(miasto)

(nazwa potoczna:Biała Prudnicka,nazwa dodatkowa w j.niem.Zülz)miasto w Polsce,położone w województwie opolskim,w powiecie prudnickim,w gminie Biała,której jest siedzibą,nad rzeką Białą.Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 414 i linia kolejowa Prudnik Krapkowice.W 2007 r.ukończono budowę wschodniej obwodnicy miasta.Według danych z 30 czerwca 2008 r.miasto liczyło 2605 mieszkańców.

Nazwa

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis(pol.Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego)spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 wymienione są dwie zlatynizowne nazwy miejscowości Bela alias Czolz.W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensis miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Czulcze.W niemieckojęzycznym opisie geograficznym pruskiego Śląska i hrabstwa kłodzkiego z 1832 roku podane są dwie nazwy miasta:Zülz oraz Bialy. Historia

Miejscowość znana od 1225 roku.Biała w następstwie wzmożonej kolonizacji,szczególnie niemieckiej,przybrała w 1285 r.nazwę Zülz.Osada otrzymała prawa miejskie w 1327 roku.W 1428 r.przez Białą przeszły znaczne siły wojsk husyckich,kierujących się w stronę Nysy.Doszło wtedy do krwawych potyczek,w których husyci pobili siły biskupie,lecz niedługo sami zostali pokonani.W 1502 i 1503 r.książę Jan Dobry,oprócz nadania statutów cechowych tkaczom,krawcom,piekarzom i szewcom,nadał mieszkańcom Białej specjalny przywilej,pozwalający na remont zniszczonych murów obronnych.Po śmierci w 1532 r.ostatniego księcia piastowskiego w Opolu,Śląsk znalazł się w granicach korony czeskiej,którą władali Habsburgowie.Ich panowanie na Śląsku przypada na lata 1532–1792.Biała w owym czasie posiadała dobrze rozwinięty handel i rzemiosło oraz zamek.W 1564 r.Cesarz Ferdynand I Habsburg nadał statuty cechowe rzeźnikom,kowalom,ślusarzom,bednarzom,blacharzom i stolarzom.Wielokrotnie miasto trawiły pożary,z czego 2 największe w 1544 i 1791 roku.Wielkie straty w ludziach poniosła Biała podczas zarazy w 1633 i 1654 roku.W 1747 r.w Białej wybudowano w rynku nowy budynek dla władz miasta,określany jako ratusz.Po kolejnym wielkim pożarze w 1793 r.w mieście zaczęto budować murowane budynki.Po całkowitym podziale dziedzictwa w 1872 r.zamek kupiło miasto.Począwszy od 1875 r.wykorzystywano go do celów oświatowych.Do 1925 r.mieściło się w nim seminarium nauczycielskie,następnie szkoła przygotowawcza dla dziewcząt,a po niej gimnazjum miejskie.W tym samym roku Biała obchodziła jubileusz 700-lecia istnienia.W 1945 r.została w Białej spalona wschodnia pierzeja rynku z ratuszem.W wyniku II wojny światowej Biała znalazła się w granicach państwa polskiego.Większość mieszkańców miasta wysiedlono do Niemiec.W 1946 roku w zamku powstało gimnazjum,szkoła podstawowa,potem liceum ogólnokształcące,a w 1987 r.ta zabytkowa budowla została własnością Mody Polskiej.12 listopada 1946 r.nadano miejscowości polską nazwę Biała.Obecnie Biała stanowi ośrodek usługowy o znaczeniu lokalnym;drobny przemysł dziewiarski i materiałów budowlanych.W mieście swoją siedzibę ma również zakład rozlewniczy,produkujący wody mineralne oraz napoje bezalkoholowe.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• układ urbanistyczny
• kościół par.pw.Wniebowzięcia NMP,gotycki z XIV w.1544 r.XVIII w.
• kościół fil.pw.śś.Piotra i Pawła,z XIV w.1690 r.
• kapliczka,z XVIII w.
• kapliczka,ul.Kilińskiego 14
• cmentarz żydowski z XV–XX w.
• zamek,późnorenesansowy z XVI w.1640 r.XVIII w.XIX w.
• mury miejskie obronne,z XV w.z basztami
  • brama baszta Nyska
• wieża wodna,z 1606 r.XVII w.XX w.
• dom,ob.zakonny elżbietanek,ul.Moniuszki 8,z 1868 r.
• domy,ul.Prudnicka 11(d.6),15(d.8)
• dom,ul.Prudnicka
• domy,zachodnia pierzeja Rynku,z XIX w.
• domy,Rynek 14(d.20),15(d.21),17(d.23),20(d.26),z XVII w.
• domy,ul.Wałowa 1,2,9/11,z XVII w.
• spichlerz,ul.Świerczewskiego 6.

Miasta partnerskie

• Marienheide
• Město Albrechtice
• Vlčice