Ziemia sanocka

(łac.Terra et Districtus Sanociensis)jedna z większych ziem I Rzeczypospolitej,jednostka ta funkcjonowała w okresie od XIV do XVIII wieku.W jej skład wchodziły późniejsze powiaty:sanocki,brzozowski,leski oraz część powiatów turczańskiego,krośnieńskiego i rzeszowskiego.Ziemia sanocka była częścią województwa ruskiego,w skład którego wchodziły jeszcze ziemia lwowska,ziemia przemyska,ziemia żydaczowska oraz ziemia chełmska i ziemia halicka.Stolicą województwa był Lwów.Obejmowała południowo-zachodnią część województwa ruskiego w dorzeczu górnego i środkowego Sanu,od jego źródeł po Dubiecko,oraz w dorzeczu górnego Wisłoka.Od północy i wschodu graniczyła ziemia sanocka z ziemią przemyską,od zachodu z województwem krakowskim(powiat biecki),i sandomierskim(powiat pilzneński).Koło Krosna schodziły się wówczas granice trzech województw I Rzeczypospolitej.W roku 1665 ziemia sanocka liczyła 371 wsi i 12 miast i miasteczek.Sejmiki generalne województwa ruskiego odbywały się w Sądowej Wiszni.Na zamku sanockim znajdował się również Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego dla całej ziemi sanockiej(1425-1553).Pierwsze cztery ziemie weszły w 1772 r.w skład Królestwa Galicji i Lodomerii.

Herb i barwy

Herbem ziemi sanockiej jest w polu błękitnym dwugłowy orzeł złoty z takąż koroną pod nim umieszczony.Kolory żółty i błękitny są barwami herbowymi Piastów śląskich zapisanych w XIV-wiecznym herbarzu flamandzkim Gerlego.Znak dwugłowego orła nawiązuje do symboliki Orientu,który pojawił się XIII w.z sąsiadującej z Polską Rusią Halicką.Złoty(żółty)orzeł jest symbolem siły i praworządności nawiązującej do heraldyki opolskiej linii Piastów oraz osoby księcia Władysława II Opolczyka,który obdarzył te ziemie szeregiem przywilejów i fundacji.
Osadnictwo
Ziemia sanocka została skolonizowana przez kilka niemieckich rodów rycerskich przybyłych do Polski głównie z Węgier Balowie,Tarnawscy,Saksonii(Miśnia)Fryderyk Myssnar(Jaćmirscy) i Fredrowie,z Czech Herburtowie,Felsztyńscy i Czeszykowie,ze Śląska Kmitowie,Bobolowie.Ziemia sanocka graniczyła od zachodu z ziemią biecką,od południa z węgierskimi komitatami Zemplén oraz Ung,od wschodu z ziemią przemyską.
Grupy etnograficzne

• Pogórzanie
• Dolinianie
• Łemkowie
• Bojkowie
• Niemcy karpaccy
• Żydzi

Wsie wołoskie na ziemi sanockiej
Dziurdziów,Trzcianka,Bandrów,Jaśliska,Wola Sękowa,Odrzechowa,Blizne,Końskie,Hłomcza,Witryłów,Łubno,Hadle Szklarskie,Rudawka,Żohatyn,Lipa,Leszczawa,Brzeżawa,Tyrawa Wołoska,Bezmichowa,Serednica,Stefkowa,Ustianowa,Olszanica,Uherce,Bóbrka,Chrewt,Polana,Żurawin,Tarnawa,Wola,Tworylne,Rajskie,Smolnik,Wołkowyja,Solina,Mchawa,Serednie,Zahoczewie,Łukowe,Wola Czaszyńska,Czaszyn,Markowce,Niebieszczany,Morochów,Wola Morochowska,Płonna,Szczawne,Radoszyce
Szlachta

• rody szlacheckie(magnackie):Balowie,Bobolowie,Drohojowscy,Fredrowie,Herburtowie,Kmitowie,Krasiccy,Tarnawscy
• rody szlacheckie(ziemiańskie),koniec XIX wieku:Bilińscy herbu Sas,Dydyńscy herbu Gozdawa,Gniewoszowie herbu Kościesza,Łobaszewscy herbu Łada,Poźniakowie herbu Poźniak,Ścibor-Rylscy herbu Ostoja,Truskolascy herbu Ślepowron,Wiktorowie herbu Brochwicz.

Ziemia i powiat

• Miasta:Babice,Baligród,Brzozów,Dubiecko,Dynów,Nowotaniec,Bukowsko,Tyczyn,Jaćmierz,Jaśliska,Jawornik Polski,Krosno,Lisko,Lutowiska,Mrzygłód,Sanok,Tyrawa Wołoska,Zarszyn.

Miejscowości
Babice,Bachlawa,Bachórz,Bachórzec,Bachów,Baligród,Balnica,Bałucianka,Banniczka,Bartkówka(obecnie część Dynowa),Barycz,Bażanówka,Bełchówka,Beniowa,Berezka,Bereżnica Niżna,Bereżnica Wyżna,Bereska,Besko,Bezmiechowa Dolna,Bezmiechowa Górna,Biała,Białka,Białobrzegi(Palversee),Blizne,Błażowa,Błędowa,Boguchwała,Borek Stary,Borkówka,Borownica,Bóbrka,Brelików,Brzegi Górne,Brzezówka,Brzeżawa,Brzozowiec,Brzozów,Brzuska,Budziwój,Budzyń,Buk,Bukowiec,Bukowsko,Buków,Bykowce,Bystre,Bzianka,Caryńskie,Cergowa,Chmiel,Chmielnik,Choceń,Chodorówka,Chrewt(Creuth,Hreut,Xrevt),Cisna,Cisowiec,Czarna Dolna,Czarna Górna,Czarnorzeki,Czaszyn,Czeremcha,Czerteż,Czerwonka,Czystogarb,Daliowa,Darów,Daszówka,Dąbrówka,Dąbrówka Almanica,Dąbrówka Ruska,Dąbrówka Starzeńska,Denowiec,Deszno,Dąbna,Długie,Dobra,Dobrzanka,Dolina,Dolhyluh,Dołżyca,Dołżyca,Domaradz,Drabinianka,Drohobyczka,Dubiecko,Dubowie,Dudyńce,Duszatyn,Dwerniczek,Dwernik,Dydnia,Dylągowa,Dylągówka,Dynów,Dziurdziów(Giurgiu,Zurdziw),Dźwiniacz Dolny,Dźwiniacz Górny,Falejówka,Futoma,Gdyczyna,Glinne,Głębokie,Głowienka,Golcowa,Golcowska Wola,Gorzanka,Górki,Grabownica,Grabówka,Grzegorzówka,Habkowce,Haczów,Hadle,Harta(Hart),Hermanowa,Hłomcza,Hłudno,Hoczew,Hołolas,Hołuczków,Horodek,Hroszówka,Hucisko Nienadowskie,Hucisko,Huczwice,Hulskie,Humniska,Huta,Huzele,Hyżne,Iskań,Iskrzynia,Iwonicz,Iwonicz-Zdrój,Izbice,Izdebki,Jabłonica,Jabłonica Ruska,Jabłonka,Jabłonki,Jaćmierz,Jankowce,Jasiel,Jasienica,Jasienie,Jasionka,Jasionów,Jaśliska,Jawornik,Jawornik Polski,Jawornik-Przedmieście,Jawornik Ruski,Jaworzec,Jędruszkowce,Jurowce,Kalnica–Baligród,Kalnica–Cisna,Kamienne,Kamionka,Kamionki,Karlików,Kąkolówka,Kielnarowa,Kiełczawa,Klimków,Kocerz,Kołonice,Komańcza,Kombornia(Kaltborn,Komborna),Końskie,Korczyna,Kostarowce,Kosztowa,Kotów,Kożuszne,Kreców,Krosno,Krościenko Niżne(obecnie dzielnica Krosna),Krościenko Wyżne,Królik Polski,Królik Wołoski,Krzemienna,Krzywe,Krzywka,Kulaszne,Kuźmina,Lachawa,Ladzin,Lalin,Laskówka,Lecka,Lesko,Leszczawa Górna,Leszczawa Dolna,Leszczawka,Leszczowate,Lipa,Lipowiec,Liszna,Lubatowa,Lubatówka,Lubenia,Lutoryż,Lutowiska,Łazy,Łączki,Łężyny,Łobozew,Łodzina,Łokieć,Łopienka,Łosiowe,Łubne,Łubno,Ług,Łukawica,Łukowe,Łupków,Magierów,Magórzyca(Magura,Mahurica),Malawa,Malinówka,Manasterzec,Maniów,Markowce,Matysówka,Mchawa,Meszawa,Miejsce Piastowe,Międzybrodzie,Mików,Milcza,Moczarne,Mokre,Morochów,Moszczaniec,Moszczanki,Mrzygłód,Myczkowce,Myczków,Mymoń,Nadolany,Nagórzany,Nasiczne,Niebieszczany,Niebocko,Nienadowa,Niewistka,Nowosielce,Nowosiółki,Nowotaniec,Nowy Borek,Nozdrzec,Obarzym,Odrzechowa,Odrzykoń,Olchowa,Olchowce,Olchowiec,Olszanica,Orelec,Orzechówka,Osława,Osławica,Pakoszówka,Paniszczów,Paszkowa,Paszowa,Pawłokoma,Piątkowa,Piątkowska,Pielnia,Pisarowce,Płonna,Płosina,Płosina Górna,Płowce,Pobiedno,Podbukowina,Podsobnie,Polana,Polanki,Polany,Polańczyk,Polchowa,Popiele,Poraż,Posada,Posada Jaćmierska,Posada Jaśliska,Posada Leska obecnie część Leska,Posada Olchowska,Posada Sanocka,Posada Zarszyńska,Postołów,Prełuki,Procisne,Prusiek,Przedmieście Dubieckie,Przedmieście Dynowskie,Przybyszów,Przysietnica,Przysłup,Puławy,Rabe,Raczkowa,Radoszyce,Radziejowa,Rajskie,Rakowa,Ratnawica,Rogi,Ropienka,Rosochate,Rosolin,Rozpucie,Roztoki,Równe,Równia,Rudawka,Rudenka,Ruskie,Ruszelczyce,Rybne,Rymanów,Rytarowce,Rzepedź,Sakowczyk,Sanoczek,Sanok,Serednica,Serednie,Sianki,Siedliska,Sielnica,Siemuszowa,Sieniawa,Skopów,Skorodne,Skuwierzowa,Słocina,Słonne,Smerek,Smolnica,Smolnik,Sokole,Sokoliki,Sokołowa Wola,Solina,Solinka,Solonka,Sośnica,Suchodół,Sporne,Srogów,Stańkowa,Stara Wieś,Stefkowa,Stężnica,Strachocina,Straszydle,Stróże Małe,Stróże Wielkie,Strwiążek obecnie część Ustrzyk Dolnych,Strzebowiska,Studenne,Stupnica,Stuposiany,Suchodół,Sukowate,Sufczyna,Surowica,Suszków,Szczawne,Szepańcowa,Szczerbanówka,Szklary,Śliwnica,Średnia Wieś,Średnie Wielkie,Targowiska,Tarnawa Dolna,Tarnawa Górna,Tarnawa Niżna,Tarnawa Wyżna,Tarnawka,Teleśnica Oszwarowa,Teleśnica Sanna,Temeszów,Terka,Tokarnia,Trepcza,Trześniów,Turzańsk,Turze Pole,Tworylne,Tyczyn(Titschein),Tyrawa Solna,Tyrawa Wołoska,Tyskowa,Uherce Mineralne,Ulanica,Ulucz,Ustianowa Górna,Ustianowa Dolna,Ustrzyki Górne,Wańkowa,Wara,Waśkowa Wola,Weremień,Wernejówka,Wesoła,Wetlina,Widaczów,Wielopole,Wienkowie,Wietrzany,Wisłoczek,Wisłok Wielki,Witryłów,Wola Glębocka,Wola Górecka,Wola Górzańska,Wola Jasienicka,Wola Jaworowa,Wola Kocerska,Wola Komborska,Wola Kostowska,Wola Krecowa,Wola Maćkowa,Wola Monasterska,Wola Matiaszowa,Wola Michowa,Wola Niżna,Wola Orzechowska,Wola Piotrowa,Wola Postołowa,Wola Radoszycka,Wola Rafałowska,Wola Rymanowa,Wola Sękowa,Wola Wołodzka,Wola Wyżna,Wolica,Wołkowyja,Wołodź,Wołosate,Wołtuszowa,Woronków,Wólka Klimkowska,Wrocanka,Wróblik Królewski,Wróblik Szlachecki,Wujskie,Wybrzeże(obecnie część Dubiecka),Wydrna,Wydrne,Wysoczany,Wzdów,Zabłotce,Zabrodzie,Zagórz,Zahoczewie,Zahutyń,Zalesie,Załuż,Zarszyn,Zasław,Zatwarnica,Zawada,Zawadka,Zawadka Morochowska,Zawadka Rymanowska,Zawoje,Zawój,Zawóz,Zboiska,Zembertowa Wola, Zembertowska Wola,Zmiennica,Zubeńsko,Zwierzyń,Żłobek,Żerdenka,Żernica Niżna,Żernica Wyżna,Żohatyn,Żubracze,Żurawin

• zamki:Sobień,Lesko,Hoczew,Dubiecko,Kamieniec,Sanok,Nowotaniec,Płonna,Zboiska.

Religie i wyznania
Organizację kościoła łacińskiego na ziemi przemyskiej i sanockiej,podporządkowanego poprzednio bezpośrednio papieżowi,przeprowadził od roku 1379 biskup przemyski Eryk z Winsen,franciszkanin.Eryk z Winsen wystarał się m.in.o uposażenie biskupstwa.Swymi działaniami zapewnił warunki do prowadzenia na terenie biskupstwa przemyskiego normalnej działalności duszpasterskiej kościoła katolickiego.
W 1765 w ziemi sanockiej znajdowało się sześć żydowskich gmin wyznaniowych:

• Bukowsko
• Lesko
• Nowotaniec
• Rymanów
• Sanok
• Dynów

Urodzeni na ziemi sanockiej

• Andrzej Bobola święty Kościoła katolickiego
• Jan Grodek rektor UJ(XVI w.)
• Grzegorz z Sanoka arcybiskup,humanista
• Ignacy hr.Krasicki prymas Polski,bajkopisarz
• Stanisław Tarnawski chorąży ziemi sanockiej(XVI/XVII)