Cele wychowawcze
Określił je książę Adam Kazimierz Czartoryski w przemowie do kadetów z 1766 r.„Wy tę w najopłakańszym stanie zostającą Ojczyznę waszą powinniście zaludniać obywatelami gorliwymi o jej sławę,o uwiększenie jej mocy wewnętrznej i poważania postronnego,o poprawę rządów w gatunku swym najgorszych.Niech was prowadzi ta zacna ambicja,żebyście odmienili starą postać Kraju”.
W„Prawidłach dla Szkoły Rycerskiej”książę Czartoryski pisał o wzorze kadeta:„Powinien Ojczyznę swoją kochać i jej dobro nade wszystko i sposobić się do tego,aby mógł poświęcić się na jej usługi,powinien być cnotliwy,pełen uszanowania dla zwierzchności,dobroczynności i afektu dla równych,względu dla niższych.”
Szef korpusu/Komendant
Szefem korpusu Szkoły był król Stanisław August Poniatowski.Funkcję komendanta pełnił książę Adam Kazimierz Czartoryski.Był on także autorem jednego z podstawowych podręczników:„Prawidła dla Szkoły Rycerskiej”.Wicekomendantem Szkoły początkowo był książę August Sułkowski,a następnie książę Fryderyk Moszyński.
Nauczyciele
Kadra Szkoły składała się z nauczycieli cywilnych oraz wojskowych.Do wojskowej należeli:oficerowie wyżsi(komendant,wicekomendant i trzej pułkownicy)oraz niżsi(brygadierzy w stopniu kapitanów,wicebrygadierzy w stopniu poruczników i podbrygadierzy w stopniu podporuczników lub chorążych).Za wychowanie i nauczanie przedmiotów nie-wojskowych odpowiedzialni byli profesorowie i metrowie(nauczyciele).Początkowo większość nauczycieli stanowili Francuzi i Niemcy,później również Polacy,często absolwenci Szkoły Rycerskiej.
Niektórzy profesorowie/metrowie:
- Józef Wodziński dyrektor wyszkolenia wojskowego,
- Filip Ordutowski pierwszy dyrektor naukowy,
- Mikołaj Chopin nauczyciel języka francuskiego,
- John Lind(Anglik) autor koncepcji programowej Szkoły Rycerskiej,
- Christian Pfleiderer(Niemiec)profesor matematyki,później dyrektor naukowy.
Szkoła kształciła chłopców z rodów szlacheckich,zazwyczaj średnio zamożnej szlachty,w wieku od 16 do 21 lat,przyjmowanych na trzyletni okres nauki.Począwszy od 1768 r.organizowano także kursy niższe trwające pięć lat dla młodzieży mającej od 8 do 12 lat.Absolwentów tych klas kwalifikowano z kolei na dalsze dwuletnie kursy o kierunku wojskowym lub prawnym.
Znani wychowankowie:
- Stanisław Fiszer,
- Maurycy Hauke,
- Józef Hoene-Wroński,
- Jakub Jasiński,
- Karol Otto Kniaziewicz,
- Tadeusz Kościuszko,
- Fryderyk Józef Moszyński,
- Julian Ursyn Niemcewicz,
- Kazimierz Nestor Sapieha,
- Karol Sierakowski,
- Michał Sokolnicki,
- Józef Sowiński.
Struktura
Początkowo było osiem klas,następnie siedem.Oprócz tego istniał podział na dywizje(po 40 kadetów) i na brygady(po 20 kadetów).W 1770 r.ustanowiono najmniejszą jednostkę,pięcioosobową de kurię,dowodzoną przez dekuriona,wybieranego spośród najlepszych kadetów.De kuria była instytucją samo wychowawczą,angażującą szerokie kręgi młodzieży.
Program
Program opracowany przy współpracy Anglika Johna Linda przewidywał ogólne wykształcenie w ciągu 3 lub 5 lat,z dużym naciskiem na naukę języków obcych.W ciągu następnych dwóch lat uczniowie przygotowywali się do zawodu wojskowego oraz do służby cywilnej(prawo i konstytucja).Wykształcenia dopełniała nauka fechtunku sztuki władania szablą lub szpadą,jazdy konnej,tańców,czasem także muzyki.Te przedmioty określano mianem kunsztów.Ponadto kadeci mogli studiować prawo i kameralistykę,czyli naukę o administracji i zarządzaniu.Druga specjalizacja miała charakter ściśle wojskowy.Na tym kierunku kadeci zdobywali wiedzę z zagadnień dotyczących taktyki,inżynierii wojskowej i sztuki artyleryjskiej.Taki podział wyraźnie wskazywał,iż kadeci byli przygotowywani do służby wojskowej i do pracy na publicznych stanowiskach cywilnych.Uczniowie podlegali także dyscyplinie wojskowej oraz zobowiązani byli do przestrzegania określonego porządku dnia:o 6 rano pobudka,później msza święta i zajęcia.Program szkolenia wojskowego opisany został tak:„przewidywał naukę inżynierii wojskowej i taktyki,musztrę,szermierkę,posługiwanie się bronią palną,marsze i ćwiczenia polowe.Kadetów zapoznawano także z zasadami organizacji wojsk i wielkich operacji wojennych oraz z:terminologią i teoretyczną literaturą wojskową.Wykłady i ćwiczenia prowadzone w szkole miały na celu wyrabianie w kadetach szybkiej orientacji,zaradności i umiejętności kierowania działaniami wojska.Sprawdzianem tych umiejętności były zajęcia terenowe i ćwiczenia w polu”.
Mundur
Kadeci używali zarówno munduru małego,jak i wielkiego.Ich mundur codzienny składał się z:czerwonego sukiennego rajtroka z granatowymi wyłogami i mosiężnymi guzikami;czarnego,filcowego trójrożnego kapelusza;białych spodni i czarnych wysokich butów.Rekruci i źle uczący się kadeci nosili wyłogi białe.Komendant,profesorowie,wykładowcy i kadeci od 1765 roku nosili mundury wielkie wzoru zachodnioeuropejskiego w kolorze granatowym z pąsowymi wyłogami,białe kamizelki i spodnie,filcowe czarne kapelusze obszyte taśmą złotą i takież naramienniki.Kadeci nosili też specjalny munduru paradny używany przy wartach tronowych.Składał się on z kaszkietu z pąsowego aksamitu z białym pióropuszem,białego koletu i spodni z cienkiego sukna oraz pąsowego aksamitnego lederwerka,obszytego po brzegach złotym galonem.Regulamin przewidywał cały podniosły ceremoniał towarzyszący ubieraniu kadeta w mundur.Stosowano system wyróżnień w formie dodatków do munduru w postaci ozdobnych szlif,za uzyskane wyniki w nauce,pilność i dobre sprawowanie.Jednym z wyższych odznaczeń było nadanie prawa do noszenia temblaka oficerskiego przy szpadzie.
Utrzymanie
Król poprzez założenie szkoły wypełnił swoje zobowiązania podpisane w pacta conventa.Przeznaczył na ten cel 1,5 miliona zł z własnej kieszeni,później na jej działalność łożył 600000 zł rocznie(200000 zł ze szkatuły królewskiej i 400000 ze skarbu Rzeczypospolitej).Pozwoliło to na utrzymanie w ciągu roku 200 kadetów,której to liczby jednak nigdy szkoła nie osiągnęła.W 1768 r.poseł rosyjski Nikołaj Repnin wyłożył na rzecz Szkoły Rycerskiej 5555 dukatów(100000 złotych polskich)by powstrzymać jej kadetów od udziału w konfederacji barskiej.Sam król miał później krytyczny stosunek do Szkoły Rycerskiej,w rozmowie z dyplomatą brytyjskim Jamesem Harrisem,1.hrabią Malmesbury posunął się do stwierdzenia:uważam korpus kadecki za oręż przydatny jedynie interesom Imperatorowej.
Kontynuacja idei
Królewska Szkoła Rycerska była wzorem dla założycieli Korpusów Kadeckich w II Rzeczypospolitej,którzy po zdobyciu przez Polskę niepodległości wskrzesili ideę tej instytucji w odradzającym się państwie polskim,by utrzymać i rozwinąć niepodległość.Uczniowie szkół kadeckich wzięli udział w III Powstaniu Śląskim.Marszałek Józef Piłsudski ustanowił dzień 21 maja(rozpoczęcie walk na górze św.Anny)oficjalnym„Dniem Kadeta”.Obecnie do dawnej tradycji nawiązuje Fundacja Szkoła Rycerska,której misją jest edukacja i formacja obywatelska młodzieży,oparta m.in.na„Prawidłach dla Szkoły Rycerskiej”autorstwa księcia Czartoryskiego.Fundacja ma na celu udostępniać młodym ludziom odpowiednie narzędzia do inteligentnej służby Rzeczypospolitej w XXI wieku oraz pokazywać,jak można je efektywnie wykorzystać.Cel ten realizuje m.in.poprzez projekt edukacyjny„Letnia Szkoła Rycerska”,zaś w planach ma założenie i prowadzenie placówki edukacyjnej opartej na tradycji Akademii Szlacheckiego Korpusu Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej oraz Korpusów Kadeckich.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz