Dzieje zamku
Pierwotna rezydencja w postaci wieży obronnej znajdująca się na terenie istniejącego dziś założenia,zbudowana została prawdopodobnie przez ród Pileckich i jest datowana na 2 poł.XVI wieku.Zamek około 1610 roku został rozbudowany przez Stadnickich i jego plan przybrał kształt podkowy.Najpoważniejsza rozbudowa według projektu autorstwa był Maciej Trapola nastąpiła w latach 1629-1641,gdy właścicielem obiektu był wojewoda Stanisław Lubomirski.Stąd często stosowana nazwa Zamek Lubomirskich w Łańcucie.Zamek został wtedy otoczony potężnymi fortyfikacjami bastionowymi,które uchroniły go przed zdobyciem przez Szwedów w 1655 i Węgrów w 1657 roku.W roku 1745 właścicielem zamku w Łańcucie został marszałek wielki koronny Stanisław Lubomirski.Po śmierci Stanisława Lubomirskiego pełne władanie nad zamkiem uzyskała jego żona Izabela Lubomirska z Czartoryskich(powszechnie nazywana księżną marszałkową),która po 1783 roku tereny fortyfikacji ziemnych zamieniła na ogrody.Po jej śmierci,w roku 1816,Łańcut przeszedł w ręce jej wnuków Alfreda i Artura Potockich.W roku 1830 Łańcut stał się ordynacją z Alfredem Potockim jako pierwszym ordynatem.Artur Potocki otrzymał Krzeszowice.Potoccy w czasie II wojny światowej nie byli prześladowani przez Niemców,a w zamku mieścił się sztab Wehrmachtu.Przed wkroczeniem Armii Czerwonej 1 sierpnia 1944 roku,Alfredowi Potockiemu udało się uciec na Zachód i bardzo wiele dóbr zamkowych za pozwoleniem Niemców wywieźć.W czasie działań wojennych II wojny światowej zamek nie ucierpiał.Zamek został przejęty przez władze Polski Ludowej i zamieniony w muzeum.Dział Edukacji Muzealnej prowadzi zajęcia warsztatowe w oparciu o zbiory muzeum dla szkół podstawowych,gimnazjów i szkół średnich.Można tu zamówić lekcje m.in.na tematy biblijne i mitologiczne w malarstwie,judaizm religia i sztuka,obyczaje i zwyczaje w dawnej Polsce,teatr dworski i tradycje żywych obrazów.Sprzyjają temu m.in.oryginalne dekoracje teatralne i scenograficzne projekty z przełomu XIX i XX w.unikatowe w skali polskiej.W nawiązaniu do tradycji zapoczątkowanych przez księżnę Izabelę Lubomirską zamek prowadzi ożywioną działalność muzyczną.Od 1960 roku nieprzerwanie do dziś,zawsze w maju,organizowana jest impreza,która nosiła pierwotnie nazwę Dni Muzyki Kameralnej.W 1981 roku przekształcono ją w Festiwal Muzyki,którego dyrektorem artystycznym został Bogusław Kaczyński.Festiwal jest jedną z najważniejszych imprez muzyki poważnej w kraju.Od 1975 roku organizowane są tu również mistrzowskie kursy interpretacji muzycznej.Zamek pełni również funkcje reprezentacyjne i służebne wobec instytucji państwowych.W 1996 roku odbyło się tu spotkanie 9 prezydentów państw Europy Środkowej.Dość często odbywają się w nim również sympozja naukowe.Osobom fizycznym i instytucjom prywatnym pomieszczeń zamkowych nie udostępnia się.Wyjątek uczyniono jedynie dwa razy dla potomków byłych właścicieli.W zamku odbyły się uroczystości ślubne Stanisława Potockiego i Rosy Larco de la Fuente oraz część uroczystości pogrzebowych związanych ze sprowadzeniem do Polski prochów śp.Elżbiety z Radziwiłłów Potockiej,jej synów Alfreda i Jerzego oraz jego żony Susany Iturreguiy Orbegoso.W 1981 r.Ministerstwo Kultury i Sztuki kupiło dla zamku w Galerii Heim w Londynie kilka portretów Potockich,a istniejąca od kilku lat Fundacja na rzecz Muzeum-Zamku w Łańcucie nabyła portret Alfreda I Potockiego pędzla Jana Tabińskiego.Na terenie zamku powstała też kolekcja sztuki cerkiewnej oraz izba pamięci 10 Pułku Strzelców Konnych.Do obiektów objętych oddziaływaniem muzeum włączono również ufundowaną przez jednego z Lubomirskich synagogę ze zbiorami judaików.
Wnętrza zamku
Na tle innych magnackich rezydencji w Polsce zamek w Łańcucie wyróżnia się mimo strat bogactwem zbiorów i zachowanymi założeniami parkowo-pałacowymi,a więc ogrodami,budynkami mieszkalnymi i służebno-gospodarczymi.Po wejściu do zamku przechodzi się do Wielkiej Sieni,której układ zachował się aż z XVII wieku.Jest tam jeden filar i 4 przęsła sklepienia.Na sklepieniu znajdują się 3 herby rodzin spokrewnionych z Lubomirskimi(Czartoryskich,Sanguszków i Radziwiłłów)oraz herb samych Lubomirskich.
Najważniejsze sale zamku w Łańcucie to:
- Sala Balowa
- Jadalnia Wielka
- Sala Kolumnowa
- Teatr Dworski
- Galeria Rzeźb
Wokół zamku znajduje się park o charakterze angielskiego parku krajobrazowego.Obecny jego kształt w znacznym stopniu powstał pod koniec XVIII i na początku XIX wieku kiedy należał on do Stanisława i Izabeli Lubomirskich.Księżna marszałkowa Izabela Lubomirska z zamiłowaniem dbała o sukcesywne powiększanie i ulepszanie zamkowych ogrodów,zamkowej Oranżerii oraz parku.Park ma obszar 36 ha i dzieli się na:park wewnętrzny w obrębie fosy i park zewnętrzny poza fosą na wschód od zamku.W skład parku wewnętrznego wchodzą Ogród Włoski,Ogród Różany oraz Ogród Bylinowy;znajduje się w nim również glorieta(ok.1800).Na terenie parku znajduje się szereg obiektów zabytkowych:Oranżeria(1802),Zameczek Romantyczny(1800),ujeżdżalnia(1830),stajnie(1898),wozownia(1902),szkoła muzyczna(dawniej dom ogrodników),Storczykarnia(1904/2008),oraz kort tenisowy.W obrębie parku znajduje się także niewielkie jezioro.
Fortyfikacje
Pierwotna wieża obronna zbudowana została prawdopodobnie przez ród Pileckich i jest datowana na 2 poł.XVI wieku.Powstała jako obiekt najstarszy w całym założeniu i była później częścią obronnego fortalicjum z pocz.XVII wieku należącego do rodu Stadnickich.Stadniccy po 1610 roku rozbudowali fortalicjum w zamek na planie podkowy z krużgankami i czterema małymi bastejami w narożach.W latach 1629-1641 wojewoda Stanisław Lubomirski całkowicie przebudował zamek na założenie w typie"pallazzo in fortezza"otaczając zamek potężnymi ziemno-murowanymi fortyfikacjami bastionowymi na planie gwiazdy oraz fosą.Plan zamku był autorstwa Macieja Trapola,a fortyfikacje zaprojektował Krzysztof Mieroszewski.Fortyfikacje były na tyle potężne,że w 1655 roku Szwedzi pod dowództwem gen.Douglasa nawet nie próbowali szturmu i po odmowie kapitulacji przez komendanta Adama Dzierżaka wycofali się spod zamku.W 1657 roku twierdza obroniła się także przed siedmiogrodzkimi wojskami Rakoczego.W 2 poł.XVII wieku przeprowadzono remont i unowocześnienie fortyfikacji.Po 1783 roku księżna Izabela Czartoryska rozpoczęła poszerzanie ogrodów w związku z czym zniwelowano częściowo fortyfikacje bastionowe przez co straciły one funkcje obronne.Do dzisiaj jednak widoczny jest ich zarys w terenie.
Muzeum
W zamku działa Muzeum Zamek w Łańcucie,którego dyrektorem jest Wit Karol Wojtowicz:
- Dział Wnętrz
- Dział Pojazdów Konnych
- Dział Konserwacji Parku
- Biblioteka i Archiwum
- Dział Historii Miasta i Regionu
- Dział Sztuki Cerkiewnej.
W zamku w Łańcucie kręcono sceny do dwóch znanych polskich filmów fabularnych:Trędowatej(1976) i Hrabiny Cosel(1968).Plenery zamku pojawiają się także w filmie Pałac(1980)Tadeusza Junaka na podstawie powieści Wiesława Myśliwskiego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz