Bazylika archikatedralna św.Jana Chrzciciela w Warszawie

Katedra archidiecezji warszawskiej znajdująca się na Starym Mieście w Warszawie przy ul.Świętojańskiej 8.Jedna z najstarszych świątyń Warszawy.Stanowi jedno z najważniejszych miejsc kultury i tradycji narodowej Polski.W jej murach wygłaszał kazania ksiądz Piotr Skarga,Władysław IV Waza zaprzysiągł swoje pacta conventa,tu miały miejsce śluby,koronacje dwóch władców Polski,pogrzeby wielu osobistości oraz została zaprzysiężona Konstytucja 3 maja.Do dziś odbywają się w niej ważne uroczystości narodowe.Od 1994 jest także miejscem odbywania się Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej"Organy Archikatedry".
Historia
Pierwszą świątynią w miejscu dzisiejszego prezbiterium była wybudowana na przełomie XIII i XIV wieku drewniana kaplica zamkowa.Kaplica ta w pocz.XIV wieku została kościołem parafialnym miasta i w takim charakterze wymienia ją pierwsza wzmianka z 1339 roku.Około 1390 z inicjatywy księcia Janusza I Starszego powstała tu gotycka budowla murowana.Kościół ten stał się także miejscem pochówku książąt mazowieckich.W 1406 kościół farny stał się kolegiatą(kapituła przybyła z Czerska).W 1510 roku kolegiata otrzymała nowy gotycki ołtarz(zachowany do dzisiaj w Cegłowie).W 1602 roku na skutek huraganu zawaliła się potężna gotycka wieża zachodnia niszcząc częściowo wnętrze.Podczas odbudowy zmieniono fasadę kościoła budując nową wczesnobarokową.Wybudowano także dwa chóry w prezbiterium.Po 1611 roku kolegiata otrzymała nowy ołtarz barokowy.Około 1650 roku po prawej stronie fasady wybudowano wysoką dzwonnicę.Po 1763 roku wybudowano zakrystię wg proj.Jakuba Fontany.W 1798 po utworzeniu godności biskupa warszawskiego kolegiata otrzymała tytuł katedry,a w 1818 stała się archikatedrą.Po 1837 roku przebudowano katedrę w stylu gotyku angielskiego.Wtedy też powstała nowa fasada i przekształcono wnętrze.Około 1903 roku przebudowano dolną część fasady.W czasie stanu wojennego w Królestwie Polskim,15 października 1861 wojska rosyjskie dowodzone przez wojskowego generał-gubernatora warszawskiego Aleksandra Daniłowicza Gerstenzweiga dokonały pacyfikacji ludności cywilnej zebranej tu dla uczczenia rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki.W wyniku tego kościół katolicki ogłosił 16 października zamknięcie wszystkich kościołów warszawskich.Katedra była wielokrotnie przebudowywana,najczęściej w XIX wieku(neogotyk angielski).Kościół do XIX wieku stanowił przykład gotyku.Świątynia została niemal całkowicie zniszczona przez Niemców w 1944.Zrekonstruowano ją w latach 1948–1956 wzorując się na planach pierwotnego kościoła z XIV wieku,według projektu odbudowy autorstwa Jana Zachwatowicza oraz Marii i Kazimierza Piechotków.Powojenna fasada została zbudowana w tzw.gotyku nadwiślańskim i wzorowana była na fasadzie kościoła dominikanów pw.św.ap.Piotra i Pawła w Chełmnie.Uroczystej konsekracji odbudowanej katedry dokonał 9 czerwca 1960 prymas Stefan Wyszyński.W 1960 kościół otrzymał tytuł bazyliki mniejszej.
Wnętrze
Bazylika posiada surowe i mroczne wnętrze ze sklepieniem gwiaździstym.W prezbiterium znajduje się ołtarz główny z obrazem MB Częstochowskiej oraz będace wotum Jana III Sobieskiego za zwycięstwo pod Wiedniem barokowe stalle z drewnianymi figurami świętych(spalonymi w czasie powstania warszawskiego,zrekonstruowanymi na podstawie projektu Marii Zachwatowicz i Józefa Zencikiewicza w latach 1963-1973) i wiszącymi nad nimi gankami dla orkiestry ozdobionymi rzeźbionymi herbami.
Na uwagę zasługują m.in.:

• renesansowy nagrobek ostatnich książąt mazowieckich Stanisława i Janusza III
• Barokowa kaplica Cudownego Pana Jezusa Ukrzyżowanego(Baryczków)wzniesiona w latach 1708-1719 na miejscu dawnego skarbca kościelnego dla otoczonego kultem przez mieszkańców gotyckiego krucyfiksu z naturalnymi włosami z początku XVI wieku.Według różnych źródeł został on przywieziony do Warszawy z Norymbergi lub Wrocławia przez Jerzego Baryczkę w 1525 lub 1539.Krucyfiks został uratowany przed zniszczeniem podczas powstania warszawskiego.Kaplica Baryczków stanowi najlepiej zachowany fragment zrujnowanej w 1944 katedry.
• barokowa kaplica Literacka z relikwiami metropolity warszawskiego Świętego Zygmunta Szczęsnego Felińskiego
• klasycystyczny pomnik nagrobny Stanisława Małachowskiego,wykuty z białego marmuru,zaprojektowany przez Bertela Thorvaldsena
• mauzoleum prymasa Stefana Wyszyńskiego z 1990
• pomniki,popiersia i tablice ku czci znanych Polaków m.in.fragment pomnika Zygmunta Kazanowskiego,Józefa Piłsudskiego,Romana Dmowskiego,Wincentego Witosa,Stefana Starzyńskiego,Jana Pawła II oraz żołnierzy poległych w latach 1920,1939,1944.
• Witraże w oknach prezbiterium ze scenami z życia św.Jana Jerozolimskiego(Chrzciciela),witraże w oknach nawy południowej zawierające postacie z historii Polski oraz w oknach ściany zachodniej ze scenami z księgi Genezis i księgi Apokalipsy św.Jana.Witraże projektował i kartony wykonał Wacław Taranczewski.

Pochowani w katedrze

• król Stanisław August Poniatowski
• książę mazowiecki Janusz I Starszy
• książę mazowiecki Stanisław
• książę mazowiecki Janusz III
• prezydent Gabriel Narutowicz
• prezydent Ignacy Mościcki
• premier Ignacy Jan Paderewski
• wódz naczelny gen.Kazimierz Sosnkowski
• arcybiskupi warszawscy
  • Szczepan Hołowczyc,prymas Królestwa Polskiego
  • Wojciech Skarszewski,prymas Królestwa Polskiego
  • Antoni Melchior Fijałkowski
  • św.Zygmunt Szczęsny Feliński
  • Wincenty Teofil Popiel
  • kard.August Hlond,prymas Polski
  • kard.Stefan Wyszyński,prymas Polski
  • kard.Józef Glemp,prymas Polski
• biskup Stanisław Witwicki
• marszałek nadworny koronny Adam Kazanowski
• pisarz Henryk Sienkiewicz
• malarz Marcello Bacciarelli i jego żona Fryderyka
• Izabella Wazówna,córka Władysława IV Wazy
• Adam Parzniewski,marszałek dworu Anny Wazówny

Śluby królewskie w katedrze

• 12 września 1637 Władysław IV Waza i Cecylia Renata
• 10 marca 1646 Władysław IV Waza i Ludwika Maria Gonzaga
• 30 maja 1649 Jan Kazimierz i Ludwika Maria Gonzaga
• 5 lipca 1665 Jan III Sobieski i Maria Kazimiera d'Arquien

Koronacje w katedrze

• 13 września 1637 Cecylia Renata(żona Władysława IV Wazy)
• 19 października 1670 Eleonora Habsburg(żona Michała Korybuta Wiśniowieckiego)
• 4 października 1705 Stanisław Leszczyński i Katarzyna Opalińska
• 25 listopada 1764 Stanisław August Poniatowski

Tutaj 24 maja 1829 odbyła się uroczysta msza po koronacji Mikołaja I Romanowa na króla polskiego.Sam akt koronacji miał miejsce w Sali Senatorskiej na Zamku Królewskim.
Papieże w katedrze

• 28 października 1919 odbyła się tutaj uroczystość przyjęcia sakry biskupiej przez Achille Ratti,późniejszego papieża Piusa XI(1922-1939).Święcenia przyjął z rąk kardynała Aleksandra Kakowskiego,metropolity warszawskiego.Nuncjusz Ratti niejednokrotnie uczestniczył lub sam celebrował msze św.w tej świątyni.
• Warszawska archikatedra była pięciokrotnie odwiedzana przez papieża Jana Pawła II(1979,1983,1987,1991,1999)w czasie jego pontyfikatu oraz wielokrotnie wcześniej,gdy był biskupem i arcybiskupem.
• 25 maja 2006 wizytę w archikatedrze złożył papież Benedykt XVI,odbyło się wówczas spotkanie z klerem archidiecezji warszawskiej.Benedykt XVI jako Joseph Ratzinger był też obecny w tym miejscu w 1981,podczas pogrzebu metropolity warszawskiego,prymasa Stefana Wyszyńskiego.

Ciekawostki

• W południową ścianę katedry jest wmurowana pamiątka z powstania warszawskiego:fragment gąsienicy wraz z tabliczką pamiątkową z błędnym napisem"Gąsienica niemieckiego czołgu miny"Goliat",który podczas powstania warszawskiego w 1944 r.zburzył część murów Katedry".Tak naprawdę znajdujący się tam fragment gąsienicy na pewno nie należał do miny Goliath,ale prawdopodobnie do cięższego pojazdu typu Borgward IV.Eksplozja jednego z takich pojazdów na pobliskiej ulicy Kilińskiego doprowadziła 13 sierpnia 1944 do śmierci kilkuset powstańców i cywilów.
• Wzór dla trójkątnego gotyckiego szczytu sterczynowego katedry stanowił kościół św.Doroty we Wrocławiu.
• Od około 1951 roku do około roku 1971 dach katedry był pokryty czerwoną dachówką klasztorną,którą,mimo protestów prof.Zachwatowicza,wymieniono na dach miedziany.
• W krypcie książęcej w podziemiach znajduje się XIV-wieczna mensa gotycka ołtarza głównego świątyni odnaleziona podczas prac konserwatorskich