(Bitwa pod Trzcianem)starcie zbrojne,które miało miejsce 25 czerwca 1629 podczas wojny polsko-szwedzkiej(1626–1629).Bitwa pod Trzcianą uchodzi za największe polskie zwycięstwo od czasu bitwy pod Kircholmem hetman polny koronny Stanisław Koniecpolski zdecydowanie pokonał armię szwedzką dowodzoną przez króla Gustawa Adolfa.W tej głównie kawaleryjskiej bitwie jazda szwedzka za cenę ogromnych
strat własnych uratowała swoją piechotę przed nieuchronną zagładą.
Geneza
Król polski Zygmunt III Waza otrzymał pomoc militarną od cesarza Ferdynanda II w postaci 5000 piechoty i rajtarii,których późną wiosną 1629 przyprowadził gen.Jan Jerzy Arnheim i stanął obozem w okolicach Grudziądza.Zgrupowanie to postanowił zlikwidować król szwedzki Gustaw II Adolf wyruszając z Malborka na czele 5000 piechoty i 4000 jazdy.Gdy Szwedzi dowiedzieli się o połączeniu sił Arnheima z wojskami hetmana Stanisława Koniecpolskiego,rozpoczęli odwrót.
Bitwa
Szwedzi w odwrocie
W drogę powrotną do Malborka Szwedzi ruszyli 25 czerwca pierwszy rankiem wymaszerował z Kwidzyna Herman Wrangel,który miał pod sobą,nie licząc taboru,46 kompanii
piechoty i 25 kompanii jazdy.Jan hrabia Renu,który dowodził 17
kompaniami rajtarów opuścił miasto dopiero wieczorem.Odwrót
przeprowadzano w dwóch kolumnach w jednej piechota z taborami
maszerowała do Sztumu,natomiast osłaniająca jej marsz jazda posuwała się boczną drogą idącą przez Trzcianę,Straszewo i Pułkowice do Nowej Wsi,gdzie obie trasy łączyły się ze sobą.
Trzciana
Koniecpolski postanowił uderzyć na Szwedów,toteż wieczorem 24
czerwca Arnheim na czele austriackiej rajtarii wyruszył z Grudziądza,a
wkrótce po nim z Synichu wyruszyła jazda polska.Łącznie Polacy i
Austriacy mieli 1300 husarii(9 chorągwi),1200 jazdy kozackiej i 2000 rajtarii
cesarskiej(piechota austriacka została na miejscu).Następnego dnia
zaatakowali tylną straż szwedzką(2000 rajtarów i 60 muszkieterów),dowodzoną przez hrabiego Renu.Hetman rzucił do frontalnego ataku jazdę
kozacką i rajtarię,sam natomiast zaatakował z husarią prawe skrzydło
szwedzkie.Garstka muszkieterów została zmieciona z pola walki,zanim
zdołała zmienić front i oddać salwę.Rozpędzona husaria uderzyła z boku
na szwedzkich rajtarów.Już po kilku minutach walki szwedzki szyk został
złamany,w wyniku czego masa szwedzkiej rajtarii rzuciła się do
bezładnej ucieczki na północ w kierunku Straszewa.W pogoń za
uciekinierami rzuciła się jazda kozacka.Doszło do rzezi uciekających
rajtarów,gdyż ich ciężkie konie nie miały szans,by umknąć dobieranym i
szkolonym do walki z Tatarami polskim koniom.
Straszewo
Pod Straszewem,w odległości około 3 km,stała druga grupa szwedzkiej
jazdy licząca 700 żołnierzy,która na odgłos walki ustawiła się w
szykuWkrótce dołączył do niej hrabia Renu wraz z 300 uratowanymi z
pogromu rajtarami,których ustawił w drugim rzucie.Gdy pokazała się
ścigająca uciekających Szwedów jazda kozacka,została przywitana salwą z
pistoletów,która zatrzymała polską jazdę.Jednak zaraz potem pojawiła
się husaria i ruszyła z kopiami w ręku do ataku.Widok ten przeraził
szwedzkich rajtarów,którzy nie wytrzymali i rzucili się do ucieczki w
kierunku Pułkowic,gdzie stał z resztą jazdy król Szwecji Gustaw Adolf.
Pułkowice
Stojący pod Pułkowicami(7 km od Trzciany)Gustaw Adolf zdawał sobie
sprawę z klęski swojej tylnej straży.Zebrał 2150 nie uczestniczących
dotąd w bitwie rajtarów oraz 1000 ocalałych z pogromu niedobitków i
stawił czoła idącym w pościgu polskim jeźdźcom.Doszło więc do trzeciego
już starcia jadący na zmęczonych już koniach jeźdźcy polscy(Kozacy)bez zastanowienia zaatakowali czekające na nich wojska szwedzkie i nie
zatrzymała ich nawet silna salwa rajtarskich pistoletów.Wkrótce
przybyła husaria wraz z Koniecpolskim i rajtarzy cesarscy.Obie strony miały w tej chwili po 3000 jeźdźców,ale większość
Szwedów była wypoczęta,za to Polacy i Austriacy podbudowani
dotychczasowymi sukcesami.Szyki obu armii całkowicie się pomieszały i o
wyniku bitwy decydowała teraz nie taktyka,a biegłość szermiercza.Ponieważ w tej dziedzinie Polacy zdecydowanie górowali nad Szwedami,wynik starcia był z góry przesądzony.W zażartej walce czynny udział
brali obaj wodzowie Koniecpolski nawet strzałem z pistoletu obalił
jednego ze szwedzkich oficerów.W bardzo poważnym niebezpieczeństwie
znalazł się sam Gustaw Adolf,który przeżył dzięki ofiarności swoich
podkomendnych.Walka była zacięta,jednak w końcu lepsze wyszkolenie indywidualne
polskich jeźdźców doprowadziło do tego,że szyk szwedzki uległ
załamaniu.Widząc to,Gustaw Adolf rzucił się do ucieczki w kierunku
Sztumu.
Syn feldmarszałka kosztem własnego życia ocalił szwedzką piechotę
Piechota szwedzka znalazła się teraz w poważnym niebezpieczeństwie.Świadomy zagrożenia Wrangel rzucił do walki ostatni regiment jazdy,którym dowodził jego syn Johann.Wspomagany przez oddział niedobitków
spod Trzciany Johann Wrangel stawił czoła posuwającej się szybko jeździe
polskiej i austriackiej.Walka była krótka(zginął w niej syn
feldmarszałka),jednak wystarczyło to,by piechota zdążyła schronić się
za umocnieniami Sztumu.Ponieważ piechota polska i cesarska nie mogły
nadążyć za szybko posuwającą się kawalerią,nie można było osaczyć
miasta.Zamknięci tam Szwedzi wykorzystali zapadające ciemności i
wymknęli się,po czym uszli w kierunku Malborka.
Podsumowanie
Bitwa doprowadziła do prawie całkowitej likwidacji jazdy szwedzkiej,której straty wyniosły 600 zabitych i 200 wziętych do niewoli,w tym
wielu wyższych oficerów.Kosztem swej jazdy doskonała piechota szwedzka w
większości ocalała,tracąc ok.600 zabitych i 300 wziętych do niewoli.Polskie zwycięstwo nie zmieniło stosunku sił,jednak po tej bitwie
Szwedzi już do końca wojny nie zdołali odzyskać inicjatywy.Bitwa dobitnie wykazała,że bez wsparcia piechoty i artylerii jazda
szwedzka w otwartej walce nie może jednak równać się z jazdą polską.Na
królu Szwecji wielkie wrażenie wywarła jedna z kozackich chorągwi,której żołnierze otoczeni czterema kornetami szwedzkimi,dzięki
świetnemu wyszkoleniu indywidualnemu nie dopuścili,by nieprzyjaciel
mógł użyć broni palnej.Po bitwie znaleziono w tym miejscu wiele
obciętych rąk żołnierzy szwedzkich wraz z trzymanymi przez nie
pistoletami.Ocalały z pogromu Gustaw Adolf przyznał,że w takich
tarapatach nigdy jeszcze nie był.
Upamiętnienie
Walki rycerzy polskich pod Trzcianą zostały,po 1990 r.upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic,"TRZCIANA 25 VI 1629".
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz