Kolumna Zygmunta III Wazy w Warszawie

Pomnik króla Zygmunta III Wazy w Warszawie,na Starym Mieście,na placu Zamkowym,wzniesiony w latach 1643–1644 z fundacji Władysława IV Wazy według projektu Augustyna Locciego i Constantino Tencalli;restaurowany w latach 1885–1887 i 1929–1931,zniszczony w 1944,zrekonstruowany w latach 1948–1949,wpisany do rejestru zabytków w 1965.
Historia pomnika Zygmunta III Wazy

Kolumna Zygmunta pochodzi z 1644 i jest najstarszym świeckim pomnikiem w Warszawie.Została wystawiona z fundacji jego syna Władysława IV Wazy,który chciał w ten sposób uczcić pamięć swojego ojca.Monumentalny pomnik króla stał poza murami miasta aż do 1818.Koncepcję kolumny opracowali Augustyn Locci i Constantino Tencalla.Brązowy posąg króla pierwotnie złocony wykonał bolończyk Clemente Molli,a odlew z brązu wykonał królewski ludwisarz Daniel Tym.Trzon kolumny wykonano z pochodzącego z Gór Świętokrzyskich permskiego zlepieńca.Skała ta nazywana jest obecnie zlepieńcem zygmuntowskim.Kolumna Zygmunta przechodziła kilka renowacji.Pierwszą w 1743 przeprowadzał Franciszek Dąbrowski.Następną w 1810 wykonali Jakub Kubicki i Józef Boretti.W 1827 otaczające kolumnę ogrodzenie z żelaznych krat zmieniono na kamienne słupy połączone żelaznymi łańcuchami.W 1854 Henryk Marconi zaprojektował nowe otoczenie pomnika.Jego podstawa została otoczona żeliwną balustradą i ozdobiona czterema tryskającymi wodą trytonami zaprojektowanymi przez rzeźbiarza Kissa z Berlina,odlanymi z cynku w warszawskiej fabryce Karola Mintera.W latach 1862-1863 przeprowadzane były prace renowacyjne pod kierunkiem Józefa Orłowskiego.Gruntowną rekonstrukcją w latach 1885-1887 zawiadywał Edward Cichocki.Wówczas zwietrzały trzon kolumny z zlepieńca zygmuntowskiego zastąpiono granitowym.W związku z pracami regulacyjnymi przesunięto wtedy pomnik z osi Krakowskiego Przedmieścia ku zachodowi.W latach 1929-1931 podczas prac renowacyjnych przywrócono otoczeniu kolumny pierwotny wygląd usuwając basen,trytony i balustradę.Kolumna Zygmunta została powalona w nocy z 1 na 2 września 1944,trafiona pociskiem z niemieckiego działa czołgowego.W 1949 odbudowana(zatuszowano ok.200 uszkodzeń figury,dorobiono lewą dłoń,szablę i krzyż);z powodu budowy trasy W-Z figurę przesunięto o 6 m w kierunku płn.-wsch. i lekko obrócono Nowy trzon kolumny został wykonany z granitu strzegomskiego.Uroczysty powrót kolumny nastąpił 22 lipca 1949.Starsze trzony kolumny są eksponowane w jej pobliżu,opodal Zamku Królewskiego.
Opis kolumny
Cokół kolumny przyozdabiają cztery brązowe tablice.
Łaciński napis od strony południowej po przetłumaczeniu na polski brzmi:
Czci i przywiązaniu Poświęconą Kolumnę tę Zygmuntowi III Władysław IV Z rodu,miłości,talentów Syn;Z elekcji,porządku,szczęścia Następca;Ze ślubów,serca i czynu Wdzięczny;Ojcu Ojczyzny,Rodzicowi najlepiej zasłużonemu,Roku Pańskiego 1643 Wystawić rozkazał,Któremu już,Sława wieniec,Potomność wdzięczność,Wiekuistość pomniki Wzniosła, albo jest dłużna.
Od strony zachodniej:

tekst łaciński

tłumaczenie polskie

SIGISMVUNDUS III LIBERIS SVFFRAGIIS POLONIAE HAEREDITATE SVCCESSIONE IVRE SVECIAE REX PACIS STVDIIS GLORIAQ INTER REGES PRIMVS BELLO ET VICTORIIS NEMINI SECVNDVS MOSCORVM DVCIBVS METROPOLI PROVINCIIS CAPTIIS EXERCITIBVS PROFLIGATIS SMOLENSCO RECVPERATO TVRCIA POTENTIA AD CHIOCIMVM REFRACTA QVADRAGINTA QVATVOR ANNIS REGNO IMPRENSIS QVADRAGESIMVS QVARTVS IPSE IN REGIA SERIE OMNIVM AEQVAVIT AVT IVNXIT GLORIAM

Zygmunt III z mocy wolnej elekcji król Polski,z tytułu dziedziczenia,następstwa i prawa król Szwecji,w umiłowaniu pokoju i w sławie pierwszy pomiędzy królami,w wojnie i zwycięstwach nie ustępujący nikomu,wziął do niewoli wodzów moskiewskich,stolicę i ziemie[moskiewskie]zdobył,wojska rozgromił,odzyskał Smoleńsk,złamał pod Chocimiem potęgę Turcji,panował przez czterdzieści cztery lata,w szeregu czterdziesty czwarty król,dorównał w chwale wszystkim i przyjął ją[chwałę]całą

Od strony północnej:
Nie rośnie sława Zygmunta dzięki kolumnie ani głazom ciosanym:sam on dla siebie był górą:nie bierze on blasku od złota ani mocy od spiżu:blask jego był jaśniejszy od złota a mocniejszy od spiżu.
Oryginalna tablica od strony zachodniej zawiera wszystkie oficjalne tytuły Zygmunta III,północna duży kartusz herbowy i plakietkę z nazwiskiem ludwisarza Daniela Tyma oraz datę dokonania odlewów.Cokół wieńczą cztery spiżowe orły.Postać króla w rycerskiej zbroi,z szablą z krzyżem w ręku i koroną mierzy 275 cm.Pomnik ma 22 m wysokości.
Ciekawostki

• Z szablą króla związany jest przesąd,wedle którego upuszczenie szabli przez króla zwiastowało nieszczęścia i upadek miasta.
• Czerwono-czarna grafika przedstawiająca kolumnę Zygmunta posłużyła jako tło do tekstu A Martyr For My Love For You zamieszczonego we wkładce albumu Icky Thump grupy The White Stripes.