Colloquium charitativum

(łac.braterska rozmowa)wspólny zjazd katolików,luteran i kalwinistów,którego celem było uzyskanie jedności wiary i pokoju religijnego.Otwarcie Colloquium nastąpiło 28 sierpnia 1645 r.w Toruniu,a główne jego sesje odbywały się w ratuszu.Inicjatywa ta otrzymała gorące poparcie ze strony króla Władysława IV Wazy,a proklamował ją synod prowincjalny prymasa Macieja Łubieńskiego(12 listopada 1643).Colloquium miało się zebrać 10 października 1644 r.w Toruniu a zaproszono nań dissidentes de religione z Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego.Nieco później 20 marca 1644 podobne zaproszenie wyszło od króla Władysława IV.Reakcja luteran,kalwinistów i braci czeskich była pozytywna.Braci polskich nie dopuszczono do colloquium,choć zostali zaproszeni i przybyli.Wyznawcy Kościoła reformowanego połączyli się w 1645 r.na zjeździe w Lesznie z Braćmi czeskimi.Nie udała się natomiast taka unia z luteranami ze względu na zakaz Wittenbergi,a nade wszystko,dlatego,iż luteranie pruscy czuli się bezpieczni i nie chcieli unii z kalwinizmem zdominowanym przez szlachtę.Obradom przewodniczył z ramienia króla kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński,a później Jan Leszczyński.W spotkaniu wzięło udział 76 teologów,proporcjonalnie z każdej ze stron(27 luteran,25 katolików i 24 kalwinistów).Zarówno po stronie katolickiej,jak i protestanckiej przejawiły się tendencje do jedności w dziedzinie wiary.Colloquium pomogło lepiej wzajemnie poznać założenie doktrynalne,a sam zjazd rozbudził zainteresowanie podstawowymi zagadnieniami religijnymi i zrodził przekonanie,że tylko na takiej drodze można rozwiązać szereg spornych problemów.Różnice doktrynalne uzewnętrzniły się bardzo i do zgody nie doszło,ale też okazało się,że najbardziej pojednawczo byli nastawieni kalwiniści.Bardziej sztywne stanowisko zajęli luteranie.Samo jednak pokojowe spotkanie się teologów różnych wyznań chrześcijańskich,gdy trwała wojna trzydziestoletnia,było godne podziwu dla całej Europy.Toteż król Władysław IV Waza zamierzał z inspiracji katolików zwołać jeszcze jedno,podobne colloquium charitativum,ale plany te pokrzyżowała nadspodziewanie szybka śmierć(1648).