Iwla

Wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim,w powiecie krośnieńskim,w gminie Dukla,w dolinie Iwielki dopływie Wisłoki,przy drodze Dukla Nowy Żmigród i na stokach wzgórza Iwli.Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii pw.św.Jana Chrzciciela należącej do dekanatu Dukla w archidiecezji przemyskiej.
Historia

Miejscowość leży w dolinie rzeki Iwielka,dopływu Wisłoki.Na północ od wsi na stokach Wzgórz Iwielskich znajduje się przysiółek Helenówka.Na południowym-wschodzie wznosi się masyw Chyrowej(695 m),na południowym zachodzie:Dania(696 m) i Polana(651 m).Osadnictwo na tym terenie istniało już w III tysiącleciu p.n.e.o czym świadczą znaleziska,zaliczane do kultury ceramiki sznurowej.W czasach historycznych należała prawdopodobnie do rycerskiego rodu Bogoriów do Mikołaja Bogorii Skotnickiego.Po raz pierwszy wieś wymieniana jest w dokumencie wydanym w dniu 17 sierpnia 1366 roku przez Kazimierza Wielkiego,wystawionym we Włodzimierzu.Dokument ten zatwierdzał podział majątku kanclerza Janusza(Suchywilka) i darowanie części majątku swym bratankom.Dobrami kanclerza podzielili się Janusz,Piotr i Mikołaj synowie Jakuba Cztana z Kobylan.W XV w.była własnością Kobylańskich,(Jana Kobylańskiego herbu Grzymała przełom XV i XVI wieku),a potem Cikowskich,Lubnickich.W 1503 roku,Iwlę i Duklę w ramach wymiany za Majkowice koło Bochni,otrzymał Stanisław Cikowski z Mikluszowic kasztelan biecki.Założona była na prawie wołoskim,a w roku 1504 jej właściciel Stanisław Cikowski uzyskał zgodę na przeniesienie jej na prawo magdeburskie i przeszła na właścicieli Dukli.W 1532 roku,po śmierci męża,Ewa Cikowska przekazała okoliczne miejscowości,w tym Iwlę,pozostawiając sobie Duklę Mikołajowi Kobylańskiemu kasztelanowi rozpierskiemu,które potem dziedziczyła żona Anna Kobylańska z Pilczy oraz ich synowie;Jan i Krzysztof Kobylański.Po Krzysztofie Kobylańskim dobra odziedziczyły w 1568 r.jego siostry;Jadwiga Lubnicka z Kobylańskich żona Jana Lubnickiego i Iwla przeszła na ród Lubnickich.Ludność zamieszkująca obszar wsi wielokrotnie na przestrzeni wieków musiała stawać do walki w obronie swoich terytoriów.Najazdy obcych wojsk zagrażały mieszkańcom w latach 1474,1657,1704.8 kwietnia 1769 r.Konfederaci barscy pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego stoczyli tu zwycięską bitwę przeciw rosyjskim oddziałom Jelczaninowa.W czasie I wojny toczyły się tu walki w grudniu w 1914 r. i 6 maja 1915 r.a zwłoki poległych żołnierzy złożono na cmentarzu pod Łysą Górą.Krwawa bitwa pancerna rozegrała się tu od 12 do 14 września 1944 r.Mieszkańcy stali się uczestnikami i bohaterami jednej z największych górskich bitew pancernych II wojny światowej,pozostały po niej wraki czołgów.20 września 1944 r.przez Iwlę nacierał na Chyrową i Mszanę I Korpus Czechosłowacki gen.Svobody,który wykrwawił się na Wzgórzu Franków.Wieś wtedy została zrównana z ziemią,a tereny te nazwano Doliną Śmierci.W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Znane miejsca
W Iwli do niedawna znajdował się najstarszy(400 lat) i najgrubszy(620 cm obwodu pierśnicy)wiąz w Polsce wiąz górski Beskidnik.Obumarł w ostatnich latach wskutek grafiozy(naczyniowej choroby wiązów).Był pomnikiem przyrody.W górnej części wsi znajduje się,uznany za pomnik przyrody,wodospad Przy Młynie,jeden z nielicznych w Beskidzie Niskim.