Amelia Załuska

Amelia Załuska z Ogińskich(ur.10 grudnia 1805 w Zalesiu,zm.5 września 1858 w Ischii)kompozytorka,poetka,malarka,współzałożycielka(wraz z mężem,Karolem)uzdrowiska Iwonicz-Zdrój,dama Orderu Gwiaździstego Krzyża.
Biografia

Była córką kompozytora Michała Kleofasa ks.Ogińskiego(1765-1833) i Marii Nèri(1778-1851),śpiewaczki.Z domu rodzinnego wyniosła zamiłowanie do nauki,literatury i muzyki.Znała kilka języków:francuski,angielski,włoski(jej matka była Włoszką) i niemiecki.Znała również łacinę,rosyjski i litewski.Od najmłodszych lat odbywała dalekie podróże.Dzięki kształceniu się u wybitnych nauczycieli muzyki,opanowała biegle grę na fortepianie i posiadała wiedzę teoretyczną potrzebną do uprawiania kompozycji.Z pasją zajmowała się poezją.Pisała wiersze okolicznościowe i malowała.Skomponowane przez nią utwory na fortepian to m.in.Polonez c-moll na cztery ręce,Polonez A-dur,Mazurek d-moll,Polka,trzy Walce i krótkie utwory:Marche de Cavallerie i Les Adieux à Joseph(Souvenir) i Walce zatytułowane Echa Iwonicza,opublikowane anonimowo w Wiedniu.Do Iwonicza przybyła z Kłajpedy,będąc już żoną Karola Załuskiego.Ślub ich odbył się 11 maja 1826 w Kościele Karmelickim w Wilnie.Lata 1831–35 Załuscy spędzili w państwie pruskim,w Kłajpedzie.Po konfiskacie majątków na Litwie i utracie prawa do mieszkania,przeprowadzili się w 1837 r.do Galicji i objęli Iwonicz.W latach 1837–1845 Amelia pomagała mężowi w budowie uzdrowiska.Można ją uznać za pierwszego urbanistę i architekta uzdrowiska.Według jej projektów i pod jej nadzorem powstawały pierwsze zabudowania uzdrowiskowe.W tym czasie odbudowano źródła za pomocą drewnianej cembrowiny,a nad nimi postawiono klasycystyczny kiosk na ośmiu kolumnach.Stanowi on dziś najcenniejszy zabytek małej architektury uzdrowiska.Wybudowano zakład kąpielowy,budynki dla kuracjuszy i zabudowania usługowe.W parku zdrojowym ustawiono zegar słoneczny.Dla wygody leczących się wybudowano chodniki,ścieżki,a na potoku oryginalne drewniane mostki.W 1842 r.uruchomiono sklepy w specjalnie wybudowanym dla tego celu piętrowym budynku nazwanym„Bazarem”.Pomagała okolicznym mieszkańcom.W 1847 r.zorganizowała pomoc dla ludzi dotkniętych tyfusem.Zmarła w 1858 r.w Ischii we Włoszech i tam została pochowana.Imię jej nosi jedno ze źródeł mineralnych w Iwoniczu-Zdroju.W kościele parafialnym w Iwoniczu znajduje się tablica pamiątkowa.W 2002 r.Gimnazjum w Iwoniczu-Zdroju otrzymało imię„Amelii i Karola Załuskich”.Z małżeństwa z Karolem hr.Załuskim miała jedenaścioro dzieci.Są to:Michał Karol Załuski(1827–1893)żonaty z Heleną hr.Brzostowską,Teofil Załuski(1828–1829),Maria(1829–1910)zamężna z Władysławem Gołaszewskim,Emma(1831–1912)zamężna z Teofilem Wojciechem Ostaszewskim,Józef Załuski(1832–1834),Karol Bernard Załuski(1834–1919),Ireneusz Załuski(1835-1868),Stanisław Maria Załuski(1838–1904),Iwo Załuski(1840-1881),Ida(1841–1916)zamężna z Hugonem hr.Seilernem i Franciszka Fanny(1843–1924)zamężna z Witem hr.Żeleńskim.