Michał Sokolnicki

Herbu Nowina(ur.29 września 1760 w Wierzei,zm.24 września 1816 w Warszawie),generał wojsk polskich,inżynier wojskowy,polityk,autor rozpraw naukowych i wynalazków z dziedziny techniki.
Młodość i lata nauki
Jego rodzicami byli Franciszek Sokolnicki i Urszula z Poklateckich.Pierwsze wychowanie i nauki pobierał w opactwie obrzańskim.Do 1777 r.uczył go w domu francuski ksiądz Jan Courieu,przede wszystkim historii i nauk matematycznych.W latach 1777-1780 studiował w Szkole Rycerskiej w Warszawie.Ze szczególną gorliwością oddawał się nauce budownictwa i fortyfikacji.Szkołę ukończył w stopniu porucznika.W latach 1780-1781 przebywał na dworze ks.Augusta Sułkowskiego w Rydzynie.Przyjaźnił się z Józefem Sułkowskim,którego stał się nauczycielem i wychowawcą.Zrealizował pierwszą pracę inżynierską,polegająca na przekopaniu kanału osuszającego bagnisty teren w jednym zimowym sezonie,wykorzystując fakt zamarznięcia gruntu.W latach 1781-1787 odbył podróże zagraniczne poświęcone prawdopodobnie na dalsze doskonalenie się w dziedzinie inżynierii polowej i cywilnej.W roku 1789 założył wraz z płk.Jakubem Jasińskim,już w stopniu kapitana,Wileński Korpus Inżynierów i wykładał geometrię praktyczną i budownictwo.Członek Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.W roku 1791 został wysłany do Saksonii dla przeprowadzenia studiów w dziedzinie hydrografii i inżynierii wojskowej,wyniki których przedstawił w 1792 r.w specjalnym raporcie Komisji Wojskowej,która nagrodziła Sokolnickiego odezwą pochwalną i awansem na podpułkownika inżynierów.
Wojna polsko-rosyjska 1792 r.
W 1792 r.został kwatermistrzem generalnym armii litewskiej w wojnie polsko-rosyjskiej.Zajmował się także budową fortyfikacji,stanowisk artylerii,magazynów itp.W czerwcu tegoż roku pod Grodnem zbudował z tratw oryginalnej konstrukcji most pływający w kształcie łuku zaklinowanego prądem rzeki Niemen,po którym przeszły cofające się wojska polskie z taborami i artylerią.Lata 1792-1794 spędził w rodzinnych stronach wziąwszy abszyt(zwolnienie)z wojska.W tym czasie przygotował podręcznik pomiarów polowych i podjazdów wojennych krążący w odpisach nie wydany drukiem.
Insurekcja kościuszkowska 1794 r.
W czasie insurekcji kościuszkowskiej 1794 r.otrzymał nominację na pułkownika i patent od Kościuszki na tworzenie Korpusu Stałego Strzelców pod imieniem Województw Wielkopolskich.Wziął udział w obronie Warszawy przed Prusakami m.in.w Wawrzyszczewie,a następnie wespół z Henrykiem Dąbrowskim w wyprawie wielkopolskiej(bitwy pod Kamionną,Bydgoszczą,Fordoniem,Toruniem).Za bitwę pod Kamionną nagrodzony złotą obrączką Ojczyzna Obrońcy Swemu nr 47.Osłaniał odwrót do Warszawy.13 listopada otrzymał patent generała majora.24 grudnia towarzyszył dobrowolnie Ignacemu Zakrzewskiemu prezydentowi Warszawy,wespół z Ignacym Potockim,Tadeuszem Mostowskim,Janem Kilińskim i Andrzejem Kapostasem,w zsyłce do Petersburga.Opiekował się chorymi Zakrzewskim i Potockim.Poświęcał się w wolnych chwilach pasjom naukowym(traktat o filtrowaniu wody przez węgiel,wynalazek Geodesigraphu przyrządu do pomiarów inżynierskich).W 1796 r.po śmierci carycy Katarzyny II opuścił z Zakrzewskim Petersburg i przez Wołyń odprowadził Zakrzewskiego do jego majątku w Żelechowie.Na ten czas przypadają ciężkie sprawy sercowe Sokolnickiego,zupełne zawody w projektach osobistych i zamiarze małżeństwa z Marianną Zakrzewską,późniejszą żoną jego brata Jana Nepomucena.
Pobyt w Paryżu
W 1797 r.zatrzymał się w Poznańskiem,aby we wrześniu tego roku przez Lipsk(11 września)udać się do Paryża.Tu podjął myśl o utworzeniu Legii Naddunajskiej opartego na sojuszu francusko-polskim,opracowywał plany i memoriały,w których prezentował szeroko zakrojone poglądy,między innymi na temat imperialistycznych zamiarów Rosji wobec Europy,wynikających z istniejącego jakoby testamentu Piotra I oraz roli Francji,która jako jedyna była w stanie im zapobiec.
Legiony Polskie
W 1800 r.otrzymał nominację na szefa brygady piechoty Legionu,a następnie szefa sztabu,adiutanta komendanta.Pełnił wszystkie obowiązki czynnego dowódcy Legionu obok formalnego dowódcy Kniaziewicza.Odbywał kampanię u boku wojsk francuskich w wojnie z Austrią(Eichhorn,Offenbach,Philipsburg,St.Christoph,Smotzwert,Gars,Salzburg).W 1801 r.po zawarciu pokoju z Austrią,towarzyszył Legionowi na zimowym leżu w dolinie rzeki Krems.Jego sztab mieścił się w Kremsmünster,gdzie w miejscowym opactwie oddawał się w wolnych chwilach studiom naukowym.Z chwilą otrzymania rozkazów przejścia Legionu do Toskanii,sprowadził oddziały przez Szwajcarię.W latach 1802-1803,po reorganizacji Legionu,Sokolnicki został we Włoszech,gdzie się leczył,zajmując się jednocześnie przedmiotami naukowymi i publikacjami.W 1804 r.został powołany na członka rzeczywistego Towarzystwa Akademickiego Nauk.
Kampania 1806-1807
W 1806 r.odbył u boku Napoleona kampanię pułtuską.W 1807 r.w stopniu generała brygady objął dowództwo pierwszej brygady w Legionie trzecim Wojsk Polskich,z którym po energicznym wdrożeniu subordynacji,walczył na Pomorzu(Słupsk,Gdańsk-Neufahrwasser-Weichselmünde).W tym czasie dekretem Napoleona,datowanym z Finckenstein 19 kwietnia,otrzymał Krzyż Legii Honorowej.
Armia Księstwa Warszawskiego i wojna polsko-austriacka 1809 r.
1 sierpnia 1808 otrzymał ostateczny Patent Królewski nominujący go generałem brygady wojsk Księstwa Warszawskiego.W latach 1808-1809 Sokolnicki,w ramach wojny polsko-austriackiej,brał udział w bitwach które miały miejsce w Raszynie-Falentach,Grochowie,Górze Kalwarii,Sandomierzu.Jego efektowne zwycięstwo w bitwie pod Górą Kalwarią miało kluczowe znaczenie dla dalszego rzowoju wypadków i umożliwiło późniejsze sukcesy.W 1809 r.otrzymał od Napoleona nominację na generała dywizji(dekret z 14 sierpnia 1809 roku) i odebrał z jego rąk Krzyż Oficerski Legii Honorowej(12 sierpnia),a także Krzyż Komandorski Virtuti Militari(nadany 22 sierpnia 1809 r.) i stopień generała dywizji w wojsku Księstwa Warszawskiego.Objął dowództwo pierwszej brygady w dywizji gen.Zajączka z kwaterą główną w Lublinie.Tutaj zawiązały się stosunki bliższej zażyłości z ordynatem Stanisławem Zamojskim i z Puławami,w szczególności z księżną Izabellą.Tu raz jeszcze oddał się złudzeniu osobistego szczęścia,szybko jednak odwrócił się od związku z Emmą Potocką,córką Seweryna,generała w 1792 r.W marcu 1810 r.został dowódcą radomskiego okręgu wojskowego.W tym samym roku zapadł ciężko na zdrowiu,będąc bliski utraty życia przebywał kilka miesięcy w Puławach,a następnie udał się na dalsze leczenie.Jadąc przez Harz i Turyngię do kąpieli w Pyrmont przyjęty został gościnnie przez ks.Jerzego Waldeck-Pyrmont.Okres leczenia wykorzystał na studia naukowe(wydane w Paryżu w 1812 r.Studium strategiczne i topograficzne klęski Legionów Rzymskich Varusa w okolicach Lippestadt w lesie Teutoburskim).Stąd udał się do Belgii.Na prośbę ks.Izabelli skupował po drodze cenne przedmioty do tworzonego przez oboje książąt muzeum,którego był bezsprzecznym współzałożycielem.Czasy rewolucji i sekularyzacji,pochodów wojsk i rozmaite władania ułatwiały zakupy co cenniejszych przedmiotów.Do marca 1811 r.wysłał do Puław ok.30 pak z obrazami,sztychami,gotyckimi witrażami,medalionami.W 1811 r.Sokolnicki w swej podróży dotarł do Paryża,gdzie przedstawił Napoleonowi stan służby swojej kampanii legionowej 1800 r.wojny 1806 r.oraz kampanii 1809 r.Tę ostatnią przedstawił od strony czynów dokonanych jak i zamierzonych,do których nie dopuszczono,krytykował wodza ks.Józefa Poniatowskiego.Skreślony z ewidencji służby czynnej w Księstwie Warszawskim za przetrzymanie urlopu,pozostał w Paryżu,zajmując się pracą naukową.Jako członek czynny Stowarzyszenia Akademickiego Nauk i Towarzystwa Zachęty Naukowej przedstawiał tam swoje referaty z dziedziny techniki i hydrauliki.Degradacja w Księstwie Warszawskim nie przeszkadzała mu w Paryżu,gdzie dostał się do sztabu Napoleona i rozpoczął prace o charakterze informacyjnym i strategicznym,związane z przygotowywaną wyprawą na Rosję.Opracował również kompleks memoriałów,poprzedzonych ogólnym tytułem"Memoriał o polityce rosyjskiej i odbudowaniu Królestwa Polskiego".Wbrew ambicjom Sokolnickiego,wykorzystana została najsłabsza część prac,niepozbawiona błędów,czyli część informacyjna.
Kampania 1812 r.
W roku 1812 towarzyszył Napoleonowi w podróży poprzez Drezno,Poznań do Królewca,w czasie której wyszły ostatnie rozkazy powołujące Wielką Armię.W Królewcu został mianowany do służby przybocznej Napoleona w sztabie osobistym,zwanym Maison Militaire de l’Empereur,pod ogólnym szefostwem Duroca.Sokolnicki miał pod sobą odrębny wydział do spraw dotyczących krajów,przez które przechodziła Armia,a więc przede wszystkim spraw polskich,również politycznych,obok spraw topograficznych,rozpoznawczych i wywiadowczych.Odrzucone jednak zostały przez Napoleona wcześniejsze jego opracowania planów strategicznych.W drodze do Moskwy Napoleon coraz częściej powierzał Sokolnickiemu ważne misje i używał go w charakterze adiutanta(Smoleńsk,Borodino,pod Moskwą).O roli Sokolnickiego podczas odwrotu spod Moskwy nic nie wiadomo.
Kampania 1813-1814
W 1813 r.Sokolnicki wznowił prace sztabowe i rozpoznawcze o ruchach wojsk i sił nieprzyjacielskich:rosyjskich,pruskich i austriackich.Napoleon wysłał Sokolnickiego z misją do Krakowa,do ks.Józefa.7 czerwca tegoż roku w Bunzlau(Bolesławcu)gen.Berthier rozkazem przeznaczył Sokolnickiego do służby czynnej w Korpusie Polskim.Dostał komendę 7.Dywizji lekkiej jazdy polskiej,z którą toczył liczne potyczki z oddziałami prusko-rosyjskimi i austriackimi na terenie Saksonii w rejonie Żytawy,Löbau,Hohensteinau,Colditz,Altenburga,Penig.Z początkiem października otrzymał dowództwo IV Korpusu po generale Kellermannie z powodu choroby tegoż ostatniego.W bitwie pod Lipskiem siłami dwóch brygad IV Korpusu osłaniał prawe skrzydło Francuzów prowadząc szereg wielkich szarż i rozbił linie węgierskiej piechoty ks.Augusta Hesko-Homburskiego.Następnie wziął udział w ataku na centrum nieprzyjaciela,przez stanowcze natarcie na lewe skrzydło.W drugim dniu bitwy(18 października)IV Korpus osłaniał pozycje od Loessnig w głąb doliny Wachau.W czasie odwrotu wybuchło rozprężenie,samowola za sprawą generałów Krukowieckiego i Kwaśniewskiego,który przed frontem poważył się zelżyć gen.Sokolnickiego,za co jednak pod sąd nie poszedł.Sokolnicki wytrwał i w listopadzie z resztą wojsk polskich pod wodzą Dąbrowskiego dotarł do Sedanu.Urlopowany dotarł do Paryża i tu dotrwał do oblężenia.W 1814 roku razem z gen.Woyczyńskim dowodził Gwardią Honorową.O pewnym epizodzie zachowała się relacja w Journal de Commerce z 4 maja 1814 roku,a dotyczyła walk pozycji artyleryjskiej,obsługiwanej przez uczniów Szkoły Politechnicznej,ocalonej dzięki brawurowej akcji gen.Sokolnickiego.Z polecenia gen.Dąbrowskiego brał udział wespół z płk.Szymanowskim w delegacji do Napoleona w Fontainebleau i cesarza Aleksandra w Paryżu.Wracającemu do Kraju generałowi Sokolnickiemu powierzono zaszczytną misję sprowadzenia zwłok ks.Poniatowskiego.Po drodze w Nancy wziął szczątki ciała pochodzące z grobowca króla Stanisława Leszczyńskiego,kilkakrotnie sprofanowanego,ale uchodzące za jego relikwie.Przez Poznań kondukt dotarł do Warszawy.Szczątki króla zostawił w kościele Katedralnym w Poznaniu,szczątki księcia oddał narodowi w kościele Św.Krzyża w Warszawie.
Królestwo Polskie
Ostatnie lata spędził w Warszawie,do żadnych poważniejszych zadań nie powołany.W tym czasie wybuchła afera na skutek opublikowania w Paryżu z końcem lata 1814 r."Dziennika czynności wojskowych...zredagowanego na podstawie notatek oryginalnych..."opisującego zajścia z Krukowieckim po bitwie pod Lipskiem.Generał Sokolnicki jeszcze w Paryżu skreślił rys historyczny kampanii 1813 r.ze specjalnym uwzględnieniem 7.dywizji IV Korpusu i oddał go do druku osobiście lub zrobił to któryś z jego adiutantów.Rozpoczęła się długa i mozolna procedura procesowa najpierw w Paryżu,później w Warszawie,w której stroną byli gen.Sokolnicki i gen.Krukowiecki,który nie szczędził generałowi Sokolnickiemu publicznie obelżywych słów.Procedura ciągnęła się w kilku komisjach i oparła się o wielkiego księcia Konstantego,cara Aleksandra i do śmierci Sokolnickiego nie została zakończona.W tym czasie gen.Sokolnicki wycofał się z życia publicznego i oddał się pracom naukowym i piśmienniczym.Mieszkał na Nowym Świecie pod nr 19 w kamienicy bankiera Izaaka Olliera,zajmując się także wychowaniem dwu bratanków Piotra i Michała,pozostałych po zmarłym w 1813 r.bracie Janie Nepomucenie.Zmarł 24 września 1816 w wyniku wypadku,któremu uległ podczas parady wojskowej na placu Saskim dzień wcześniej w Warszawie.Pochowany został 26 września w katakumbach na Cmentarzu Świętokrzyskim w Warszawie na Koszykach(skasowanym w 1836 r.)