Biografia
Lata młodości
Emigracja
Pobyt w Londynie,który zachwycił Słowackiego,przeciągnął się do września.Przez wzburzone wody Cieśniny Kaletańskiej poeta wrócił na kontynent z zamiarem pozostania przez jakiś czas na emigracji we Francji.Pod koniec 1832 roku Słowacki podjął decyzję o wyjeździe do Szwajcarii.Było to spowodowane faktem,że poeta czuł się zawiedziony Paryżem,który oceniał znacznie gorzej od Londynu,zniechęcony stosunkami wśród polskiej emigracji,a także z powodu publikacji„III części Dziadów”,w której August Bécu(ojczym Słowackiego)symbolizowany przez Doktora został przedstawiony w bardzo negatywnym świetle.30 grudnia 1832 r.opuścił stolicę Francji i osiadł nad Jeziorem Genewskim,w Pâquis na przedmieściu Genewy.Czas poświęcał na pisanie,długie pobyty w bibliotekach,wycieczki łodzią po jeziorze i liczne spotkania towarzyskie.W tym czasie wydał trzeci tom Poezji(1833 r.)Na początku sierpnia 1834 r.wraz z polską rodziną Wodzińskich wyruszył na długą wyprawę w Alpy.Statkiem przez Jezioro Genewskie dotarli do Villeneuve,skąd wyruszyli w górę doliny Rodanu.Na mułach pokonali góry osiągając Spiez,po czym statkiem przez jeziora Thun i Brienz dopłynęli do słynnej kaskady Giessbach.Stąd ponownie przez góry,przez Grindelwald i masyw Gotharda ze sławnym Teufelsbrücke nad rzeką Reuss osiągnęli Jezioro Czterech Kantonów z kapliczką Wilhelma Tella.Powrót nastąpił drogą kołową przez Lucernę i Berno do Genewy.Wycieczka ta zaowocowała wieloma pięknymi wierszami,stanowiąc także tło dla najpiękniejszego poematu miłosnego pt.W Szwajcarii.W lutym 1836 r.Słowacki opuścił Szwajcarię.Z Genewy dotarł do Marsylii,stamtąd parowcem przez morze do Livorno,skąd dyliżansem przez Civitavecchia do Rzymu.Tam nawiązał przyjaźń z Zygmuntem Krasińskim,który stał się pierwszym wnikliwym krytykiem twórczości Słowackiego.Trzy miesiące później wyjechał do Neapolu,a stamtąd do Sorrento.Od sierpnia 1836 r.do czerwca 1837 r.podróżował po Grecji,Egipcie,Palestynie i Syrii.W końcu osiadł na stałe w Paryżu.Kiedy w czerwcu 1842 r.w Nanterre pod Paryżem powstało Koło Sprawy Bożej założone przez Andrzeja Towiańskiego,przystąpił do niego również Słowacki.Dzięki temu,że działał tu również Mickiewicz,poeci spotykali się wielokrotnie.Niezgoda na zasady panujące wśród towiańczyków(zakaz pisania,wzajemna spowiedź,uległość wobec Rosji)spowodowała odejście Słowackiego z Koła w listopadzie 1843 r.W 1848 r.mimo,że był poważnie chory,wyruszył do Wielkopolski,by wziąć udział w powstaniu,jednak zamierzeń swych nie zrealizował.Wtedy też ostatni raz spotkał się z matką we Wrocławiu.Nigdy się nie ożenił.Był typowym rentierem.Przysyłane przez matkę pieniądze umiejętnie pomnażał,inwestując je na paryskiej giełdzie,m.in.w akcje kolei lyońskiej.Pozwoliło mu to zyskać pewną niezależność finansową.Umożliwiło to też Słowackiemu nie tylko wydawanie własnej twórczości,ale przede wszystkim poświęcenie się tej twórczości.
Pogrzeb
Juliusz Słowacki został pochowany na paryskim Cmentarzu Montmartre.Idea sprowadzenia prochów poety do kraju zrodziła się w pierwszych latach XX wieku.Postanowiono przenieść je do Krakowa i złożyć w podziemiach katedry wawelskiej w setną rocznicę urodzin wieszcza,przypadającą w 1909 roku.Stosowny komitet obywatelski zebrał odpowiednie fundusze,a pod koniec marca 1909 roku nadeszła z Francji zgoda na ekshumację i przewiezienie zwłok.Jednakże kardynał Jan Puzyna,biskup krakowski,stanowczo nie wyraził zgody na pochowanie ciała Juliusza Słowackiego na Wawelu.Mimo nacisków opinii publicznej,swojego zdania nie zmienił.Doprowadziło to do rezygnacji po kilku miesiącach z planów ponownego pochówku.14 czerwca 1927 ekshumowano szczątki Słowackiego,które następnie na polecenie marszałka Józefa Piłsudskiego zostały przewiezione do Polski.Jego trumna płynęła w górę Wisły z Gdańska do Warszawy na pokładzie statku Mickiewicz,który zatrzymywał się w licznych portach rzecznych(Grudziądz,Toruń,Włocławek,Płock,Modlin),gdzie miejscowa ludność składała hołd prochom wieszcza.26 czerwca statek przybił do przystani w Warszawie,skąd orszak pogrzebowy przeszedł ulicami stolicy do katedry świętego Jana.Nazajutrz przewieziono trumnę Słowackiego na Dworzec Główny.Stąd wyruszył pociąg wiozący ją do Krakowa.28 czerwca na dziedzińcu zamku na Wawelu odbyła się uroczysta ceremonia pogrzebowa.Na jej zakończenie Józef Piłsudski wypowiedział wielokrotnie cytowane słowa: W imieniu Rządu Rzeczypospolitej polecam Panom odnieść trumnę Juliusza Słowackiego do krypty królewskiej,bo królom był równy.Jego prochy zostały złożone obok Adama Mickiewicza w Krypcie Wieszczów Narodowych w Katedrze na Wawelu.Był ulubionym poetą Józefa Piłsudskiego.Odnowiony,pierwotny grób Juliusza Słowackiego,zaprojektowany przez przyjaciela poety,francuskiego artystę Charles’a Pétiniaud-Dubos,można nadal oglądać na Cmentarzu Montmartre.
Twórczość
Mimo iż Słowacki żył zaledwie 40 lat,jego twórczość literacka była obfita i różnorodna;poeta pozostawił po sobie 13 dramatów,blisko 20 poematów,setki wierszy,listów oraz jedną powieść.Stworzył również spójny system filozoficzny,który nazwał filozofią genezyjską.Jako,że spuścizna literacka Słowackiego była bogata tematycznie,jego twórczość podzielić można na cztery okresy.Na przemiany filozoficzno-estetyczne twórczości Słowackiego decydujący wpływ miało uwielbienie literatury klasycystów,jakie panowało w domu poety.Władysław Szturc uważał,że Słowacki zaczynał tworzyć jako pseudoklasyk,a patronowali mu nie romantycy tacy jak Lord Byron czy Percy Shelley,ale Wolter.Młody poeta próbował w tym czasie przetłumaczyć Mahometa Woltera.Inspirowany zaś tragedią Mendog napisaną przez swojego ojca,rozpoczął pracę nad swoim Mindowem.Twórczość Słowackiego z tego najwcześniejszego okresu opierała się na oświeceniowym deizmie,religijnym sceptycyzmie i cynizmie.Obficie czerpała również z myśli takich pisarzy jak:Francis Bacon,Kartezjusz,Baruch Spinoza,Niccolò Machiavelli czy Innocent Gentillet.Głównym tematem jego ówczesnych dzieł(m.in.Marii Stuart)były wojny religijne,które uważał za maskę fanatyzmu i pretekst do wojny o władzę.Słowacki zastanawiał się przy tym:jeżeli wiadomo,że Boga nie ma,skąd chęć walki za religię i wiarę?W centrum tych dzieł tkwiła fascynacja złem,która z czasem(kiedy przyjęła cechy fatalistyczne)zadecydowała o zwrocie Słowackiego w stronę romantyzmu.Pierwsze wiersze Słowackiego były bardziej swobodnymi przekładami z Alphonse de Lamartine’a,Thomasa Moore’a oraz Edmunda Spensera niż oryginalnymi kompozycjami.Poważniejsze próby literackie tworzył od ok.1825 roku;debiutował zaś anonimowo powieścią bajroniczną„Hugo”w roku 1830.W 1832 r.wydał pierwszy i drugi tom„Poezji”(trzeci ukazał się w 1833 r.)Publikacje,zdradzające już romantyczny charakter jego twórczości,zawierały wczesne powieści poetyckie(m.in.Żmija,Jan Bielecki,Mnich i wspomniana wyżej tragedia Maria Stuart);nie wzbudziły one jednak zainteresowania środowiska emigracji polskiej w Paryżu.W następnych latach twórczość Słowackiego uległa przemianie;w liście do matki z 20 października 1835 pisał:znienawidziłem moje pierwsze utwory(...)rozwinęło się we mnie jakieś nowe piękności uczucie.Za czynnik,który zadecydował o rozpoczęciu drugiego okresu myśli Słowackiego,nazywanego nieraz etyką chrześcijańską,uważa się lekturę Konrada Wallenroda Mickiewicza.Jego dzieła odrzuciły wówczas wolterowski ład,a często zaczęły czerpać ze wzorców i rekwizytorni tragedii Shakespeare’a.Wkrótce powstał poemat W Szwajcarii(1835–36) i liryki:„Rozłączenie”,Rzym,Sumienie.Ogromny wpływ na twórczość Słowackiego miały podróże m.in.do Włoch,Grecji,Egiptu,Palestyny i Libanu(tam powstał Anhelli).Podczas pobytu we Florencji(1837/1838)rozpoczął intensywną pracę nad swoimi utworami.Powstał wtedy m.in.Ojciec zadżumionych(1839 r.)Wacław.W grudniu roku 1838 wrócił do Paryża.Z końcem lat 30.Słowacki w liście do Zygmunta Krasińskiego zapowiedział napisanie„wielkiego poematu w rodzaju Ariosta,który ma się uwiązać z sześciu tragedii,czyli kronik dramatycznych”.W zamierzeniu miała to być swoista literacka kronika prezentująca bajeczne początki państwa polskiego,nawiązująca do tradycji,legend i historii pogańskich czasów Słowian.Projekt doczekał się jednak tylko częściowej realizacji;powstały dwie tragedie romantyczne Balladyna(1839 r.) i Lilla Weneda(1840 r.)W roku 1844 zaczął pisać prozą poetycką swój niezwykły wykład filozofii:Genezis z Ducha.W twórczości poety rozpoczął się tym samym okres intensywnej pracy nad filozofią genezyjską.Charakter genezyjski mają wszystkie późniejsze dzieła Słowackiego,z których na uwagę zasługują:Samuel Zborowski i Król-Duch.Oba dzieła zapatrują się na oryginalny system filozoficzny autora z dwóch różnych perspektyw:egzystencjalnej,dotyczącej jednostki ludzkiej oraz historiozoficznej.Juliusz Słowacki od młodego przekonany był o swoim geniuszu poetyckim oraz przeznaczeniu do roli przewodnika narodu,które to przekonania podsycała w nim matka,Salomea.Zdaniem poety istnieją dwie drogi do poznania absolutu.Pierwsza to poznanie naukowe,które jest jednak tylko cząstkowe i wymaga żmudnych,długotrwałych badań;druga natomiast polegała na objawieniu,natychmiastowo zapewniała wiedzę o wszechświecie.Objawienie staje się jednak udziałem jedynie jednostek wybitnych stąd przekonanie Słowackiego,iż owe wybrane jednostki(natchnieni poeci)powinni przyjmować rolę duchowego przewodnika reszty narodu.Stworzył oryginalne wielkie dramaty:Kordian 1834 r.Balladyna 1834 r.(wyd.1839 r.)Horsztyński 1835 r.Lilla Weneda 1840 r.Mazepa 1839 r.Sen srebrny Salomei 1843 r.Ksiądz Marek 1843 r.Fantazy 1845–46,poematy:Anhelli 1838 r.Beniowski 1841 r. i Król-Duch.Uprawiał wyrafinowaną prozę poetycką to Genezis z Ducha 1844 r.Szczyt jego poetyckiego geniuszu stanowi cykl tajemniczych liryków genezyjskich,gdzie daje wykładnię swojego systemu filozoficznego ewolucji świata od materii do czystego ducha(poemat Król-Duch 1845–1849).Niesamowitym spełnionym proroctwem Słowackiego stał się jego wiersz Pośród niesnasków Pan Bóg uderza...z 1848 roku,który wielokrotnie przywoływał Jan Paweł II.
Millenaryzm Słowackiego
Romantyzm,a zwłaszcza romantyzm polski obfitował w zainteresowania romantyków tajemno-spirytualnymi aspektami rzeczywistości i historii.Była to niejako programowa wręcz reakcja na filozofię racjonalności doby oświecenia.Obok mistycyzmu,popularne było też zwracanie się w kierunku zapomnianych,starych koncepcji filozoficzno-religijnych.Jedną z tych koncepcji była wczesnochrześcijańska idea millenaryzmu.Dzieła Słowackiego prawdziwy renesans przeżyły w okresie Młodej Polski.Nawiązywał do niej m.in.Antoni Lange(powieść Miranda,esej Rzuty),który w oparciu o wiedzę z dziedzin okultyzmu,spirytyzmu i buddyzmu poddał krytyce i rozwinięciu filozofię genezyjską.Lange twierdził wręcz,że wyzwolenie narodu polskiego zapewnia nie twórczość Mickiewicza,ale wnikliwa lektura Króla Ducha.Podobny pogląd na tę sprawę mieli również inni poeci tego okresu,np.Wacław Rolicz-Lieder czy Bogusław Adamowicz.Tadeusz Boy-Żeleński w zbiorze felietonów Znasz li ten kraj?ubolewał nad zaniedbaniem Słowackiego w polskim szkolnictwie,ówczesnej kulturze i świadomości czytelniczej względem wciąż wysokiej pozycji Adama Mickiewicza.
Dzieła
Wiersze
- Anioł ognisty mój anioł lewy
- Do matki(Zadrży ci nie raz serce...)
- Do Michała Rola Skibickiego
- Duma o Wacławie Rzewuckim(1832 r.)
- Grób Agamemnona(1839 r.)
- Hymn(Bogarodzico,Dziewico!)(1830 r.)
- Hymn(Smutno mi,Boże!)(1836 r.)
- Na sprowadzenie prochów Napoleona(1840 r.)
- Nie wiadomo co,czyli romantyczność
- Oda do wolności(1830 r.)
- Odpowiedź na„Psalmy przyszłości”(również pt.Do autora„Trzech psalmów”)(1845–1846)
- Pogrzeb kapitana Mayznera(1841 r.)
- Pośród niesnasków Pan Bóg uderza...(1848 r.)
- Rozłączenie(1835 r.)
- Rozmowa z piramidami
- Sowiński w okopach Woli(1844 r.)
- Tak mi,Boże,dopomóż(1842 r.)
- Testament mój(1839–1840)
- Uspokojenie(1848 r.)
- W Pamiętniku Zofii Bobrówny(1844 r.)
- Jan Bielecki(1830 r.)
- Król Ladawy(fragm.)
- Lambro(1832 r.)
- Żmija(1831 r.)
- Anhelli(1838 r.)
- Arab(1830 r.)
- Beniowski. Poema(1841–1846)
- Genezis z Ducha(1844 r.)
- Godzina myśli(1832–1833)
- Hugo.Powieść krzyżacka(1830 r.)
- Król-Duch(1845–1849)
- Ojciec zadżumionych(1838 r.)
- Poema Piasta Dantyszka herbu Leliwa o piekle(1839 r.)
- Pan Tadeusz(fragm.)
- Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu(1836–1839)
- Szanfary.Poemat arabski
- W Szwajcarii(1835–1838)
- Wacław(1838 r.)
- Agezylausz(fragm.)(1844 r.)
- Balladyna(1834 r.)
- Beatrix Cenci(w jęz.franc.fragm.)(1832 r.)
- Fantazy(1844 r.)
- Horsztyński(1835 r.)
- Jan Kazimierz(fragm.)(1841 r.)
- Kordian.Część pierwsza trylogii.Spisek koronacyjny(1833 r.)
- Ksiądz Marek(1843 r.)
- Książę niezłomny(1843 r.)
- Lilla Weneda(1839 r.)
- Maria Stuart(1830 r.)
- Mazepa(1839 r.)
- Mindowe(1829 r.)
- Samuel Zborowski(fragm.)(1845 r.)
- Sen srebrny Salomei(1843 r.)
- Zawisza Czarny(fragm.)(1844–45)
- Złota czaszka(fragm.)(1842 r.)
Niedoceniany i zwalczany przez Adama Mickiewicza,doczekał się uznania dopiero na przełomie XIX i XX wieku.Do tego czasu duża część jego twórczości pozostawała w rękopisach.Badacz literatury polskiej,Julian Krzyżanowski nazwał Słowackiego twórcą naszego nowoczesnego dramatu.Biografię Słowackiego napisał Jan Zieliński.Jego książka pod tytułem Szatanioł(2000 r.)przedstawia powikłane życie poety.Nowe analizy dzieła Słowackiego przyniósł także tom Słowacki współczesny pod redakcją Marka Troszyńskiego.Poeta i badacz literatury Jarosław Marek Rymkiewicz wydał w 1982 r.książkę„Juliusz Słowacki pyta o godzinę”.Ma ona charakter częściowo fikcyjny,który pozwala autorowi na swobodniejsze poszukiwanie odpowiedzi na pytania psychologiczne,sytuacyjne:dlaczego takich,a nie innych wyborów filozoficznych i poetyckich Słowacki dokonał?Do tematu tego przez długie lata nie w pełni docenionego geniusza polskiego romantyzmu Rymkiewicz powrócił w wydanej w 2004 r.monografii„Słowacki.Encyklopedia”.
Upamiętnienia
Z okazji 200.rocznicy urodzin poety Poczta Polska wprowadziła w roku 2009 do obiegu znaczek z jego podobizną o nominale 1,55 zł.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz