Zamek w Kętrzynie

Zamek krzyżacki w Kętrzynie budowla gotycka pochodząca z drugiej połowy XIV w.znajdująca się w Kętrzynie.
Architektura
Pierwotnie,zamek ten był obiektem trzyskrzydłowym,zbudowanym wokół dziedzińca,na planie kwadratu.Otoczono go murem obronnym z trzema basztami oraz bramą wjazdową od strony miasta.W północnym skrzydle umieszczony był refektarz,kaplica oraz mieszkania krzyżackiego urzędnika prokuratora.W zamku oraz w folwarku,który do niego przylegał mieściły się m.in.kuchnia,browar,młyn,piekarnia,spichlerz,spiżarnia,zbrojownia,prochownia,kaplica a także więzienie.
Historia
Za czasów pruskich istniała już na tych terenach osada nazywająca się Rast,o której mamy pierwszą wzmiankę z 1329 r.Początkowo na nowopodbitym terytorium stanęła drewniano ziemna strażnica.Wiele takich strażnic powstawało w pierwszej fazie obecności Zakonu w Prusach.Warownie krzyżackie w początkach swego istnienia służyły ochronie zdobytego już obszaru i stanowiły bazy dalszej ekspansji na wschód.Z nich też organizowano osadnictwo na danym terenie.W Kętrzynie ustanowiono prokuratorię,która podporządkowana była komturii w Bałdze,z krótką przerwą gdy funkcjonowała komturia w Rynie.Pierwszą drewniano-ziemną warownię dwukrotnie najechały wojska litewskie książąt Olgierda i Kiejstuta w latach 1345 i 1348.Murowany zamek zaczęto stawiać od połowy XIV wieku.W podobnym też czasie miasto otrzymało przywilej miejski od komtura Bałgi Henniga Schindenkopf w roku 1357.Zamek został wybudowany pomiędzy rokiem 1360 a 1374 w pobliżu wcześniejszej drewnianej strażnicy.Przeznaczono go na siedzibę prokuratora krzyżackiego.Cechowały ją umiarkowane walory obronne i skromny program użytkowy około 1410 r.zamkowy arsenał składał się z siedmiu dział na kule kamienne oraz z niewielkiej ilości lekkiej broni strzeleckiej i kusz.W 1410 roku pruski rycerz Johart z burmistrzem Hermannem Barddyne poddali miasto i zamek wojskom polskim Władysława Jagiełły,jednak w następnym roku zamek wrócił w ręce Zakonu.W początku XV w.zamek otoczono dodatkowym murem obronnym o szerokości 2 metrów.W 1454 r.po wybuchu wojny trzynastoletniej zbuntowani mieszkańcy Kętrzyna zdobyli zamek i utopili krzyżackiego prokuratora,Wolfganga Sauera,w stawie.Zakonowi jednak udało się odbić zamek w 1461 r.a cech szewców był ukarany brakiem możliwości zasiadania jego członków w radzie miejskiej,zakaz trwał aż do panowania Albrechta Hohenzollerna jako księcia Prus.Następnie przekazali zamek wojskom polskim,które posiadały go do 1461 roku.Po sekularyzacji Prus,zamek stał się siedzibą starosty i wkrótce,w latach 1528-1529 roku,został przebudowany.Nastąpił też szereg prac mających na celu przystosowanie zamku do nowych funkcji.W ich wyniku powstała np.druga brama i wykusz nad główną bramą z 1528 r.Kolejna przebudowa nastąpiła w latach 1559-1566.W 1622 roku na dziedzińcu wzniesiono niewielką cylindryczną klatkę schodową.Wykonano też kilka prac nad wnętrzami,m.in.sklepienia żebrowe w kuchni i browarze.Poprzez drugą przebudowę z XVII w.silnie zaingerowano w średniowieczny wyraz budowli rozbierając górną kondygnacje skrzydła północnego razem z ozdobnymi szczytami przez co zrównano wszystkie 3 skrzydła.Rozbiórkę zewnętrznych fortyfikacji rozpoczęto w I połowie XVIII w.15 grudnia 1797 w zamku wybuchł pożar,który zniszczył część budowli.W latach 1911-1912 miasto wykupiło obiekt,przeznaczając część pomieszczeń na mieszkania,przez co sztucznie przybyło w murach prostokątnych okien.W tym samym czasie znajdowało się tu także biuro niemieckiej 3 Brygady Piechoty.W końcu lat 30.XX wieku przeprowadzono w zamku nieznaczne prace konserwatorskie.Przed drugą wojną światową znajdował się tu urząd finansowy i mieszkania urzędników.Na początku lat 40.przebudowano zachodnią część piwnic znajdujących się pod skrzydłem północnym,z przeznaczeniem na schron przeciwlotniczy.Pod koniec stycznia 1945 r.wojska radzieckie zajęły miasto i spaliły większą część staromiejskiej zabudowy miasta oraz zamku.Zamek odbudowano w latach 1964-1966 staraniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie ze środków Ministerstwa Kultury i Sztuki.Przywrócono mu gotycki charakter dzięki podwyższeniu dachów,skrzydeł południowego i wschodniego oraz dodaniu jednego piętra z gotyckimi szczytami i spadzistym dachem w skrzydle północnym.Nie nawiązywano już jednak do przedwojennego kształtu,ale przeprowadzono jego regotyzację,nawiązującą do jego wyglądu z czasów panowania Albrechta Hohenzollerna.Skorzystano z rysunków i dokumentacji stworzonej przez Conrada Steinbrechta.Odbudowano w pierwotnej wysokości skrzydło północne i odtworzono gotyckie ozdobne szczyty.Obecnie wewnątrz zamku mieści się Biblioteka Miejska oraz Muzeum Regionalne im.Wojciecha Kętrzyńskiego,a w piwnicach skrzydła północnego ma siedzibę bractwo rycerskie.W zbiorach muzeum znajdują się m.in.kolekcja obrazów,rzeźb,a także mebli zabytkowych pochodzących z okresu od XV do XIX wieku.