Historia
Wczesne osadnictwo
Obszar Kazimierza pierwotnie stanowił podmokłą rzeczną wyspę,położoną pomiędzy Wisłą a jej nieistniejącą dziś odnogą,zwaną Starą Wisłą.Przez wyspę tę przebiegał szlak handlowy wiodący z pobliskiego Krakowa na południe.W czasach wczesnego średniowiecza istniały tu liczne osady,korzystające z bliskości królewskiej stolicy.Najstarsza z osad ukształtowała się wokół romańskiej rotundy na Skałce,wapiennym wzgórzu położonym nad Wisłą,gdzie później powstał kościół św.Michała.W miejscu tym według Wincentego Kadłubka w roku 1079 męczeńską śmiercią zginął biskup krakowski św.Stanisław.W południowej części przyszłego Kazimierza znajdowała się niewielka osada skupiona wokół istniejącego do roku 1787 kościoła św.Jakuba.Na wschodzie,w okolicach dzisiejszej ulicy Szerokiej,istniała od XII wieku wieś Bawół,skupiona wokół kościoła św.Wawrzyńca,który również nie przetrwał do czasów dzisiejszych rozebrano go pod koniec XVIII wieku.
Miasto Kazimierz
Osiedlenie Żydów
Istotnym wydarzeniem w dziejach Kazimierza stało się zlokalizowanie na terenach dawnej wsi Bawół w roku 1495 tzw.miasta żydowskiego(oppidum iudaeorum)decyzją Jana Olbrachta,który z powodów politycznych i ekonomicznych polecił przesiedlić tamże Żydów mieszkających dotychczas w Krakowie.Bezpośrednim impulsem takiej decyzji był pogrom Żydów(utopienie kilkudziesięciu z nich w Wiśle)w 1494 r.spowodowany konfliktem między kupcami żydowskimi a polskimi o prawo do handlu na rynku krakowskim.W rezultacie powstała dzielnica żydowska,wyraźnie oddzielona od części zamieszkanej przez chrześcijan,która przez wiele wieków rozwijała się autonomicznie.Obejmowała teren obecnych ulic Miodowej,Starowiślnej,św.Wawrzyńca,Wąskiej,Józefa i Nowej.Była wydzielona parkanami i kamiennym murem,który istniał do 1800 roku.Centrum stanowiła dzisiejsza ulica Szeroka.Powstawały liczne synagogi(z których obecnie istnieje 7),szkoły i uczelnie,cmentarze,a także okazałe domy mieszkalne szczególnie szybko bogacących się kupców i bankierów żydowskich.Kazimierz stał się istotnym ośrodkiem kultury żydowskiej w Polsce i na świecie,którego najistotniejszymi postaciami byli rabin Mojżesz Isserles oraz Natan Spira.
Potop szwedzki
Jak wiele miast polskich,okres potopu szwedzkiego doprowadził wraz z późniejszą okupacją w czasach II wojny północnej do zrujnowania Kazimierza.Czasy te przetrwała część budynków,głównie ulokowanych wzdłuż głównego traktu komunikacyjnego miasta,obecnej ulicy Krakowskiej,oraz zespoły kościelne.Te wkrótce po opuszczeniu miasta przez Szwedów zaczęły się szybko rozwijać,o czym świadczą powstałe w tamtym okresie barokowe zespoły kościoła Paulinów na Skałce,Trynitarzy oraz kościoła Misjonarzy na Stradomiu.
Dzielnica Kazimierz
Z biegiem wieków i stałym rozwojem zarówno Kazimierza jak i Krakowa dotychczas utrzymywana odrębność miast stała się anachronizmem.W czasie trwania Sejmu Czteroletniego w wyniku prac Komisji Dobrego Porządku podjęto więc decyzję o włączeniu Kazimierza w struktury miejskie Krakowa jako jego nowej dzielnicy.Lata 1815-1846,okres istnienia Wolnego Miasta Krakowa,umożliwiły dalszy rozwój dzielnicy zgodnie z ówczesnymi koncepcjami urbanistycznymi,nazywanymi wtedy"planami upięknienia",opracowanymi w latach 40.przez architekta Karola Kremera.Dotychczasowa odrębność"miasta żydowskiego"została zlikwidowana wraz z wyburzeniem jego murów w roku 1822,tym samym umożliwiając ekspansję ludności żydowskiej na teren całego Kazimierza.Lata późniejszej autonomii galicyjskiej(1866-1918)przyniosły niezwykle istotną dla integracji z dotychczasowymi dzielnicami Krakowa zmianę.Zasypane zostało otaczające Kazimierz od północy koryto Wisły,tworząc na jego miejscu nową ulicę,nazywaną również Plantami Dietlowskimi.
Okupacja niemiecka
Podczas II wojny światowej niemieccy okupanci wysiedlili w lubelskie większość mieszkańców żydowskiej dzielnicy,a następnie utworzyli getto po południowej stronie Wisły w obrębie dzielnicy Podgórze,do którego przeniesiona została pozostała,licząca wówczas blisko 17 tysięcy osób społeczność żydowska Krakowa.Późniejsza likwidacja getta doprowadziła do unicestwienia praktycznie całej społeczności,z której nieliczni ocaleni decydowali się raczej na wyjazd z kraju,poszukując nowej nadziei w powstającym państwie Izrael.Zabytki kultury żydowskiej,szczególnie miejsca kultu religijnego,były regularnie dewastowane i wykorzystywane np.w charakterze magazynów amunicji.
Obiekty zabytkowe
Wśród zabytków wyróżniają się kościoły Bożego Ciała i św.Katarzyny,kościół Paulinów na Skałce sanktuarium św.Stanisława,będącego patronem Polski i Panteon Narodowy,jak również ratusz na Placu Wolnica i cały zespół zabytków architektury przemysłowej na ulicy św.Wawrzyńca,zwany kwartałem św.Wawrzyńca.Przy samej ulicy Szerokiej znajduje się pięć bożnic.Najstarsza Stara Bożnica,zniszczona podczas wojny,została odrestaurowana i dziś mieszczą się w niej zbiory judaistyczne Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.Jedyną czynną obecnie ortodoksyjną bożnicą jest Bożnica Remuh.W pobliżu znajduje się Cmentarz Remuh jeden z najstarszych w Europie i w Polsce cmentarzy żydowskich,na którym grzebano Żydów od połowy XVI do połowy XIX wieku.Jednakże najstarszy,a zarazem pierwszy cmentarz żydowski mieścił się obok nieistniejącego już stawu poza murami miejskimi od strony północno-wschodniej,w okolicach dzisiejszej ulicy Dajwór.W roku 1800 powstał nowy cmentarz przy ulicy Miodowej.Natomiast w budynku przy ul.Szerokiej 6 mieściła się mykwa rytualna łaźnia dla mężczyzn i kobiet.
Oto najważniejsze z zachowanych zabytków krakowskiego Kazimierza:
- synagogi:
- Stara(XV w.)
- Remuh(1553 r.)
- Wysoka(1563 r.)
- Poppera(1620 r.)
- Kupa(1643 r.)
- Izaaka(1644 r.)
- Tempel(1862 r.)
- kościoły:
- Bożego Ciała
- św.Katarzyny
- Św.Trójcy ze szpitalem bonifratrów
- kościół i klasztor Paulinów na Skałce
-
cmentarze:
- Cmentarz Remuh(stary cmentarz żydowski)
- Nowy cmentarz żydowski
- dawny rynek Plac Wolnica wraz z ratuszem
- Mykwa Wielka
- rzeźnia drobiu na Placu Nowym
Zabytki Kazimierza wraz ze ścisłym Starym Miastem i Wawelem zostały zapisane na liście światowego dziedzictwa UNESCO w 1978 r.W 1994 roku Kazimierz wraz ze Starym Miastem,Wawelem,Stradomiem,Piaskiem,Podgórzem i Nowym Światem został uznany za pomnik historii.Przez wiele lat dzielnica Kazimierz kojarzyła się z ruderami,opuszczonymi domami,itp.Jednak po upadku komunizmu zaczęła ona powracać do życia.Znacznie przyczyniły się do tego m.in.Festiwal Kultury Żydowskiej,film Stevena Spielberga Lista Schindlera,a także swego rodzaju moda na sztukę i kulturę żydowską.Obecnie religijna społeczność żydowska Krakowa liczy około 150 osób.Dziś Kazimierz jest sercem nocnego życia Krakowa.To tutaj znajduje się najwięcej pubów,restauracji i kawiarni,gdzie turyści,a także mieszkańcy przesiadują od rana do późnych godzin nocnych.Coraz więcej artystów przeprowadza się na Kazimierz ze względu na unikalną atmosferę.Rośnie także zainteresowanie turystów Kazimierzem.Na Placu Nowym i na ulicy Szerokiej latem odbywają się liczne festiwale i imprezy,które przyczyniają się do promowania dzielnicy.Siedzibę ma tu Muzeum Galicja,liczne galerie,a także teatry(Teatr Nowy,Teatr Eloe,Teatr Żydowski(Kolejarza),Scena Kameralna Starego Teatru).Znajduje się tu także wiele hosteli mogących ugościć przyjezdnych.Dzięki temu Kazimierz staje się coraz bardziej popularny i można stwierdzić,że skutecznie konkuruje z Rynkiem Głównym o klientów.Najbardziej popularnym z odbywających się tu festiwali jest coroczny Festiwal Kultury Żydowskiej,którego finałowe koncerty organizowane są przy ulicy Szerokiej.Popularne są też Święto Zupy,Święto Chleba i Święto Ulicy Józefa.Znajduje się tu także teatr Sceny El-Jot przy ulicy Miodowej,a także liczne galerie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz