Sieciech(palatyn)

Możnowładca małopolski z rodu Starżów-Toporczyków.Żył na przełomie XI/XII w.Palatyn Władysława Hermana,w latach 1080-1100.Kontrowersyjna postać okresu średniowiecza Polski.Sieciech jest drugim(poza Masławem)udokumentowanym możnym spoza kręgów dynastycznych,który swoimi działaniami dążył do jawnego przejęcia władzy w Polsce.

Działalność polityczna Sieciecha

W okresie piastowania funkcji palatyna(1080-1100)prawdopodobnie przyczynił się do wygnania Bolesława Śmiałego,zwiększając swoje wpływy na dworze książęcym Władysława Hermana.Palatyn miał pod sobą dwór i osobę księcia,pod nieobecność władcy sprawował najwyższe funkcje wojskowe i państwowe.W ambicjach osiągnięcia godności książęcej pomagała mu Judyta Maria,żona Hermana.Prawdopodobnie była kochanką Sieciecha.Do najwyższych godności państwowych wynosił także swoich popleczników.Faktycznie palatyn rządził Księstwem;bił własną monetę;był pierwszym opiekunem Bolesława Krzywoustego.Władysław popadł w zależność od swojego stronnika,któremu być może zawdzięczał wyniesienie na tron.W działalności Sieciecha niemałą rolę odgrywały takie cechy jak ambicja,żądza władzy i chęć wzbogacenia się.Dla osiągnięcia swych celów palatyn potrafił użyć gwałtownych środków,mających dać mu możliwość długotrwałej władzy w kraju.W 1090 Sieciech,z pomocą dowodzonego przez siebie rycerstwa opanował i przyłączył Pomorze Gdańskie.Zainspirowana przez niego ekspansja doprowadziła do krótkotrwałego opanowania grodów:Nakło,Czarnków,Wyszogród i Świecie.W ważniejszych grodach umieścił polskie załogi.Pozostałe spalono.W kilka miesięcy później doszło do buntu miejscowych elit,co doprowadziło do przywrócenia suwerenności ziem wschodniopomorskich.W I poł.lat 90.XI w.nastąpiły represje Sieciecha wobec możnych,tj.sprzedawanie w niewolę,usuwanie z urzędów,wyroki,wygnania.Na skutek działań palatyna nastąpiła masowa emigracja polityczna z ziem polskich do Czech.Śląscy możni(opozycjoniści)porwali i sprowadzili w 1093 do ojczyzny Zbigniewa,pierworodnego syna Władysława Hermana.Pomocy w sprowadzeniu Zbigniewa do Księstwa udzielił Brzetysław II,książę Czech.Młody książę wraz z emigrantami politycznymi przybył do Wrocławia,gdzie początkowo był pod silnym wpływem opozycyjnej arystokracji.Schronienia pierworodnemu udzielił kasztelan wrocławski Magnus.Herman uznał to za spisek śląskich możnych.Wyruszył na Wrocław wraz z posiłkami węgierskimi.Podczas nieudanej interwencji Hermana i po nielojalnych działaniach Węgrów,którzy uprowadzili Sieciecha i Bolesława Krzywoustego,książę polski został zmuszony do uznania pierworodnego syna za swego prawowitego następcę.Wydany w 1093 akt legitymizacji przyznawał starszemu synowi prawa pochodzenia i dziedziczenia tronu.Po ucieczce Sieciecha i Bolesława z niewoli,na polecenie palatyna zorganizowano wyprawę na Śląsk i Kujawy celem unieważnienia aktu legitymizacji.Po przegranej bitwie nad Gopłem w 1096 Zbigniew został uwięziony,a następnie na skutek interwencji biskupów w maju 1097 lub 1099 uwolniony.Przywrócono mu także utracone prawa.Po odkryciu rzeczywistych zamiarów Sieciecha i Judyty Marii Zbigniew nawiązał porozumienie z nastoletnim Bolesławem.Obaj bracia stanowczo zażądali przekazania im rządów.Herman zgodził się na podział swoich domen na dzielnice.Bolesław otrzymał Małopolskę,Śląsk,Ziemię Lubuską z zachodnim skrawkiem Wielkopolski sięgającym po granicę pomorską.Zbigniew natomiast otrzymał Wielkopolskę(włącznie z Gnieznem),Kujawy,ziemię łęczycką,sieradzką oraz Mazowsze(z Płockiem).Mazowsze wraz z siedzibą w Płocku zostało jednak pod kontrolą Hermana,podobnie jak ważniejsze grody w dzielnicy Bolesława,tj.Wrocław,Kraków i Sandomierz.Podział państwa i dopuszczenie synów Hermana do współrządów zaniepokoiło Sieciecha.Palatyn rozpoczął przygotowania do rozprawy z braćmi.Wiedział,że podział kraju na dzielnice może osłabić jego pozycję.Nadal obsadzał stanowiska swoimi ludźmi w dzielnicach juniorów,co przy zarządzaniu centralnej administracji powodowało iluzoryczność podziału Księstwa.Bolesław i Zbigniew na wieść o zbliżającym się konflikcie postanowili zawiązać opozycyjną koalicję.Doszło do tego na wiecu zorganizowanym we Wrocławiu z inicjatywy możnowładcy polskiego Skarbimira.Postanowiono usunąć dotychczasowego opiekuna Bolesława,Wojsława(powinowatego Sieciecha),oraz zorganizować wyprawę przeciw palatynowi.W 1099 pod Żarnowcem nad Pilicą doszło do starcia zbuntowanej opozycji z wojskami Hermana i Sieciecha.Buntownicy wygrali bitwę,a książę Władysław wyraził zgodę na trwałe usunięcie Sieciecha z zajmowanego stanowiska.W kilka miesięcy później siły opozycji przeciwko palatynowi zostały skierowane w stronę Sieciechowa,gdzie ukrył się palatyn.Nieoczekiwanie Herman z niewielkimi oddziałami przyszedł z pomocą obleganemu.W tej sytuacji juniorzy postanowili pozbawić Hermana władzy.Do konfliktu doszło w okolicach Płocka.Herman po przegranej bitwie zobowiązał się do wygnania Sieciecha z kraju.Na przełomie 1100/1101 palatyn opuścił Polskę,udając się na ziemie niemieckie.Do kraju wrócił po kilku latach,jednak w Księstwie Polskim nie odegrał już żadnej roli.Prawdopodobnie został oślepiony.

Monety palatyna

Za sprawą palatyna Sieciecha wybito pierwsze w Polsce monety prywatne.Znane są dwa typy monet palatyna(choć dawniej wyliczano ich więcej,niesłusznie zaliczając w poczet jego działalności menniczej monety obce).Oba noszą w polu awersu znak wojewody i legendę otokową ZETECH(Sieciech),która jest zapewne drugim najstarszym zabytkiem piśmiennictwa polskiego(a pierwszym imieniem oddanym po polsku).Monety te były prawdopodobnie wybijane w Sieciechowie oraz w drugiej mennicy koło Krakowa,w okresie lat 1090–1100.Największy zbiór denarów Sieciecha(122 sztuki ze 150 znanych w ogóle)pochodzący z odkrytego w 1935 skarbu ze Słuszkowa znajduje się w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej w Kaliszu.

Geneza imienia

Sieciech(Zetech),jest staropolskim imieniem słowiańskim,dwuczłonowym.Oznacza tego,który czerpie radość z życia.Imieniny przypadają na 20 sierpnia.Imię to przetrwało dzięki polskiemu dziejopisarstwu,wybijanym monetom z tym imieniem(ZETECH),oraz jednej z legend o Sobótce,gdzie ukochanym miał być rzekomy rycerz Sieciech.