Mieszko I Plątonogi

(ur.1131-1146,zm.16 maja 1211)od 1163 formalny współrządca Śląska,od 1172 książę raciborski,od 1201 opolski,od 1210 krakowski.

Pochodzenie i przydomek

Mieszko był drugim pod względem starszeństwa synem księcia polskiego Władysława II Wygnańca i Agnieszki z austriackiego rodu Babenbergów.Imię otrzymał po swoim stryju Mieszku III Starym.Przydomek Plątonogi pojawił się już w Roczniku Sędziwoja(XIV/XV w.)Pod rokiem 1192 zanotowano:"Cracovia civitas devastata est a Mescone loripede dicto Platonogi nepote ducis Kazimiriensis filio Wladislai exulis"(Rocznik Sędziwoja w:"Monumenta Poloniae Historica",edd.August Bielowski,t.II,Lwów 1872,s.876).Można uznać,że to najstarsza zachowana wzmianka o przydomku Mieszka w formie:"Plątonogi".W polskiej literaturze historycznej jest określany przydomkiem Plątonogi.Istnieje też mniejszościowy pogląd,że należy ten przydomek odczytywać jako Laskonogi.Z kolei w literaturze niemieckiej i czeskiej występuje w ogóle bez żadnego dodatkowego określenia.W literaturze naukowej występuje z numerem I jako pierwszy tego imienia książę opolsko-raciborski.

Data urodzenia

Data urodzenia Mieszka Plątonogiego nie jest znana.Zamyka się w latach 1131-1146.Badacze proponują uściślenia tej daty:1131,ok.1138 oraz 1139-1141.

Życie i działalność

Na wygnaniu razem z ojcem od 1146 r.,przebywał głównie w posiadłości rodowej Hohenstaufów w saskim Altenburgu.Kształcił się również w szkole przyklasztornej na Michaelsbergu pod Bambergiem.Do kraju powrócił zapewne dopiero w 1163 r.,kiedy po interwencji cesarskiej wraz z bratem Bolesławem odzyskał Śląsk,dziedzinę swego ojca Władysława Wygnańca.Jednak stryj Bolesław IV Kędzierzawy wciąż obsadzał swymi załogami najważniejsze grody śląskie,które bracia siłą usunęli w 1166 r.

Książę Raciborza

Początkowo współrządził dzielnicą razem z bratem,jednakże współpraca nie układała się zbyt dobrze(głównie ze względu na zbyt mały,zdaniem Mieszka,udział w rządach).W 1172 r.Mieszko podjął akcję zbrojną w celu wywalczenia sobie dziedzicznego księstwa.Akcja powiodła się doskonale,zwłaszcza że do buntu przyłączył się najstarszy syn księcia wrocławskiego Jarosław,a Bolesław Wysoki musiał ratować się ucieczką do Niemiec.Ponowna interwencja cesarska skłoniła jednak buntowników do podjęcia rozmów odpowiednio ze starszym bratem i ojcem,w wyniku których zgodzono się na kompromis:Bolesław wrócił na Śląsk,ale musiał wydzielić kasztelanię raciborską i cieszyńską Mieszkowi,a opolską Jarosławowi.Jedną z pierwszych decyzji Mieszka,jako udzielnego władcy,było poszukanie sobie żony została nią Ludmiła,przypuszczalnie pochodząca z czeskiej dynastii Przemyślidów.

Bytom i Oświęcim

W 1177 r.książę raciborski poparł aspiracje seniorskie Mieszka Starego,uderzając na jednego z kandydatów do tronu krakowskiego Bolesława Wysokiego.Także tym razem akcja powiodła się znakomicie,a Bolesław zamiast w roli zwycięzcy pojawił się w Krakowie w roli petenta proszącego o interwencję nowego władcę tej dzielnicy Kazimierza II Sprawiedliwego.Obalony senior dynastii znalazł się na wygnaniu w Raciborzu i wydawało się,że wojna Mieszka Plątonogiego z Kazimierzem II Sprawiedliwym jest teraz tylko kwestią czasu.Władca krakowski poszedł jednak inną drogą i aby zyskać sobie przychylność księcia raciborskiego przekazał mu ziemię oświęcimską i bytomską(grody Oświęcim,Bytom,Mikołów,Siewierz i Pszczyna),przy czym niektórzy historycy przypuszczają,że wymienione grody znalazły się w rękach Mieszka dopiero w 1179 r.Bolesław Wysoki odzyskał wtedy też władzę,ale musiał wydzielić bratu Konradowi księstwo głogowskie.

Bitwa nad Mozgawą

W 1195 r.Mieszko Plątonogi wsparł razem z bratankiem Jarosławem wyprawę zbrojną na Kraków podjętą przez Mieszka Starego.Książę wielkopolski pragnął wykorzystać wtedy niespodziewaną śmierć swojego młodszego brata Kazimierza Sprawiedliwego(zm.1194) i odzyskać władzę nad Małopolską.Możni krakowscy i sandomierscy z wojewodą Mikołajem na czele mieli jednak inne plany i postanowili wesprzeć sprawę syna Kazimierza Leszka Białego.Do starcia doszło niedaleko Jędrzejowa nad rzeczką Mozgawą.Oddziały posiłkowe książąt śląskich spóźniły się na pole bitwy i przybyły w chwili,kiedy zasadnicza bitwa zakończyła się już nierozstrzygniętym rezultatem.Mieszkowi nie dane było powrócić spokojnie do domu.Niespodziewanie na opustoszałym polu bitwy pojawił się również palatyn sandomierski Goworek i rozegrana wówczas na pobojowisku druga bitwa zakończyła się świetnym zwycięstwem Ślązaków.Wobec jednak wcześniejszego wycofania się do Wielkopolski Mieszka Starego,zwycięstwo to przyniosło wyłącznie korzyści w kategoriach prestiżowych(nie licząc wziętego okupu za pojmanych w bitwie dostojników sandomierskich).

Książę Opola

W 1201 r.po śmierci bratanka Jarosława,księcia opolskiego i biskupa wrocławskiego,oraz brata Bolesława korzystając z trudności związanych z przejęciem władzy przez Henryka Brodatego Mieszko siłą zajął księstwo opolskie.Zmiana ta okazała się trwała i księstwo opolskie na stałe zostało połączone z raciborskim.Jedyna zmiana nastąpiła krótko przed śmiercią Mieszka,gdy za 1000 grzywien srebra zwrócił bratankowi,księciu wrocławskiemu Henrykowi Brodatemu kasztelanię otmuchowską.

Książę Krakowa

Konflikt Mieszka Plątonogiego z Henrykiem Brodatym został dość szybko zażegnany i już w pierwszym dziesięcioleciu XIII w.widzimy zgodną współpracę stryja z bratankiem.Już wkrótce zaowocowało to największym triumfem w życiu Mieszka.9 czerwca 1210 r.papież Innocenty III na wniosek niewymienionego z imienia księcia śląskiego(a mógł to być tylko Henryk Brodaty,gdyż tylko on używał takiego tytułu)postanowił pod groźbą klątwy przywrócić zasadę senioratu.W całym kraju zapanowała konsternacja,a arcybiskup gnieźnieński zwołał synod do Borzykowej,gdzie miano spróbować zaradzić powstałemu problemowi.Mieszko zamiast do Borzykowej,korzystając z poparcia możnego rodu Gryfitów,udał się na czele armii do Krakowa,gdzie wobec chaosu decyzyjnego został wpuszczony.Był to już ostatni triumf księcia.Mieszko I Plątonogi zmarł 16 maja 1211 r. i został pochowany najprawdopodobniej w katedrze krakowskiej(informację o tym podał dopiero Jan Długosz.)

Donacje książęce

Plątonogi rezydował głównie w Raciborzu,gdzie uruchomił m.in.mennicę bijącą brakteaty z napisem Milost.W 1202 r.wraz z żoną ufundowali opactwo norbertanek w Rybniku przeniesione później przez syna Kazimierza do Czarnowąsów pod Opolem.Był również opiekunem i fundatorem klasztorów w Trzebnicy,Ołbinie,Tyńcu i Miechowie,co świadczy o szerokich horyzontach politycznych raciborskiego Piasta,gdyż miejscowości,w których znajdowały się wymienione klasztory,położone były w sąsiednich księstwach,często będących pod panowaniem skłóconych z Mieszkiem władców.Po śmierci Mieszka księstwo opolsko-raciborskie przejął jego syn Kazimierz.Do Krakowa powrócił Leszek Biały.

Rodzina

Małżeństwo i potomstwo

Mieszko Plątonogi ożenił się w latach 1170-1178 z Ludmiłą.Ze względu na imię przypuszcza się,że pochodziła z Czech.Wysunięto hipotezę,że była prawdopodobnie córką Ottona III,księcia ołomunieckiego i Durancji,zapewne córki wielkiego księcia kijowskiego Mścisława I.Pojawiły się też mniejszościowe hipotezy,że mogła być córką Sobiesława I,księcia czeskiego,albo Konrada II,księcia znojemskiego lub Włodzimierza,księcia ołomunieckiego.
Z tego małżeństwa pochodzili:

• Kazimierz I(ur.w okr.1178–1180,zm.13 V 1230),książę opolsko-raciborski,
• Ludmiła(zm.24 stycznia),
• Agnieszka(zm.9 maja),
• Eufrozyna(zm.25 maja),księżniczka opolska,
• Ryksa.

Genealogia

Bolesław III Krzywousty ur.20 VIII 1086 zm.28 X 1138

Zbysława Światopełkówna ur.w okr.1085–1090 zm.zap.1144

Leopold III Święty ur.1073 zm.15 XI 1136

Agnieszka von Waiblingen ur.1072 zm.24 IX 1143

Władysław II Wygnaniec ur.1105 zm.30 V 1159

Agnieszka Babenberg ur.ok.1111 zm.24 lub 25 I 1160–1163

		Ludmiła zm.20 X po 1210OO  w okr.1170–1178		Mieszko I Plątonogi(ur.w okr.1131–1146 zm.16 V 1211)
Kazimierz I ur.w okr.1178–1180 zm.13 V 1230		Ludmiła zm.24 I		Agnieszka zm.9 V		Eufrozyna zm.23 lub 25 V		Ryksa

Data śmierci

Mieszko Plątonogi zmarł 16 maja 1211 roku.Pojawiła się mniejszościowa hipoteza,że datę roczną śmierci tego księcia należy przesunąć z 1211 na 1206 rok.