Jan Gryfita

Jan,Janik albo Janisław(zm.11/12 marca po 1167,być może 1176)arcybiskup gnieźnieński od 1149,a wcześniej biskup wrocławski od 1146 do 1149.Był synem Klemensa z Brzeźnicy,jednego z protoplastów możnowładczego rodu Gryfitów-Świebodziców.Wiosną 1146 został biskupem wrocławskim z nominacji Władysława II,jednak jeszcze w tym samym roku poparł młodszych synów Bolesława Krzywoustego.W 1149(po 22 czerwca)został arcybiskupem gnieźnieńskim.Karol Maleczyński przypuszczał,że przed nominacją biskupią mógł pełnić urząd kanclerza Bolesława Kędzierzawego,jednak w świetle nowszych badań hipoteza ta okazała się błędna.Wraz ze swoim bratem Klemensem był współfundatorem opactwa cystersów w Jędrzejowie.Przypisywana mu jest fundacja Drzwi Gnieźnieńskich.Zakładał wiele kapituł kolegiackich(np.św.Pawła w Kaliszu).Podczas zjazdu w Łęczycy w maju 1161 poświęcił kolegiatę w Tumie.Jego duża pieczęć z podobizną metropolity i napisem archiepiscopus Polonie(arcybiskup Polski)z dokumentu z 1153,wystawionego przez arcybiskupa Jana w imieniu Zbyluta,fundatora opactwa cysterskiego w Łeknie,jest najstarszą zachowaną w Polsce pieczęcią biskupią.W 1160 roku wraz z księciem Bolesławem Kędzierzawym uznał antypapieża Wiktora IV.W nekrologach opactwa lubińskiego oraz opactwa św.Wincentego we Wrocławiu jego zgon zarejestrowano pod datą dzienną odpowiednio 11 i 12 marca,ale bez podania roku.Po raz ostatni jest on poświadczony jako uczestnik zjazdu jędrzejowskiego pod koniec 1167 roku,na którym wraz z biskupem krakowskim Gedką wydał przywilej dla opactwa w Jędrzejowie.Jego następca Zdzisław pojawia się w źródłach po raz pierwszy dopiero na wiecu w Gnieźnie w kwietniu 1177.Jako data śmierci Jana wchodzą więc w grę lata od 1168 aż do 1176/7.Wincenty Kadłubek w swej kronice czyni go jednym z komentatorów historii Polski aż do śmierci Bolesława Kędzierzawego w 1173,co może wskazywać,że Jan przeżył tego księcia.Ponadto,z uwagi na udokumentowane powiązania Jana z cystersami,przy jednoczesnym braku dowodów na takie powiązania arcybiskupa Zdzisława,Józef Dobosz przyjął,że fundacja cysterskiego opactwa w Sulejowie w 1176 odbyła się jeszcze przy współudziale arcybiskupa Jana.