Prądnik Biały

obszar Krakowa usytuowany w Dzielnicy IV Prądnik Biały,liczy około 10 tysięcy mieszkańców,dominują zabudowania wysokie,tzw.blokowiska,oraz zabudowa jednorodzinna na północnym skraju dzielnicy(Witkowice).Zespół dworsko-parkowy Dworek Białoprądnicki stanowi centrum kulturalne Prądnika Białego.

Historia

Centrum zabudowy wsi Prądnik Biały rozciągało się wzdłuż traktu wielkopolskiego,prowadzącego od obecnej ul.Długiej ku wsi Zielonki.W najstarszym zapisie z ok.1123 r.nosiła nazwę Prutnic i należała do biskupów krakowskich.W 1220 r.biskup krakowski Iwo Odrowąż założył na jej terenie pierwszy szpital w Krakowie,prowadzony przez Zakon Kanoników Ducha Św.De Saxia.Duchacy,przeniesieni do Krakowa w 1244 r.,zatrzymali jednak znaczne grunty w Prądniku Białym,zwane odtąd Prądnikiem Duchackim(w XV wieku z nadania biskupiego posiadali tu 3 młyny,z których jeden od 1496 r.służył jako papiernia,w I połowie XVI w.dzierżawiona przez drukarza Jana Hallera).W latach 70.XV w.wieś zwano już Magna Prandnik,co sto lat później zapisano po raz pierwszy po polsku jako Prądnik Wielki.Sławna była tutejsza biała mąka i chleb,zwany promnickim.Z 1421 r.datuje się zapis,zobowiązujący posiadaczy gruntów w Prądniku Białym do wypieku chleba na stół biskupi.Na terenie biskupiego folwarku w Prądniku,położonego przy trakcie wielkopolskim,w 1547 r.bp Samuel Maciejowski wybudował renesansowy pałac z ogrodem stanowiący letnią rezydencję biskupów krakowskich,gdzie gościli m.in.Jan Kochanowski,Szymon Szymonowic i Łukasz Górnicki.To tutaj właśnie toczą się erudycyjne rozmowy bohaterów dzieła Górnickiego"Dworzanin polski",poświęcone dworskim obyczajom i humanistycznemu wychowaniu.W 1574 r.na błoniach prądnickich szlachta witała przybyłego do Krakowa Henryka Walezego,a w 1697 r.w Prądniku Białym rozpoczął się koronacyjny wjazd do Krakowa Augusta II.Pola pomiędzy Prądnikiem Białym i Czerwonym a Krakowem były w 1587 r.teatrem bitwy,w której Jan Zamoyski pokonał arcyksięcia austriackiego Maksymiliana Habsburga i zmusił go do wycofania się na Śląsk.Regulacja dochodów biskupich przez Sejm Czteroletni w 1789 r.włączyła Prądnik Biały do skarbu wojskowego,zaś dzierżawcą wsi został Jacek Kluszewski,antreprener teatru krakowskiego.W 1794 r.we wsi przebywał Tadeusz Kościuszko(jeśli wierzyć tradycji,odpoczywał pod istniejącym do dziś w parku dworskim jaworem przed bitwą pod Racławicami),natomiast w 1809 r.mieszkał tu gen.Jan Henryk Dąbrowski.Na początku XIX wieku wieś należała do dóbr kameralnych,następnie do właścicieli prywatnych.W tym czasie na fundamentach dawnego pałacu biskupiego wzniesiono obecny dwór z oficynami oraz budynki karczmy i czworaków.W sto lat później było tu ponad 650 mieszkańców i około 45 domów,jednoklasowa szkoła ludowa,3 młyny,garbarnia i cegielnia.Na ten czas przypada również okres znacznego rozwoju terytorialnego sąsiedniego Krakowa.Miasto cierpiało na brak terenów pod dalszą rozbudowę,ograniczone ze wszystkich stron zabudowaniami Twierdzy Kraków.Staraniami jego prezydenta,Juliusza Lea,powstała koncepcja tzw.„Wielkiego Krakowa”,w myśl której tereny wielu okolicznych miejscowości miały zostać przyłączone do miasta,powiększając w ten sposób jego obszar prawie siedmiokrotnie.Ustawa o Wielkim Krakowie weszła w życie w 1909 roku i objęła ona m.in.dużą część ówczesnego Prądnika Białego(mniej więcej do dzisiejszej ul.Opolskiej).Pozostała część wsi została włączona do Krakowa w 1941 roku.W latach 1913-15 przy ul.Prądnickiej 15 wzniesiono Miejskie Zakłady Sanitarne,zaś w latach trzydziestych wybudowano na Prądniku Klasztor Najświętszej Duszy Chrystusa Pana,którego pierwsza przełożona i założycielka zgromadzenia,Matka Paula Zofia Tajber,spoczywa na prądnickim cmentarzu.Na lata 1975-85 przypadła budowa nowych osiedli mieszkaniowych:Prądnik Biały Zachód i Prądnik Biały Wschód.

Infrastruktura

• cztery pętle autobusowe:144,154,164,503,537,904
• gimnazjum nr 13
• gimnazjum nr 83
• przedszkole samorządowe nr 19
• szkoła podstawowa nr 109
• szkoła podstawowa nr 68
• szkoła podstawowa nr 58
• Parafia Świętej Marii Magdaleny
• parafia NMP Matki Kościoła
• parafia im.Dobrego Pasterza
• szpital okulistyczny w Witkowicach
• Krakowski Szpital Specjalistyczny im.Jana Pawła II
• pawilony handlowo-usługowe

Zabytki

• Dworek Białoprądnicki
• Zajazd Kościuszkowski
• Kaplica Świętej Marii Magdaleny
• Kaplica szpitalna przy szpitalu okulistycznym w Witkowicach

Ludzie związani z Białym Prądnikiem

• Jan Henryk Dąbrowski,w 1809 roku gościł ze swoją małżonką w pałacu biskupim
• Antoni Dziatkowiak,prof.medycyny,kardiochirurg,w 1979 roku rozpoczął pracę w szpitalu im.dr Anki(dzisiaj im.Jana Pawła II)
• Jakub Fontana,w drugiej połowie XVIII wieku przystąpił do rozbudowy pałacu biskupiego
• Wojciech Grygowski,twórca kładki dla pieszych,powstałej w roku 1982 nad ul.Opolską
• Robert Korzeniowski,lekkoatleta,chodziarz,mieszkaniec Białego Prądnika
• Tadeusz Kościuszko,wraz ze swoim sztabem zatrzymał się w pałacu biskupim
• Iwo Odrowąż,biskup krakowski

Instytucje związane z Białym Prądnikiem

• Magazyn Kulturalny Dworzanin