Jaksa Gryfita

Jaksa Gryfita,Jaksa z Miechowa lub Jaxa Gryfita(ur.w 1120 roku XII wieku,zm.ok.1176 r.)możnowładca małopolski,krzyżowiec i fundator klasztoru bożogrobców w Miechowie.Część historyków uważa go za postać identyczną z pojawiającym się w źródłach tego samego okresu Jaksą z Kopanicy,który w 1145 poślubił Agapię,córkę Piotra Włostowica,a w 1154 został księciem Stodoran,by trzy lata później ulec Albrechtowi Niedźwiedziowi i schronić się w Polsce.Pochodzenie Jaksy nie jest pewne,choć większość badaczy przychyla się do teorii,że należał on do możnowładczego rodu Świebodziców-Gryfitów.W starszych opracowaniach pojawiało się nawet stwierdzenie,iż miał być on protoplastą rodu,jednak nie jest to możliwe z uwagi na brak męskich potomków(ród Gryfitów wywodził się zapewne od jego męskich krewnych).Być może na przełomie lat 50. i 60.XII w.ufundował klasztor norbertanek w podkrakowskim Zwierzyńcu(według tradycji pierwszą jego przełożoną miała być córka Jaksy).W 1162 wyruszył na pielgrzymkę do Ziemi Świętej,z której powrócił po roku,przywożąc ze sobą Marcina Gala,kanonika zakonu bożogrobców.Ufundował wówczas klasztor bożogrobców w Miechowie.Był też ofiarodawcą licznych majątków dla klasztoru benedyktyńskiego w Sieciechowie oraz klasztorów norbertanek w Krzyżanowicach(być może był także fundatorem tego ostatniego).Brał aktywny udział w życiu politycznym.W 1161 uczestniczył w zjeździe możnych w Łęczycy.W 1166/1167 miał uczestniczyć wraz z synem Piotra Włostowica Świętosławem w spisku przeciwko księciu Bolesławowi Kędzierzawemu.Jako zięć Piotra Włostowica Jaksa pojawia się na kartach powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego Historia prawdziwa o Petrku Właście,palatynie którego zwano Duninem(1878).W XVIII w.rajcy miechowscy chcąc uczcić pamięć Jaksy utworzyli herb miasta z połączenia godło bożogrobców z Gryfem godłem herbu rodu Gryfitów-Świebodziców.W zbiorach Museo Nazionale del Bargello we Florencji znajduje się bogato dekorowany miecz,tradycyjnie wiązany z osobą Jaksy z Miechowa.