Jaksa z Kopanicy

Ew.Jaksa z Kopaniku(zm.po 1168/1178)słowiański książę połabskich Stodoran,zwanych też czasem Hawelanami,w kronice wielkopolskiej nazwany księciem serbskim:dux Sorabie,na denarach IACZA DE COPNIC,IACZO DE COPNIC lub IAKZA COPTNIK CNE(S).

Biografia

Część historyków uważa go za postać identyczną z pojawiającym się w źródłach tego samego okresu Jaksą z Miechowa,możnym małopolskim z rodu Gryfitów,aktywnym w Małopolsce w latach 60.XII w.zmarłym 1176,wątpliwości dotyczące łączenia tych postaci(wymieniany jest również i trzeci Jaksa mający żyć w tym samym okresie)a związane z ewentualnym szerokim zasięgiem geograficznym tłumaczyłaby wysoka pozycja,"obydwaj"Jaksowie wymieniani są w dokumentach na pierwszym miejscu wśród świadków i opatrywani tytułem dominus,a także książę np.Jacza,qui cognominatus erat dux(cognominatus uchodzący za/używający tytułu[księcia])na przywileju Bolesława Wstydliwego z 1252 r.dla klasztoru sieciechowskiego,a dotyczącego Jaksy z Miechowa.Pomimo rozlicznych powiązań zarówno z krajem Stodoran,jak i Małopolski,stałym miejscem pobytu Jaksy był Wrocław.Pierwsza wzmianka o Jaksie dotyczy jego małżeństwa z Agatą,córką potężnego komesa Piotra Włostowica w 1145.Zgłaszał pretensje do Brenny(Brandenburg)po Przybysławie Henryku.Posiłkowany przez Polaków ok.1154 odebrał ją Albrechtowi Niedźwiedziowi,by po trzech latach stracić ją na rzecz tegoż wówczas to schronił się na Śląsku.W 1157 zmarł w Pradze jego syn,będący zakładnikiem cesarza Fryderyka Barbarossy.Kopanica,z której Jaksa jest pisany(Copnik kopa,góra,hałda),najprawdopodobniej znajdowała się na obszarze dzisiejszej dzielnicy Berlina Köpenick.Jako udzielny władca Stodoran Jaksa bił własną monetę"brakteaty Jaksy".Monety te zdobił wizerunek męża(woja)z mieczem w jednym ręku i z palmą(będącą zapewne symbolem sprawiedliwości)w drugim i okolony był napisem Iaczo de Copnik.Później pojawiają się w prawej ręce chorągiew,w lewej krzyż,a napis okalający brzmi:Jakza Kopnik kneź.W sumie znanych jest pięć wzorów monet bitych w Kopanicy za czasów Jaksy.

Imię

Mnogość wariantów zapisu nie ułatwia rozwiązania:Iaczon,Iazko,Iazco,Iacxo,Iaxa,Iacza,Iaczo,Iakza.Część autorów zbyt literalnie trzymając się jednej z form jego zapisu(Iacza należałoby jednak odczytywać jako Jakza)opowiada się za Jacza będącym skróceniem od Jaczemir,Jaczewoj,od psł.jakъ(jь)"silny,mocny",porównaj scs. jačajь"znakomitszy,mocniejszy",część za wariantem imion Jazon,Jacek(Jacko),jednak najprawdopodobniejszy wariant fonetyczny sugeruje bliskość do Jaks(z),Jaks(z)a,Jaks(z)o będących staropolskimi wariantami chrześcijańskiego imienia Jakub.