| Geografia |
Lublin to największe miasto w Polsce na wschód od Wisły,położone północnym skraju Wyżyny Lubelskiej,nad rzeką Bystrzycą,na wysokościach 163-238 m n.p.m.
Miasto leży na środkowym wschodzie Polski,a dolina Bystrzycy dzieli miasto na dwie odmienne krajobrazowo części:
- lewobrzeżną,stanowiącą część Płaskowyżu Nałęczowskiego z urozmaiconą rzeźbą terenu,głębokimi dolinami i starymi wąwozami lessowymi,
- prawobrzeżną,stanowiącą część Płaskowyżu Świdnickiego i Wyniosłości Giełczewskiej,z rzeźbą bardziej płaską i mniej urozmaiconą.
Klimat
Średnia roczna temperatura powietrza wynosi +8,0°C.Najcieplejszym miesiącem jest lipiec,ze średnią temperatur +18,7°C,najzimniejszym styczeń –5,0°C.Okresy letni i wegetacyjny trwają dość długo(odpowiednio 100-110 i 210-220 dni).Średnia roczna suma opadów wynosi ok.550 mm,przy największym natężeniu w miesiącach letnich(220 mm),a
najmniejszym w zimowych.Czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi 80 dni.
Topografia i podział administracyjny
W centrum miasta znajdują się najstarsze dzielnice Lublina Stare Miasto,Śródmieście(funkcje głównie turystyczne,handlowe i usługowe),Wieniawa i Czwartek(funkcje mieszkalne).Dookoła rozciągają się nowsze osiedla,budowane
głównie w latach 1945-1989 na północy jedne z największych osiedli
mieszkaniowych Czechów i Kalinowszczyzna,na zachodzie Czuby i osiedla Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej(położone wzdłuż ul.Zana),na wschodzie Tatary i Bronowice.Na południu osiedla dzielnicy Wrotków bezpośrednio sąsiadują z Zalewem Zemborzyckim.Najdalej wysunięte na wschód jest lubelskie osiedle Felin,znacznie oddalone od centrum miasta.Oprócz bloków mieszkalnych,mieści się tam część budynków Uniwersytetu Przyrodniczego i gospodarstwo hodowlane uczelni.W planach jest stworzenie tam parku technologicznego.Przemysł skupia się głównie w północno-wschodniej(Zadębie,Majdan Tatarski)oraz południowo-wschodniej(Wrotków)części miasta.Osiedla domków jednorodzinnych(Choiny,Zimne Doły,Ponikwoda,Osiedle Świt,Szerokie,Sławinek,Sławin,Botanik,Węglin,Konstantynów,Dziesiąta,Abramowice,Wrotków,Zemborzyce)przeplatają się wśród osiedli bloków mieszkalnych.Tereny rekreacyjne skupiają się w południowo-zachodniej części miasta wokół Zalewu Zemborzyckiego,Dąbrowy i Starego Gaju(zwanego popularnie Starym Lasem).Zwarty obszar stanowi teren Miasteczka Akademickiego UMCS wraz z przyległymi terenami innych lubelskich uczelni(KUL i Uniwersytetu Przyrodniczego).Około kilometr dalej znajduje się miasteczko Politechniki.Od 23 lutego 2006 roku Lublin dzieli się na 27 dzielnic administracyjnych,które skupiają również różne zwyczajowe dzielnice i osiedla:
|
|
|
Historia
Nazwa miasta
W pierwszych źródłach historycznych z 1228 pojawia się od razu współczesna forma nazwy.Pochodzi ona od nazwy osobowej Lubla utworzonej od staropolskiego imienia Lubomir,poprzez dodanie dawniej pieszczotliwego przyrostka -la.Możliwe jest także,że imię Lubla w swojej staropolskiej,zdrobniałej
postaci złączyło się z przyrostkiem dzierżawczym –in,dając nazwę
Lublin.Zygmunt Sułowski
wyraził przypuszczenie o łączeniu Lublina z imieniem Lubel(Lubelnia),w
analogii do stosunku nazw Wróblin,Wróbel.Założycielem czy
właścicielem Lublina w zamierzchłych czasach mógł być zatem człowiek o
imieniu Lubel,bądź Lubla.
Czasy najdawniejsze
Lublin jest jednym z najstarszych miejsc osadnictwa w Polsce.Lubelscy archeolodzy odkryli na Sławinie cmentarzyska z monumentalnymi
grobowcami sprzed 5 tysięcy lat.Początki osadnictwa na terenie miasta sięgają VI w.(osada na wzgórzu
Czwartek,która potem rozprzestrzeniła się na sąsiednie wzgórza).Obecnie na Wzgórzu Czwartek wznosi się kościół pw.św.Mikołaja,przypuszczalnie wybudowany w X w.z fundacji Mieszka I,w miejscu dawnej pogańskiej świątyni.Z tego okresu pochodzi drewniana budowla obronna na Wzgórzu Zamkowym,która w XII wieku zyskała miano kasztelanii.
Średniowiecze
Pierwsze wzmianki o Lublinie pochodzą z 1198 roku.Miasto lokowano na prawie magdeburskim prawdopodobnie za czasów Bolesława Wstydliwego około 1257 roku,jednak nie zachował się akt lokacyjny.Udokumentowanej lokacji 15 sierpnia 1317 dokonał Władysław I Łokietek.W 1341 Kazimierz III Wielki odniósł w bitwie pod Lublinem zwycięstwo nad Tatarami,a rok później nadał miastu tzw.przywilej regulacyjny,na mocy którego otoczono je murami.Biskup kijowski Andrzej w 1420 r.przywiózł do Lublina dużych rozmiarów relikwie Krzyża Świętego do kościoła Dominikanów.W 1474 r.Kazimierz Jagiellończyk ustanowił tu stolicę nowo powstałego województwa lubelskiego.
Rozkwit miasta
W wiekach XV-XVI miasto przeżywało rozkwit dzięki szlakowi handlowemu znad Morza Czarnego na zachód Europy.W 1569 w Lublinie zawarto unię lubelską.19 lipca 1569 na sejmie w Lublinie książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi,co obecny wówczas Jan Kochanowski opisał w utworze Proporzec albo hołd pruski.W 1588 biskup łucki Bernard Maciejowski ufundował Kolegium jezuickie w Lublinie.
Wojny XVII wieku
W połowie XVII wieku Lublin uległ zniszczeniu w wyniku wojen(najazdy kozackie,potop szwedzki)oraz epidemii(5 tys.ofiar dżumy w 1630).W XVI i XVII wieku był głównym ośrodkiem reformacji.Działała tu jedna z ważniejszych gmin braci polskich oraz zbór kalwiński.Na fali ogólnopolskich konfliktów narodowościowych i gospodarczego zastoju,upadają słynne jarmarki lubelskie.Po 1650 z miasta wyemigrowała większość europejskich kupców.W 1655
Lublin splądrowały wojska rosyjsko-kozackie,a w 1656 miasto złupili Szwedzi,dopełniając aktu zniszczeń lubelskiej zabudowy i dziesiątkując
populację.12 kwietnia 1656 miasto wyzwoliły wojska po dowództwem hetmana Pawła Jana Sapiehy.W 1686 zaczęto grać Hejnał Lublina.Kolejne lata przyczyniły się do dalszego upadku miasta,głównie za sprawą wojny północnej(początek XVIII wieku).W 1703 August II nadał miastu przywilej zrównujący je w prawach do miasta Krakowa.
XVIII-XIX wiek
8 sierpnia 1707 rozpoczęła obrady Rada Lubelska,ale w związku z rabunkami i innymi nadużyciami wojsk rosyjskich,Sejm zaczął popierać Ferenca Rákóczego,kandydata Elżbiety Sieniawskiej.Po wojnach północnych nastąpił okres rozbudowy miasta,głównie
siedzib magnackich i dóbr kościelnych.Ukształtował się dzisiejszy układ
Krakowskiego Przedmieścia i pl.Litewskiego,jednak zabudowa miasta
prezentowała się nadal ubogo.W okresie oświecenia(1780)powstała
fundacja"Boni Ordinis",której działania doprowadziły do restauracji kamienic miejskich,wybrukowania ulic i odnowy ratusza.Pierwszym prezydentem miasta został Teodor Gruell-Gretz(po ogłoszeniu Konstytucji 3 Maja).W 1792 na rozkaz carycy Katarzyny II miasto zajęły wojska rosyjskie,kończąc okres krótkotrwałej prosperity.Upadek Rzeczypospolitej w 1795 r.spowodował,że Lubelszczyzna wraz z innymi ziemiami polskimi po Pilicę,Wisłę i Bug znalazła się pod zaborem austriackim.Terytorium to otrzymało nazwę Galicji Zachodniej.Na tym terenie Lublin stanowił największe po Krakowie miasto,liczące u schyłku XVIII w.ok.9 tys.mieszkańców.Umilkł gwar zjazdów trybunalskich
i sejmikowych,do przeszłości należały słynne ongiś jarmarki.Szlachta
opuściła miasto i przeniosła się na wieś.Pojawili się obcy urzędnicy.Opustoszały i zniszczony Lublin przedstawiał przygnębiające wrażenie.Sytuacje tę przerwały wydarzenia 1809 r.10 maja oddziały polskie pod
dowództwem płk Dominika Dziewanowskiego
weszły do miasta,kładąc kres panowaniu austriackiemu.Mieszkańcy
Lublina powitali wojsko polskie z ogromnym entuzjazmem.Natychmiast
zorganizowano tymczasowe władze polskie,a miasto na kilka miesięcy
stało się stolicą wyzwolonego kraju.6 listopada działający tu Centralny Rząd Galicyjski przeprowadził reorganizację władz miejskich.Prezydentem został mianowany Beniamin Finke de Finkenthal,wiceprezydentem Teodor Gruell-Gretz,dawny prezydent miasta w okresie po Konstytucji 3 Maja.Reaktywowane władze polskie złożyły przysięgę na wierność Napoleonowi.Po pokoju w Schönbrunn cała Lubelszczyzna znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego.Na początku 1810 Lublin został stolicą nowo utworzonego departamentu lubelskiego.W 1815 Lublin znalazł się w Królestwie Kongresowym w zaborze rosyjskim,w 1837 został stolicą guberni.Po powstaniu styczniowym
nastąpiła kasata Klasztoru ojców Kapucynów w Lublinie.Ludność miasta w
1873 wynosiła 28,9 tys.,a w 1897 wzrosła do 50,2 tys.W 1877 zbudowano
pierwsze połączenie kolejowe.Podczas I wojny światowej rosyjski odwrót i zajęcie miasta przez wojska niemieckie i austro-węgierskie w lecie 1915 ostatecznie zakończyło rosyjskie rządy w mieście.
XX wiek
W nocy z szóstego na siódmego listopada 1918 roku w mieście utworzono rząd Ludowy Republiki Polskiej pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego.Zdecydowano się na Lublin z uwagi na liczne oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej w mieście.Był to pierwszy rząd odradzającej się Rzeczypospolitej Polskiej,a tworzyli go socjaliści oraz postępowi ludowcy.Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku Lublin się
rozbudowywał,powstawały nowe fabryki i gmachy użyteczności publicznej,kwitła także lubelska kultura.27 lipca 1918 założono Katolicki Uniwersytet Lubelski.Powstał on z inicjatywy ks.Idziego Radziszewskiego,który zbierał fundusze na organizację katolickiej uczelni w Polsce wśród Polonii w Petersburgu.W roku 1926 obok Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego powstała druga wyższa uczelnia o charakterze teologicznym jezuickie„Bobolanum”.W 1927 roku reaktywowano Lubelskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk(działające wcześniej w latach 1818–1828),koncentrujące się na badaniach regionalnych,których wyniki publikowano w„Pamiętniku Lubelskim”.Miasto podjęło także próby kreowania swego wizerunku.W 1934 roku wydany został afisz
propagandowy o Lublinie,a dwa lata później Ministerstwo Wyznań
Religijnych i Oświecenia Publicznego zatwierdziło herb Lublina(przedstawiający kozła stojącego na zielonej murawie opartego o krzew
winny).11 czerwca 1939 roku odbyły się natomiast pierwsze Dni Lublina.W 1930 roku rabin Majer Szapira założył Jeszywas Chachmej Lublin(hebr. ישיבת חכמי לובלין,Lubelska Szkoła Mędrców).Była to największa uczelnia talmudyczna na świecie.W jej gmachu mieściła się synagoga,biblioteka z bardzo bogatym księgozbiorem,który liczył sobie 22 tys.pozycji książek,głównie literatury rabinicznej i 10 tys.czasopism.W
piwnicy mieściła się najbardziej koszerna z koszernych mykw na świecie.Obok niej funkcjonowało jeszcze szereg innych,również wpływowych szkół.W przedwojennym Lublinie szczególnie prężnie rozwijał się przemysł lotniczy.Zakłady Plage i Laśkiewicz produkowały samoloty marki Lublin,później produkcja przeniosła się do znacjonalizowanej Lubelskiej Wytwórni Samolotów.
Okupacja niemiecka
Od września 1939 do lipca 1944 miasto znalazło się pod okupacją niemiecką jako część Generalnego Gubernatorstwa.W lipcu 1939 roku,w związku z zaostrzającą się sytuacją międzynarodową
postanowiono,że w razie wybuchu wojny Lublin stanie się tymczasową
siedzibą Prezydenta RP,a okoliczne miasteczka poszczególnych ministerstw.Z końcem sierpnia rozpoczęto budowę schronów,organizowano prowizoryczną obronę przeciwlotniczą oraz przeprowadzono kilka prób zaciemniania miasta.Pierwszy atak lotniczy na miasto nastąpił 2 września rano.Głównym celem była Lubelska Wytwórnia Samolotów.Miasto zalała fala uciekinierów z różnych części kraju.5 września
przeniesiono do miasta ministerstwa oraz(na krótko)skarb państwa.Tego
samego dnia ze wszelkich sił gromadzących się nad Wisłą„między
Modlinem a Sandomierzem”,na mocy rozkazu naczelnego wodza utworzona
została Armia Lublin,na czele której stanął gen.dyw.Tadeusz Piskor.Prezydent Lublina Bolesław Liszkowski zgodnie z zarządzeniem ówczesnego premiera Felicjana Sławoja Składkowskiego opuścił Lublin 9 września 1939 i wyjechał do Rumunii.Już 23 września 1939 rozstrzelano tu 23 przedstawicieli polskiej inteligencji.Pod koniec października 1939 Niemcy zamknęli Katolicki Uniwersytet Lubelski,szkoły i teatry,wstrzymali wydawanie polskiej prasy.Pierwsza publiczna łapanka miała miejsce 9 listopada 1939,następnie rozpoczęły się aresztowania wśród miejscowej inteligencji,urzędników,nauczycieli,profesorów,prawników,wojskowych,księży,studentów,młodocianych harcerzy.11 listopada 1939 r.Sicherheitspolizei wkroczyła na teren KUL-u,aresztując 14 profesorów oraz księży z seminarium duchownego.Wszystkich księży z Lublina,z Chełma i z innych miejscowości więziono na Zamku w Lublinie.17 listopada 1939 r.aresztowano biskupów Mariana Fulmana i bł.Władysława Gorala,których wywieziono do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.Między czerwcem a sierpniem 1940 w ramach tzw.Akcji AB aresztowano kilkuset przedstawicieli inteligencji,z czego ok.500 rozstrzelano w pobliskich Rurach Jezuickich.1 października 1942 roku odbyła się wielka łapanka uliczna.Od 1943 r.na ulicach zaczęły pojawiać obwieszczenia z listami Polaków skazanych na
karę śmierci przez niemieckie tzw.sądy doraźne.W latach 1943-44
mordowano mieszkańców na zasadzie odpowiedzialności zbiorowej.Hitlerowcy utworzyli ciężkie więzienie Gestapo na Zamku w Lublinie.Więźniów torturowano i dręczono w Katowni Gestapo„Pod Zegarem”,a wielu aresztowanych Polaków wywożono po krótkim pobycie do obozu koncentracyjnego na Majdanku i Ravensbrück.W 1944 z masowych rozstrzeliwań więźniów ocalało jedynie 60 osób.
Zagłada
Represje wymierzone wobec obywateli polskich narodowości żydowskiej
miały miejsce od końca 1939.12 lutego 1940 na cmentarzu żydowskim
rozstrzelano 180 Żydów.W czasie okupacji Niemcy utworzyli w Lublinie obóz koncentracyjny Majdanek oraz getto dla ludności żydowskiej,zlikwidowane w 6 tygodni na wiosnę 1942.Podczas Zagłady,w ramach Akcji Reinhard,zginęło około 40 tys.lubelskich Żydów,stanowiących przed 1939 ponad 1/3 ludności miasta.Zniknęło także całe
tzw.Miasto Żydowskie i niemal cała dzielnica Wieniawa,zamieszkana
głównie przez Żydów,oraz cmentarze żydowskie.W lipcu 1944,gdy Komendant Obwodu Lublin miasto kpt.Stefan Dębicki ps.„Kmicic”przebywał wraz z dowodzoną przez niego kompanią szkolną OP 8 poza miastem;w rejonie wsi Dąbrowa i Osmolice(10 kilometrów na południowy zachód od Lublina) i został odcięty od
przebywających w mieście oddziałów AK,rozpoczęły się przygotowania AK
na niższych szczeblach do powstania w Lublinie.Zastępcą szefa BIP AK na Okręg Lubelski,Marian Zawidzki,po obserwowaniu samochodów(w tym samobieżnej komory gazowej)wywożącej
więźniów na egzekucje,w pobliżu krematoriów na Majdanku,usiłował
nakłonić dowództwo Okręgu AK do zbrojnych akcji w obronie więźniów i
jako Zastępca Szefa Powstania AK w Lublinie,organizował napady na
Niemców.W tej sytuacje działania powstańcze w Lublinie podjęte zostały
samorzutnie,decyzją niższych dowódców i rozpoczęły się walki w mieście.
Po 1945
22 lipca 1944 na miasto uderzyły wojska radzieckie.Lublin został opanowany 25 lipca 1944 z pomocą żołnierzy Armii Krajowej.Od 23 lipca 1944 przez następne 164 dni w Lublinie znajdowała się siedziba PKWN.Między lipcem 1944 a październikiem 1956 stworzono tu i wprowadzono podstawy systemu totalitarnego pojawiła się cenzura oraz akty prawne,skazujące patriotów na śmierć za zdradę ojczyzny.Na Zamku działało więzienie,przez które do 1954 przeszło ok.35 tys.Polaków,a 333 osoby straciły w nim życie. Zofia Pelczarska kierowniczka szkoły w Lublinie była pierwszą kobietą-żołnierzem AK rozstrzelaną w Polsce Lubelskiej na mocy wyroku sądowego.Na Majdanku Rosjanie natychmiast po wkroczeniu utworzyli obóz filtracyjny NKWD dla żołnierzy AK i NSZ,wykorzystując w tym celu infrastrukturę hitlerowską.W nocy 23 sierpnia
1944 250 oficerów i podoficerów z Majdanka wywieziono na Wschód.4
sierpnia 1944 aresztowano Komendanta Okręgu ZWZ AK Lublin Kazimierza Tumidajskiego.Po przesłuchaniu przewieziono go do Moskwy i osadzono bez procesu
sądowego w więzieniu lefortowskim,później przebywał jeszcze w wielu
obozach.Od 3 lipca 1949 do jesieni miały miejsce wydarzenia związane z"cudem lubelskim",podczas których aresztowano ok.300 osób.Jan Paweł II w 1988 wyraził zgodę na koronację cudownego obrazu,której 26 czerwca 1988 dokonał prymas Polski Józef Glemp
przy udziale 21 biskupów i 350000 wiernych.6 listopada 1994 w
Syrakuzach podczas poświęcenia Sanktuarium Matki Bożej Płaczącej papież
wspomniał o Lubelskim Cudzie.W okresie PRL nastąpił gwałtowny rozwój miasta.W 1944 powstał Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.Zbudowano szereg zakładów przemysłowych,m.in.Fabrykę Samochodów Ciężarowych(FSC) i fabrykę helikopterów w Świdniku(WSK PZL Świdnik).Do 1989 ludność miasta wzrosła ponad trzykrotnie w stosunku do 1939.Główne obchody Millenium w Lublinie odbyły się 2-6 czerwca 1966.Podczas mszy na placu Katedralnym kazanie wygłosił ks.bp.Karol Wojtyła w obecności prymasa Polski ks.Kard.Stefana Wyszyńskiego.Na czas uroczystości studenci przenieśli na ramionach obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z Lubelskiej Katedry na KUL w wielkiej procesji.Po opuszczeniu Lublina obraz został"zaaresztowany"przez SB.Odtąd po Polsce peregrynowały puste ramy obwiązane drutem kolczastym,odczytywane jako wymowny symbol komunizmu.1 marca 1968 odbył się wiec studencki przed"Chatką Żaka"pochód ruszył w stronę gmachu Komitetu Wojewódzkiego PZPR.Część uczestników wiecu zatrzymano i wykreślono z listy studentów.W lipcu 1980 w Lublinie i Świdniku rozpoczęły się pierwsze strajki robotnicze,zapowiadające strajki na Wybrzeżu w sierpniu 1980.9 czerwca 1987,w drugim dniu pielgrzymki do Polski Jan Paweł II odwiedził Lublin(modlitwa w Mauzoleum na Majdanku,Katedra,poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę nowego Kolegium KUL,msza św.w dzielnicy Czuby).
Po 1989
Dzisiejszy Lublin zajmuje obszar 147 km²,co oznacza,że jest
przeszło sześć razy większy niż w chwili uzyskania prawa miejskiego w
1317 roku,kiedy to przydzielono mu„100 łanów ziemi uprawnej i nieuprawnej według miary magdeburskiej”(czyli około 24 km²).Lublin jest prężnie rozwijającym się,wiodącym ośrodkiem po prawej
stronie Wisły,miastem o dużych szansach gospodarczych,oświatowych i
kulturalnych.Inwestuje ono dzięki środkom Unii Europejskiej w
infrastrukturę,naukę i oświatę;od 2008 roku do grudnia 2012,na
terenie dawnego trawiastego przemysłowego lotniska w Świdniku powstał port lotniczy Lublin-Świdnik.Lublin jest największym ośrodkiem akademickim po prawej stronie Wisły,oraz jednym z największych w Polsce.1 lipca 2009 r.obchodzona była 440.rocznica podpisania Unii
Lubelskiej.Na głównych uroczystościach w Lublinie pojawili się
prezydenci trzech państw:Polski,Litwy oraz Ukrainy.Miasto jest także członkiem Unii Metropolii Polskich.W 2007 roku historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny Lublina został uznany za pomnik historii.Przebiega tędy wiele szlaków turystycznych m.in.Via Regia,Szlak Jagielloński,czy Szlak Chasydzki;w 2012 roku miasto będzie również gospodarzem Europejskiej Konwencji Żonglerskiej.
Ludność Lublina
Pod względem liczby ludności Lublin jest dziewiątym
w kolejności z największych miast w Polsce.Mieszka tu 348567
mieszkańców(31 XII 2011),w tym 188091 kobiet oraz 160476 mężczyzn.W
2006 stopa bezrobocia w Lublinie wynosiła 8,9%(dane wg GUS).Dużą grupę niezaliczaną oficjalnie do populacji Lublina stanowią
niezameldowani studenci.Według szacunków opracowanych po rekrutacji
2007 liczba studentów kształtuje się na poziomie zbliżonym do 80
tysięcy,a sam Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej kształci ponad 20
tysięcy studentów wszystkich lat.
Rozwój demograficzny miasta
Największą populację Lublin odnotował w 1999 roku wg danych GUS 359154 mieszkańców.Lublin jest najludniejszą gminą,gminą o największej gęstości zaludnienia oraz największą terytorialnie gminą miejską województwa lubelskiego.
Transport
Obwodnica
Lubelska obwodnica to powstająca obecnie droga ekspresowa
przebiegająca na północ i wschód od miasta,po nowym przebiegu w
stosunku do istniejących dróg krajowych do niego dochodzących.Po starym
przebiegu drogi krajowej 12 jest jedynie modernizowany odcinek od ul.Witosa w Lublinie do miejscowości Piaski.Ten odcinek zostanie oddany do
użytkowania w 2012 r.
Tranzyt
Przez Lublin przebiegają trzy ważne drogi krajowe i międzynarodowe:- 12E373 z Piotrkowa Trybunalskiego do Chełma i granicy z Ukrainą w Dorohusku,
- 17E372 z Warszawy do Zamościa i granicy z Ukrainą w Hrebennem i do Kijowa,
- droga krajowa nr 19 z Białegostoku do Rzeszowa.
- droga krajowa nr 82 do Włodawy,
- droga wojewódzka nr 809 do Przytoczna,
- droga wojewódzka nr 822 do Świdnika,
- droga wojewódzka nr 830 do Nałęczowa,
- droga wojewódzka nr 835 do Biłgoraja i Przemyśla.
Komunikacja miejska
Komunikację miejską w Lublinie na zlecenie Zarządu Transportu
Miejskiego obsługuje komunalne Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne
Lublin Sp.z o.o.oraz prywatni przewoźnicy zrzeszeni w Autobusowym
Konsorcjum Lubelskim a także firma IREX.Lublin jest jednym z 3 miast w Polsce,w których jeżdżą trolejbusy(9 linii).W Lublinie istnieje też ok.45 linii autobusowych zwykłych,3
linie autobusowe nocne oraz 2 linie autobusowe sezonowe.Nośnikiem
biletów okresowych w Lublinie jest Karta Biletu Elektronicznego Lublin.Władze miasta stawiają na rozwój ekologicznej i oszczędnej trakcji
trolejbusowej.Lublin posiada jedną z trzech czynnych sieci
trolejbusowych w Polsce,obok Gdyni i Tychów.Obecnie dzielnice Lublina łączy osiem linii trolejbusowych oraz jedna
linia okresowa.17 grudnia 2007 do użytku oddana została najnowsza
trasa,w ciągu ulic:Roztocze,Orkana,Armii Krajowej,Bohaterów Monte
Cassino,Wileńskiej do Głębokiej.W najbliższych latach istniejąca trakcja ma zostać zmodernizowana,oprócz tego spodziewane jest przedłużenie istniejących tras:z terenów
Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Czuby,a także z Abramowic do
Dominowa i z Majdanka do Felina.Ratusz ogłosił także przetarg na przygotowanie projektu budowy nowej
zajezdni trolejbusowej przy ul.Grygowej,zaś przy ul.Zemborzyckiej ma
powstać plac postojowy.Nowa zajezdnia dla trolejbusów,której projekt ma być gotowy w 2010
roku,pomieści 100 trolejbusów i będzie miejscem pracy dla 450 osób.
Kolej
Lublin jest ważnym węzłem kolejowym.Przez miasto przebiega linia kolejowa łącząca Warszawę z granicą państwa w Dorohusku,a dalej z Kijowem.Dwie inne linie wybiegają z Lublina w kierunkach:południowym(m.in do Kraśnika i dalej Przeworska)oraz północnym(do Łukowa obecnie ruch pasażerski wstrzymany).Do końca 2012 r. miał zostać wybudowany tor łączący stację PKP Lublin z pobliskim lotniskiem.Miasto posiada bezpośrednie połączenia kolejowe ze stolicą i
większością większych miast w kraju(Kraków,Katowice,Wrocław,Łódź,Radom,Kielce,Poznań,Bydgoszcz,Szczecin,Gdańsk i inne)a także Berlinem, Kijowem i Odessą.W granicach administracyjnych miasta znajdują się trzy stacje kolejowe:Lublin,Lublin Północ,Lublin Zemborzyce,a także stacja towarowa Lublin Tatary.Dodatkowo istnieją 2 nieużywane przystanki kolejowe:Rudnik Przystanek i Lublin Zalew.W zachodniej części miasta,na jego granicy funkcjonuje przystanek kolejowy Stasin Polny.W planach jest budowa stacji Lublin Zachodni zlokalizowanej w dzielnicy
Czuby(na linii do Warszawy).Prowadzi się analizę dot.powrotu ruchu
pasażerskiego na linii Lublin-Łuków
Stacja węzłowa w Lublinie,znajdująca się przy placu Dworcowym,jest
dworcem o największej liczbie odprawionych pasażerów we wschodniej
Polsce.Zabytkowy dworzec,przez wielu uważany za ścisłą czołówkę Polski
jeśli chodzi o wygląd zewnętrzny,wybudowany został w roku 1877.Do
dzisiejszego stanu doprowadził go 10-letni remont.
Międzymiastowa komunikacja autobusowa
Lublin jest ważnym węzłem komunikacji autobusowej.Posiada dwa dworce
autobusowe:Dworzec Główny na Podzamczu(w centrum miasta)oraz Dworzec
Południowy(obok Dworca Głównego PKP).Zdecydowana większość autobusów
odjeżdża z Dworca Głównego dworzec południowy utrzymuje jedynie
połączenia do Świdnika,Bychawy,Biłgoraja oraz mniejszych miast w
południowej części województwa lubelskiego.Połączenia autobusowe
obsługiwane są przez PKS,Transped oraz firmy prywatne.
Lotniska
Port lotniczy Lublin
Port lotniczy Lublin zlokalizowany jest w Świdniku,około 10 km od centrum Lublina.Lotnisko zajmuje 250 ha,a pas startowy
ma 2,5 km długości i jest ono skomunikowane szynobusem z Dworcem PKP
Lublin.Prognoza ruchu lotniczego dla aeroportu Lublin-Świdnik zakłada
500 tys.pasażerów w pierwszym roku funkcjonowania lotniska,około 1 mln
w prognozie sięgającej 2016 roku i około 2,4 mln pod koniec 2035 roku.
Lotnisko Lublin-Radawiec
Ok.12 km na południowy zachód od miasta leży lotnisko Lublin-Radawiec w Radawcu Dużym.
Nowe technologie
Wydziały z kierunkami informatycznymi na wyższych uczelniach- Politechnika Lubelska:Wydział Elektrotechniki i Informatyki
- Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II:Wydział Matematyczno-Przyrodniczy
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej:Wydział Matematyki,Fizyki i Informatyki
- Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji
- Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji:Wydziału Transportu i Informatyki,Wydział Ekonomii
- Lubelskie Centrum Transferu Technologii(LCTT)
- Instytut Matematyki i Informatyki KUL:Katedra Technologii Społeczeństwa Informacyjnego
- Lubelska Fundacja Rozwoju
Telekomunikacja i technika
Lublin ma swój duży udział w telekomunikacji.To w Lublinie przez pracowników naukowych UMCS pod koniec lat 70.XX
wieku został zaprojektowany i stworzony pierwszy w Polsce kabel światłowodowy.Jedynym instytutem naukowym jest tu Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej: Zakład Technologii Światłowodów.Producentem sprzętu telekomunikacyjnego jest TP S.A.Ośrodek Techniki
Optotelekomunikacyjnej.Jest tu w dziedzinie techniki Instytut
Zastosowań Techniki Sp.z o.o.
Odnawialne źródła energii
- Energia słoneczna
Lubelski Park Naukowo-Technologiczny
Centrum naukowo-badawcze,będące miejscem spotkań dla instytucji
naukowych z przedsiębiorstwami.W Projekt ten włączyły się wszystkie
lubelskie uczelnie wyższe,samorząd miasta i województwa.Celem są
wspólne inwestycje w innowacyjne technologie.Budowa ruszyła w 2003 r.Obecnie do użytku oddany został jeden budynek.Zakończenie budowy
planuje się na 2012 r.
Gospodarka
Podstrefa Ekonomiczna
Podstrefa Ekonomiczna w Lublinie obejmuje grunty przy al.Witosa w rejonie ul.Doświadczalnej o powierzchni 70,1 ha.Jest obszarem przemysłowym należącym do Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec
i znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Lubelskiego Węzła Kolejowego,budowanej właśnie obwodnicy Lublina oraz wchodzącego w jej skład
fragmentu drogi ekspresowej S12/S17.Obecnie miasto poszerza ofertę terenów inwestycyjnych poprzez rozciągnięcie obszaru strefy ekonomicznej na dzielnicę Bursaki.
- Firmy wchodzące w obszar podstrefy
- Ball Packaging Europe fabryka puszek aluminiowych,będzie produkować ok.750 milionów puszek rocznie i zatrudniać 100-150 osób.Budowa fabryki ruszyła w kwietniu 2008 r.
- Aliplast producent architektonicznych systemów profili aluminiowych dla budownictwa.Budowa ruszyła w 3 kwartale 2008 r.
- Biomaxima producent testów diagnostycznych i odczynników dla służby zdrowia.Firma zbudowała na Felinie centrum badawczo-rozwojowe za ponad 3 mln zł.W planach są kolejne inwestycje.
- Dobroplast Zambrów producent stolarki PCV
- EuroCompass usługi doradcze w zakresie pozyskiwania dotacji z Unii Europejskiej
- Ledrin producent wyrobów skórzanych
- Ramatti Fabryka fotelików samochodowych dla dzieci
- R.B.M.Apex producent grzejników konwektorowych centralnego ogrzewania
- Do lubelskiej podstrefy kandyduje szereg firm,m.in.
- Comarch technologie informatyczne
- SolarEnTech produkcja ogniw fotowoltaicznych
- Asseco Business Solutions produkcja oprogramowania dla sektora finansowego
PGE Elektrociepłownia Lublin-Wrotków
Lubelska elektrociepłownia znajduje się w dzielnicy Wrotków i wchodzi w skład grupy kapitałowej PGE(Polskiej Grupy Energetycznej S.A.)Stanowi największe źródło energii
elektrycznej i cieplnej na Lubelszczyźnie i posiada największy blok gazowo-parowy w Polsce.Podstawowym paliwem produkcyjnym dla BGP jest gaz ziemny wysokometanowy.Lublin jest także siedzibą główną firmy PGE-Energia.Skupia ona osiem spółek dystrybucyjnych ze wschodniej i centralnej
Polski(Lublin,Rzeszów,Łódź,Białystok,Łódź-teren,Warszawa-teren,Zamość,okręg radomsko-kielecki)oraz Zespół Elektrowni Dolna Odra SA.Kapitał spółki wynosi 7,7 mld zł.
Przemysł
Przemiany gospodarcze początku lat 90.XX wieku sprawiły,że
lubelskie przedsiębiorstwa państwowe zaczęły borykać się z problemami
finansowymi,likwidacji uległa m.in.Odlewnia Ursus.Ratunkiem dla nich miała być prywatyzacja.Mimo to w większości
przypadków problemy spółek nie skończyły się,a wręcz przeciwnie.Dopiero w XXI wieku lubelskie zakłady przemysłowe zaczęły ponownie
odbudowywać swoją pozycję,szczególnie w branży motoryzacyjnej.Na kartach historii lubelskiego przemysłu szczególnie wyraźnie zapisała się Fabryka Samochodów Ciężarowych,produkująca popularne samochody marki FSC Żuk oraz FSC Lublin.W latach 90.została ona kupiona przez koreański koncern Daewoo.Kiepska koniunktura na azjatyckich rynkach spowodowała jednak problemy
finansowe spółki,co w konsekwencji doprowadziło do upadku zakładów z
siedzibą w Lublinie,a większość pracowników została zwolniona.Następnie fabrykę kupiła rosyjska spółka Intrall.Jednakże 15 października 2007 sąd ogłosił upadłość spółki z powodu
rosnącego zadłużenia,a blisko 300 pracowników otrzymało wypowiedzenia
umów o pracę.W maju 2009 roku spółka DZT Tymińscy zakupiła od syndyka masy upadłościowej Daewoo Motor Polska prawa do produkcji samochodów Honker i Lublin oraz niezbędne do produkcji samochodów oddziały dawnych zakładów DMP.Produkcji zmodernizowanego następcy dostawczego Lublina o nazwie Pasagon
firma DZT Tymińscy podjęła się w roku 2010,po przejęciu linii
produkcyjnych dawnej FSC.Nowy samochód dostępny jest w wersjach furgon,podwozie,truck i kombi,został w nim ponadto gruntownie zmieniony
przód,są wygodniejsze fotele oraz przekonstruowano jego ramę.Posiada
także zmodernizowany silnik Andorii,spełniający normy Euro IV.Docelowo producent zamierza produkować 10 tysięcy samochodów rocznie,także na eksport,a zatrudnienie w fabryce wyniesie 350 osób.W 2009 roku firma DZT Tymińscy wygrała także przetarg w sprawie
przejęcia majątku firmy Honker.Zapłaciła ona za mienie po Daewoo 43 mln
zł,a wraz z prawem do samochodu spółka zakupiła również m.in.montażownię,lakiernię,spawalnię,tłocznię i ośrodek badawczo-rozwojowy.W ogłoszeniu o przetargu na zakup praw do produkcji honkera i majątku
po DMP postawiono przyszłemu nabywcy kilka warunków,m.in.:kontynuowanie produkcji honkera na terenie Polski,w oparciu o
przedsiębiorców krajowych;kontynuowanie produkcji samochodów w
zakładzie w Lublinie;przejęcie pracowników związanych z produkcją
samochodów;realizację umów na dostawy oraz umów gwarancyjnych zawartych
z odbiorcami przez dotychczasowego producenta;zapewnienie dostaw
części zamiennych i zespołów w ilościach zamawianych przez odbiorców w
okresie 10 lat eksploatacji pojazdów;przejęcie materiałów i
półfabrykantów do produkcji honkera i narzędzi do produkcji samochodów.Zakład przygotowuje również specjalistyczny samochód dla kopalni miedzi.Od listopada 2011 roku z taśm produkcyjnych przy ul.Mełgiewskiej,na terenie dawnej Fabryki Samochodów,zaczęły zjeżdżać także najnowsze ciągniki marki Ursus,produkowane przez firmę Pol-Mot Warfama SA,która zainwestowała w uruchomienie ich produkcji około 20 mln zł.Rozpoznawalna marka ciągników z Lublina wzbogaci się w ten sposób o
nowoczesny model,charakteryzujący się wysokim zaawansowaniem
technicznym,potężnym silnikiem oraz bogatym wyposażeniem.Większość części pochodzi od innych producentów,na miejscu produkowane
są kabiny oraz wszystkie elementy plastikowe.W trzecim roku inwestor
planuje wytwarzać 5 tys.ciągników rocznie.Ponadto od 2011 roku Pol-Mot Warfama montuje w Lublinie chińskie pick-upy marki ZX Grand Tiger.Umowa z producentem Hebei Zhongxing Automobile Co.Ltd została zawarta
na trzy lata,a jej wartość wyniosła 60 mln zł.Grand Tiger spełnia
wszystkie przepisy przewidziane dla samochodów ciężarowych,ponieważ Ministerstwo Infrastruktury wydało na pojazd świadectwo homologacji.Jest to pierwsza w Polsce i jedna z pierwszych w Europie homologacji na
samochód pochodzący z Chin aby ją uzyskać samochód musiał przejechać
30 tys.km w różnych warunkach drogowych.Uznaje się to za sukces
inżynierów Warfamy,którzy w ciągu 9 miesięcy dostosowali samochód do
wymogów Unii Europejskiej.Samochody będą mogły dzięki temu być sprzedawane na rynku polskim oraz
innych państw unijnych.Montaż„Wielkich Tygrysów”oraz innych pojazdów
produkcji Pol-Mot Warfama odbywa się na terenie dawnej FSC,wpisując się
tym samym w wieloletnią historię produkcji samochodów w tym mieście.Lubelski pick-up jest tańszy od samochodów tej klasy oferowanych przez
innych producentów i docelowo ma sprawdzić się zarówno w gospodarstwie
rolnym,jak przedsiębiorstwach usługowych i firmach budowlanych.W podlubelskim Świdniku,w zakładach WSK"PZL-Świdnik"produkowany jest najnowszy śmigłowiec PZL SW-4,podzespoły,poszycia,elementy różnych samolotów i śmigłowców.Zakład
leży tuż obok lotniska trawiastego.W roku 2007 zapadła ostateczna
decyzja o rozbudowie lotniska tak,by mogły na nim lądować małe samoloty
pasażerskie.Z rozbudową lotniska wiąże się także rozbudowa
infrastruktury i miasta Świdnik oraz przyciągnięcie nowych inwestorów na
Lubelszczyznę.31 lipca 2009 roku włosko-brytyjska spółka AgustaWestland
i czeska spółka Aero złożyły do Agencji Rozwoju Przemysłu oferty cenowe
na zakup 87,6% udziałów w PZL-Świdnik.Zwycięzcą okazała się firma
AgustaWestland.29 stycznia 2010 roku Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.podpisała z włosko-brytyjskim producentem śmigłowców umowę sprzedaży
87,62 proc.akcji Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A.Wartość transakcji wyniosła 339 mln zł.W Lublinie swoją siedzibę ma także fabryka maszyn rolniczych Sipma i producent drzwi,firma Pol-Skone.Działają tu ponadto firmy farmaceutyczne(wytwórnia surowic i szczepionek BIOMED oraz Polfa Lublin),chemiczne i spożywcze.Wśród tych ostatnich są m.in.dwie spółki giełdowe Emperia Holding S.A. i Polmos Lublin S.A.(Stock Polska).Prężnie działa również wytwórnia makaronów i płatków śniadaniowych Lubella oraz producent słodyczy,firma Solidarność.W Lublinie działa też producent preparatów ziołowych,Herbapol,jeden z największych browarów w Polsce,Perła,filia Indykpolu(były Lubdrob SA),oddział POCh Polskie Odczynniki Chemiczne,a także Zakłady Tytoniowe w Lublinie.Pomimo takiej ilości zakładów produkcyjnych,do największych pracodawców w mieście należą Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej,który zatrudnia około 1900 nauczycieli akademickich oraz 1600
nienauczycieli(pracownicy biblioteczni,inżynieryjno-techniczni,administracja,obsługa)oraz Uniwersytet Medyczny,zatrudniający w sumie 7055 pracowników.-
Intrall Lublin 3
-
DZT Honker
-
Ursus 5024
-
ZX Grand Tiger
-
Elżbieta Kruk i Piotr Kownacki w PZL Świdnik.
-
Siedziba firmy Lubella
-
Zakłady Herbapol Lublin
Handel i usługi
Główną ulicą handlową Lublina jest Krakowskie Przedmieście.W latach 90.XX wieku powstało tam wiele butików i ekskluzywnych
sklepów.Znajduje się tam również wiele sieciowych restauracji oraz
restauracji typu fast food.Śródmieście i Stare Miasto to miejsca
spotkań lublinian w licznych kawiarniach,barach kawowych,restauracjach
i pubach.W centrum miasta znajduję się centrum handlowo-rozrywkowe z
kinem i centrum rozrywki.Poza Śródmieściem funkcjonuje kilka centrów
handlowych.W Lublinie działają sklepy największych sieci polskich i
zagranicznych.Znajdują się tu 6 centrów handlowych(6 dalszych jest w
budowie),34 hipermarkety czy supermarkety spożywcze lub budowlane(dalszych 15 w budowie) i podobna liczba sklepów elektronicznych,perfumerii i drogerii.Jet tu ulokowany także duży sklep sportowy.
Galerie handlowe w Lublinie:
- Galeria Olimp
- Lublin Plaza
- Gala Lublin
- Galeria Orkana
- Galeria Lubelska
- Felicity Lublin
- Ilumina Park
- Galeria Zamek
- Alchemia Lublin
Hotele w Lublinie
Inwestycje zagraniczne
Najwięcej zainwestowali w Lublinie Niemcy(w handel i technikę sanitarną) i Amerykanie(w żywność,handel i nowe technologie).Francuzi są obecni w branży spożywczej i turystycznej.Wyłącznie handlem zainteresowani są Brytyjczycy.Holendrzy inwestują w przemysł farmaceutyczny i turystyczny,Czesi w chemiczny.Belgijskie inwestycje ukierunkowane są na budownictwo,włoskie zaś na przemysł maszynowy.Rosjanie są zainteresowani przemysłem samochodowym.W mieście obecni są także Szwedzi,Norwegowie i Duńczycy.
Międzynarodowe Targi Lubelskie
Lublin jest znanym miastem wystawienniczym.Od lat organizowane są tu
liczne imprezy targowe,szczególnie popularne ze względu na bliskie
sąsiedztwo wschodniej granicy.W nowoczesnej hali wystawienniczej w
Parku Ludowym odbywają się m.in.targi samochodowe,turystyczne,edukacyjne,ślubne i budowlane.W lipcu 2010 roku udziały w spółce
nabyły Międzynarodowe Targi Poznańskie.Dzięki nabytym w ten sposób funduszom oraz środkom unijnym w Lublinie mają powstać nowe hale wystawiennicze.
Opieka zdrowotna
Szpitale publiczne
- Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej
- Szpital Kliniczny nr 1
- Dziecięcy Szpital Kliniczny
- Szpital Kliniczny nr 4
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im.Stefana Kardynała Wyszyńskiego(al.Kraśnicka)
- 1.Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką(al.Racławickie)
- Szpital Wojewódzki im.Jana Bożego
- Okręgowy Szpital Kolejowy(ul.Kruczkowskiego)
- Szpital MSWiA
- Szpital Neuropsychiatryczny im.Prof.M.Kaczyńskiego(ul.Abramowicka)
Nauka i oświata
Pierwsza szkoła wyższa w Lublinie powstała już w XVII wieku.Było nią założone przy klasztorze ojców dominikanów i istniejące w latach 1644-1686 Studium generale,mające prawo nadawania stopni lektora oraz bakałarza filozofii i teologii(w dzisiejszej terminologii:magister i doktor).Pierwszym rektorem(regensem)był świątobliwy o.Paweł Ruszel OP.Pierwszą uczelnią założoną w XX wieku(1918)był Katolicki Uniwersytet Lubelski.Uruchomienie tej uczelni przez ks.Idziego Radziszewskiego spowodowało ożywienie niewielkiego miasta,napływ wybitnych naukowców(głównie ze Lwowa i Krakowa) i studentów.Powołanie tej szkoły do działania nastąpiło na skutek prężnego rozwoju żydowskiej szkoły Jesziwy,w której pozostałościach mieściły się niektóre wydziały Akademii
Medycznej.Kilka lat temu powróciły one do dawnych właścicieli,a
zakłady dydaktyczne przeniesiono do nowo wybudowanych budynków przy ul.Jaczewskiego i ul.Chodźki.Życie akademickie jeszcze dynamiczniej zaczęło rozwijać się po II
wojnie światowej,gdy jako przeciwwaga dla katolickiej uczelni w
1944 powołany został do istnienia Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.To właśnie z tej uczelni państwowej wyodrębniły się później kolejne lubelskie szkoły wyższe(Uniwersytet Medyczny i Uniwersytet Przyrodniczy).Lata 90.XX wieku przyniosły bardzo dynamiczny rozwój uczelni
prywatnych.Władze Lublina i województwa lubelskiego mają w planach
powołanie Akademii Muzycznej w Lublinie.
Szkoły wyższe
Państwowe
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
- Uniwersytet Medyczny w Lublinie
- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
- Politechnika Lubelska
-
Pomnik Marii Curie-Skłodowskiej w miasteczku uniwersyteckim UMCS
-
Centrum Kongresowe Uniwersytetu Przyrodniczego
-
Rektorat Politechniki Lubelskiej
Prywatne
- Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II(uczelnia prywatna na prawach uczelni państwowej)
- Lubelska Szkoła Wyższa im.Króla Władysława Jagiełły
- Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji
- Wyższa Szkoła Nauk Społecznych
- Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji
- Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza im.Wincentego Pola
- Filia Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi
- Filia Wyższej Szkoły Dziennikarskiej im.Melchiora Wańkowicza w Warszawie
Nieistniejące
- Wyższa Szkoła Humanistyczna im.Alojzego Szubartowskiego
Edukacja na niższych szczeblach
- 43 technika
- 36 liceów ogólnokształcących
- 17 liceów profilowanych
- 5 szkół artystycznych
- 20 szkół zawodowych
- 16 szkół specjalnych
- 46 szkół dla dorosłych
- 21 szkół policealnych
- 60 szkół społecznych i prywatnych
- 26 gimnazjów
- 54 szkoły podstawowe
- 73 przedszkola
Kultura
Europejska Stolica Kultury
Do czerwca 2011 roku Lublin walczył o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016.O staraniach informował m.in.portal internetowy www.lublin2016.eu,prowadzony przez Urząd Miasta Lublin i Stowarzyszenie Homo Faber.13
października 2010 r.Komisja Selekcyjna,działająca pod patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego,ogłosiła,że Lublin wraz z Warszawą,Katowicami,Gdańskiem i Wrocławiem znalazł się na tzw.krótkiej liście.Mimo dużych szans dawanych Lublinowi,21 czerwca 2011 roku Komisja wybrała Wrocław.
Centrum Kultury
Centrum Kultury to jedna z największych samorządowych instytucji
kulturalno-edukacyjnych Lublina.Swoją siedzibę ma w późnobarokowym
kompleksie poklasztornym ss.Wizytek,zlokalizowanym w samym centrum
miasta.Organizator,m.in.Międzynarodowego Festiwalu"Konfrontacje
Teatralne",Międzynarodowych Spotkań Teatrów Tańca oraz lubelskich
edycji imprez filmowych:"Euroshorts","Jutro Filmu".Bierze czynny
udział w animacji życia kulturalnego miasta.Organizuje koncerty,spektakle teatralne oraz cykliczne spotkania i wykłady z zaproszonymi
gośćmi oraz zajęcia warsztatowe dla dzieci i młodzieży.W Centrum działa m.in.Zespół Pieśni i Tańca„Lublin”,Galeria Biała,Ośrodek Sztuki Performance,Teatr Provisorium,Kompania Teatr,Kinoteatr Projekt,Lubelski Teatr Tańca,Studium
Kultury,Pracownia Słowa,Społeczne Ognisko Baletowe.Centrum Kultury
jest także wydawcą Lubelskiego Informatora Kulturalnego ZOOM,który
prezentuje wszystkie najważniejsze imprezy kulturalne i rozrywkowe w
mieście.W budynku mieści się również:Kawiarnia Artystyczna"Hades" i Klub-Kawiarnia"Centrala".W 2009 roku Ośrodek Animacji Kultury,który stanowił jeden z działów
Centrum Kultury w Lublinie,został przekształcony w filię Centrum
Kultury Warsztaty Kultury z osobną siedzibą przy ul.Popiełuszki.
Warsztaty Kultury
Warsztaty Kultury jest to instytucja kultury powstała jako Filia Centrum Kultury w Lublinie
w 2009 roku.Siedziba instytucji znajduje się na ulicy Popiełuszki 5,w
postindustrialnym budynku,w którym przez wiele lat znajdowały się
Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Samochodowych im.Stanisława
Syroczyńskiego.19 stycznia 2012 roku podczas Sesji Rady Miasta podjęta
została decyzja o podziale Centrum Kultury w Lublinie i wydzieleniu
Warsztatów Kultury jako samodzielnej instytucji.Warsztaty Kultury zajmują się organizowaniem wydarzeń kulturalnych w przestrzeni miejskiej(m.in.Noc Kultury,Jarmark Jagielloński,Festiwal"Słowo Daję...",Festiwal Sztukmistrzów,„Fiesta Alegria”,Jazz Bez w Lublinie,"L²" ),kształceniem animatorów i managerów
kultury,edukacją kulturalną,a także działaniami na rzecz
międzynarodowej współpracy kulturalnej głównie z krajami Europy
Wschodniej.Ważnym część działań stanowi także promowanie nowych zjawisk
kulturalnych wśród mieszkańców Lublina.
Centrum Spotkania Kultur
Centrum Spotkania Kultur jest nowopowstającą instytucją kultury w
Lublinie.Obecnie CSK jest priorytetową inwestycją kulturalną w
Lublinie,a jej założenia programowe opracowuje związany z Teatrem NN Tomasz Pietrasiewicz.W tej nowoczesnej instytucji kultury pozostaną sale Teatru Muzycznego i Filharmonii Lubelskiej,ale powstanie także nowa sala teatralna na 1000 miejsc.Ponadto w
gmachu znajdą się sale seminaryjne,konferencyjne,galeria sztuki,multimedialna biblioteka,sale klubowe oraz restauracje,natomiast na
dachu znajdą się zielone ogrody.
Akademickie Centrum Kultury
Powstałe w 1965 roku Akademickie Centrum Kultury UMCS„Chatka Żaka”to drugi co do wielkości ośrodek kulturalny w Lublinie.Centrum jest
organizatorem wielu imprez kulturalnych,koncertów,spotkań z artystami,przeglądów filmowych i teatralnych,m.in.Festiwalu Kultury
Alternatywnej ZDAERZENIA i Międzynarodowych Dni Filmu Dokumentalnego„Rozstaje Europy”.Dzięki zespołowi Orkiestra św.Mikołaja i wydawanemu przez niego periodykowi Gadki z Chatki,jest także silnym ośrodkiem muzyki folkowej w Polsce.
Wojewódzki Ośrodek Kultury
Instytucja,która animuje kulturę w całym regionie lubelskim.Zwraca szczególną uwagę na kulturę ludową Lubelszczyzny.Jest miejscem prób chóru chłopięcego Słowiki Lubelskie prowadzonego przez Bronisława Mikitę.Organizuje m.in.Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym.Do zakresu działania Ośrodka należy animacja kulturalna,wspieranie
amatorskiej twórczości artystycznej oraz promocja wartościowych dokonań i
inicjatyw kulturalnych,a także ochrona tradycji i dziedzictwa
kulturowego.Lubelski WOK jest miejscem współdziałania i wymiany
doświadczeń animatorów,menadżerów kultury,przedstawicieli różnych
dziedzin kultury,nauki i oświaty.
Europejska Fundacja Kultury Miejskiej
Europejska Fundacja Kultury Miejskiej jest fundacją działającą w
obszarze przestrzeni publicznej w zakresie działań
społeczno-kulturalnych.Celem Fundacji jest wspieranie rozwoju oraz
popularyzowanie kultury i sztuki,a w szczególności:integracja
środowiska młodych artystów,edukacja i wychowanie artystyczne i
kulturalne,rozwój wspólnot lokalnych oraz działanie na rzecz integracji
europejskiej.W dniach 27-29 czerwca 2008 odbył
się Lubelski Festiwal Graffiti pierwsze tego typu wydarzenie
artystyczne w mieście.Brało w nim udział około czterdziestu
zaproszonych artystów z całej Europy,prezentujących najwyższy poziom
malarski.Efektem ich pracy jest kilkudziesięciometrowe graffiti
zainspirowane XV-wiecznymi freskami z Kaplicy Świętej Trójcy na Zamku
Lubelskim.
Noc Kultury
W czasie jej trwania można bezpłatnie uczestniczyć w przygotowanych
na tę noc spektaklach teatralnych,koncertach muzyki poważnej,rozrywkowej,gospel czy folku i szantów,wystawach,projekcjach filmów,happeningach ulicznych,wejść do każdej instytucji kulturalnej w
mieście,od muzeów czy bibliotek aż do podziemnych korytarzy czy szczytu
wieży katedralnej.Całą noc można też uczestniczyć imprezach
młodzieżowych w klubach z całego miasta.
Galerie
- Galeria Biała
- Galeria Gardzienice
- Galerie Biura Wystaw Artystycznych:Labirynt i Grodzka
- Galeria KONT
- Galeria Pod Podłogą
- Labirynt 2 BWA
- Andzelm Gallery Galeria Sztuki Współczesnej
- Galeria Wirydarz
- Galeria Niebieska
- Galeria Zajezdnia
Muzea
- Muzeum Wsi Lubelskiej zabytki architektury drewnianej,murowanej i zbiory etnograficzne z rejonu dawnego województwa lubelskiego.
- Muzeum Lubelskie na Zamku arcydzieła malarstwa,rekwizyty dotyczące kultury ludowej regionu,wystawy czasowe.
- Muzeum Historii Miasta Lublina w Bramie Krakowskiej wystawy dotyczące historii Lublina.
- Muzeum Martyrologii"Pod Zegarem"w dawnym areszcie śledczym Gestapo.
- Dworek Wincentego Pola wystawy dotyczące poety i jego zainteresowań,m.in.geografii.
- Muzeum Literackie im.Józefa Czechowicza zbiory dotyczące pisarza i innych twórców związanych z Lubelszczyzną.
- Izba Pamięci Drukarstwa Polskiego.
- Izba Pamięci Żydów Lublina w synagodze Chewra Nosim.
- Muzeum Archidiecezjalne Sztuki Religijnej.
- Muzeum Cefarmu wystawy dotyczące farmacji.
- Państwowe Muzeum na Majdanku
- Muzeum UMCS.
Teatry
W Lublinie funkcjonuje wiele teatrów,w tym jedyna scena operowo-operetkowa po prawej stronie Wisły Teatr Muzyczny.Festiwale Teatralne w Lublinie oraz Teatry w Lublinie są nieodłącznym
elementem życia kulturalnego miasta.Lublin jest największym ośrodkiem
naukowo-kulturalnym po wschodniej stronie Wisły,co przekłada się na
liczne imprezy kulturalne organizowane przez społeczność studencką,a
także imprezy organizowane przez władze samorządowe,w tym te związane z
kandydowaniem do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016.- Teatr im.Juliusza Osterwy
- Teatr Lalki i Aktora im.Hansa Christiana Andersena
- Teatr Muzyczny
- Lubelski Teatr Tańca
- Teatr Maat Projekt Tomasza Bazana
- Teatr Kameralny
- Teatr Pantomimy
- Teatr Stary
- Centrum Projekt Pracovnia Maat
- Teatr Widzenie
- Teatr Provisorium
- Teatr Enigmatic KUL
- Teatr Magnoliowa
Festiwale
- Open City
- Planeta Lublin
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Ludowej"Mikołajki Folkowe"organizowany przez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
- Międzynarodowy Festiwal Teatralny"Konfrontacje"organizowany przez Centrum Kultury
- Festiwal Teatralny"SĄSIEDZI"organizowany przez Centrum Kultury
- Międzynarodowe Lubelskie Spotkania Teatrów Tańca organizowane przez Centrum Kultury
- Międzynarodowe Dni Filmu Dokumentalnego"Rozstaje Europy"organizowane przez Akademickie Centrum Kultury
- Festiwal Kultury Alternatywnej"ZdaErzenia"organizowany przez Akademickie Centrum Kultury
- Festiwal"Prowokacje"
- Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne im.Ignacego Wachowiaka organizowane przez Zespół Pieśni i Tańca"Lublin"im.Wandy Kaniorowej
- Międzynrodowy Festiwal Lubelskie Wieczory Organowe
- Festiwal Filmów Latynoamerykańskich
- Studencki Ogólnopolski Festiwal Teatralny Kontestacje
- Festiwal Kultury Alternatywnej SPRZECIW!
- Festiwal Inne Brzmienia
- Festiwal Sztukmistrzów
- Festiwal Fantastyki Falkon
Filharmonie
- Filharmonia Lubelska im.H.Wieniawskiego w Lublinie
- Lubelska Orkiestra Kameralna
- Sale Koncertowa w Szkole Muzycznej im.Karola Lipińskiego(organizator m.in.międzynarodowych konkursów skrzypcowych)
Chóry
- Chór"Kasjopea"przy Szkole Podstawowej nr 6 im.Romualda Traugutta
- Chór"La Musica"przy Gimnazjum nr 16 im.Fryderyka Chopina
- Chór"Akademos"przy Prywatnym Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im.Ignacego Jana Paderewskiego
- Chór"Ergo Cantemus"przy II Liceum Ogólnokształcącym im.Hetmana Jana Zamoyskiego
- Chór"Amabile"przy Zespole Szkół nr 1 im.W.Grabskiego
- Chór"Kantylena"przy III Liceum Ogólnokształcącym im.Unii Lubelskiej
- Chór"Copernicus"przy IX Liceum Ogólnokształcącym im.Mikołaja Kopernika
- Chór Chłopięcy"Słowiki Lubelskie"Wojewódzkiego Ośrodka Kultury
- Chór Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- Chór Akademicki Politechniki Lubelskiej
- Chór Akademicki UMCS im.Jadwigi Czerwińskiej
- Chór Akademicki Uniwersytetu Przyrodniczego
- Chór Uniwersytetu Medycznego
- Chór Salezjańskiego Liceum Muzycznego
- Chór Archikatedry Lubelskiej
- dwa chóry gospel:Gospeople i GOSPEL RAIN
- Chór Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im.Karola Lipińskiego w Lublinie
- Chór Duszpasterstwa Akademickiego KUL
- Zespół Wokalny"Sine Nomine"Młodzieżowego Domu Kultury"Pod Akacją"
- Męski Zespół Wokalny"KAIROS"
- Chór"Montessorianie"przy Szkole Podstawowej nr 27 im.Marii Montessori
- Chór"Kamerton"przy Szkole Podstawowej nr 24 im.Partyzantów Lubelszczyzny
Opera
Funkcje teatru operowego od ponad 60 lat wypełnia Teatr Muzyczny w Lublinie,grający opery,operetki,musicale i balety.Od ponad 40 lat trwa budowa
gmachu opery przy al.Racławickich.(Teatr w budowie).Budynek,w
którym oprócz opery miała znajdować się galeria sztuki,miał być nowym
symbolem Lublina i ma nosić nazwę Centrum Spotkania Kultur.Wraz z
planowanym oddaniem gmachu do użytku w 2010 roku w miejsce Teatru
Muzycznego w Lublinie miała zostać powołana Opera Lubelska.
Kultura alternatywna
Rozwój kultury alternatywnej w Lublinie jest bardzo dynamiczny.Lata
70.XX wieku przyniosły takie projekty alternatywne jak chociażby Teatr Gong 2,czy Scena Plastyczna KUL i poetycka Grupa Samsara.W Lublinie powstał także Ośrodek Brama Grodzka Teatr NN prężnie działająca instytucja kulturalna,która w swoich projektach
bardzo często odnosi się do historii miasta związanej z koegzystencją
trzech kultur.W Lublinie rozwija się także sztuka performance.Ważnym elementem teatru alternatywnego jest Teatr Provisorium i Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice w Lublinie,finansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.W mieście działają również"Warsztaty Kultury",oraz"Przestrzeń działań twórczych TEKTURA",odbywa się również Festiwal Open City.W Lublinie coraz częściej powstają squaty,środowiska artystyczne stają się coraz bardziej widoczne.
Kina
- Bajka
- Grażyna
- Studyjne Chatka Żaka
- ABC
- Cinema City Lublin Plaza 8 sal
- Medyk
Kabarety
- Kabaret Ani Mru-Mru
- Kabaret Mimika
- Kabaret Smile
- Kabaret PoMimochodem
- Łukasz"Szampanek"Szymanek
Ambasadorzy Kultury Miasta Lublin
- Tadeusz Wacław Budynkiewicz ur.w Lublinie,drukarz zecer,twórca ekslibrisów typograficznych,zasłużony działacz kultury;
- Elżbieta Cichla-Czarniawska polska poetka i powieściopisarka,absolwentka KUL,pracownik Biblioteki im.H. Łopacińskiego w Lublinie;
- Krzysztof Cugowski wokalista Budki Suflera,senator VI kadencji;
- Ewa Dados dziennikarka Radio Lublin,pomysłodawczyni akcji"Pomóż Dzieciom Przetrwać Zimę",zdobywczyni nagrody srebrnej Nike w 2002;
- Krzesimir Dębski polski kompozytor,m.in.muzyki filmowej,skrzypek jazzowy i dyrygent.Lider zespołu jazzowego String Connection,bierze udział w organizacji lubelskiego Festiwalu Teatrów Europy Środkowej"SPOTKANIA";
- Rita Gombrowicz Honorowa Obywatelka Miasta Lublin,propagatorka literatury Witolda Gombrowicza;
- Julia Hartwig polska pisarka i poetka,urodzona i wychowana w Lublinie,siostra fotografa Edwarda Hartwiga;
- Jerzy Janiszewski dziennikarz muzyczny,prezenter radiowy,Program III i Radio Lublin;
- Janusz Józefowicz choreograf,aktor,scenarzysta i reżyser;
- Urszula Kasprzak urodzona w Lublinie,wokalistka rockowa,znana jako Urszula;
- Andrzej Kot ur.w Lublinie,grafik,kaligraf,zecer,typograf,ilustrator książek;
- Jarosław Koziara lubelski artysta-grafik,twórca scenografii Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy oraz okładek płyt zespołu Voo Voo;
- Beata Kozidrak urodzona w Lublinie,piosenkarka,wokalistka zespołu Bajm;
- Ireneusz Krosny polski aktor,mim,specjalizujący się w pantomimie komicznej;
- Bohdan Łazuka urodzony w Lublinie,aktor filmowy i teatralny oraz piosenkarz;
- Waldemar Malicki ur.w Lublinie,pianista,wydał 34 płyty i otrzymał 3 Fryderyki;
- Mariusz Maliszewski ur.w Lublinie,grafik,rysownik,poeta,typograf,wydawca;
- Leszek Mądzik polski scenograf i reżyser teatralny,założyciel Sceny Plastycznej KUL;
- Jerzy Niemczuk ur.w Lublinie,polski prozaik,komediopisarz,scenarzysta,autor słuchowisk i książek dla dzieci;
- Monika Obara ur.w Lublinie,aktorka,obecnie występuje w Bydgoskim Teatrze Polskim im.Hieronima Konieczki;
- Henryk Pająk polski pisarz,prozaik,publicysta,wydawca,absolwent UMCS;
- Artur Popek artysta-grafik,dyrektor artystyczny Society for Arts w Chicago,współpracuje z New Daily New York,pomysłodawca i współzałożyciel Entropy of Art;
- Jerzy Rogalski aktor teatralny i filmowy,znany z roli Tośka w Plebanii,aktor Teatru im.Juliusza Osterwy w Lublinie.
- Elżbieta Skrętkowska aktorka,reżyserka,redaktorka.Twórczyni Szansy na Sukces,pochodzi z Lublina.
- Marcin Wójcik ur.w Lublinie,artysta kabaretowy,założyciel Kabaretu Ani Mru Mru.
- Krzysztof Zalewski ur.w Lublinie,wokalista,gitarzysta,autor tekstów i kompozytor piosenek,znany także pod pseudonimem Zalef.W 2003 roku został zwycięzcą drugiej edycji programu Idol.
- oraz wiele innych osób z kręgów kultury powiązanych z Lublinem.
Lublin w literaturze
- Lubelski pisarz i redaktor,Marcin Wroński ur.1972 w Lublinie absolwent KUL-u,autor m.in.kryminałów o komisarzu Maciejewskim,w których scenerię stanowi przedwojenne miasto rodzinne pisarza Lublin.
- Wiele wierszy poświęconych Lublinowi napisał Józef Czechowicz.
- "Onde estas?"powieść Sebastiana Bukaczewskiego wydana w r.2012,której akcja toczy się współcześnie a jednym z narratorów i głównych bohaterów jest miasto Lublin
Zabytki i atrakcje turystyczne
Lublin jest jednym z najstarszych miast Polski.Dzięki temu można w nim znaleźć materialne pamiątki z różnych epok,począwszy od zarania polskiej państwowości,poprzez romanizm,gotyk,renesans(w okresie którego na szczególną uwagę zasługują zabytki w tzw.typie lubelskim,aż po barok,klasycyzm i modernizm.Również XX wiek pozostawił po sobie wiele interesujących obiektów.Pamiątki te uzupełniają zbiory muzeów,oferta kulturalna teatrów i kin.Wartościowa architektura Lublina skupia się przede wszystkim na
obszarze Starego Miasta.To z jednej strony zabytkowe kamienice,ale i
architektura kościelna.Budowle sakralne tego obszaru prezentują okresy
stylowe od gotyku do baroku.Obok średniowiecznej Bramy Krakowskiej,neostylowy zamek lubelski stanowi drugi rozpoznawalny symbol architektoniczny miasta.Budowę grodu na wzgórzu zamkowym przypisuje się Bolesławowi Chrobremu.Najstarszymi zachowanymi budowlami są:kaplica św.Trójcy oraz XIII-wieczny donżon.Z XIV wieku pochodzi również gotycka baszta obronna znajdująca się obok Bramy Krakowskiej.Z uwagi na historycznie odległy rodowód miasta(pierwsze osady sięgają VI wieku),w Lublinie znajduje się szereg zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków.Inną atrakcją turystyczną są Lubelskie Podziemia.To około 300-metrowa trasa turystyczna biegnąca pod zabudową Starego Miasta w Lublinie.Przez Lublin przebiega Via Jagiellonica oraz Lubelska Droga św.Jakuba
Sport
- obiekty sportowe:
- Hala„Globus”(hala sportowo-widowiskowa)
- MOSiR-Bystrzyca(stadion piłkarsko-żużlowy)
- Stadion Miejski(planowany stadion piłkarski)
- BikePark Lublin(tor rowerowy przy ul.Janowskiej)
- Słoneczny Wrotków(ośrodek rekreacyjno-sportowy nad Zalewem Zemborzyckim)
- Lubelski Klub Jeździecki(ośrodek rekreacyjno-sportowy,róg ulic Krochmalnej i Nadbystrzyckiej,planowany tor wyścigów konnych)
- lotnictwo:
- Aeroklub Lubelski
- Lubelskie Zimowe Zawody Samolotowe
- jeździectwo:
- Lubelski Klub Jeździecki
- Akademicki Klub Jeździecki
- WKJ Lublin
- SJ Bonanza
- SJ Kapriola-Choiny
- SJ Fidelius
- SJ Wieża
- piłka nożna:
- Motor Lublin
- Lublinianka
- Sygnał Lublin
- BKS Lublin
- Dynamic Lublin
- Graf Marina Lublin
- Kalina Lublin
- Koziołek Lublin
- Sławin Lublin
- Vrotcovia Lublin
- Wieniawa Lublin
- piłka ręczna:
- SPR Lublin
- SPR II
- AZS UMCS
- UTS Orlik
- UKS ROXA
- KS"UNIA"Lublin
- siatkówka:
- SALOS Kalina Lublin
- AZS UMCS TPS Lublin
- UKS Sobieski 46 Lublin
- ZKS Cukrownik Lublin
- KU AZS Politechnika Lubelska
- tenis stołowy:
- KTS Sygnał Lublin
- KS Sygnał Lublin
- UKS Ruch-Edbar Lublin
- Start Lublin
- koszykówka:
- Start Lublin
- KKS Novum Lublin
- rugby:
- KS Budowlani
- futbol amerykański:
- Lubelski Klub Futbolu Amerykańskiego Tytani Lublin
- pływanie:
- KS Lublinianka
- UTS Orlik
- UKS"Skarpa"Lublin
- KS Olimpia Lublin
- sporty zimowe:
- skocznia narciarska Krokiewka
- Łyżwiarstwo figurowe Biellmann Lublin
- żużel:
- Lubelski Węgiel KMŻ
- kolarstwo szosowe:
- Lubelskie Towarzystwo Cyklistów
- sporty wodne:
- narciarstwo wodne nad Zalewem Zemborzyckim
- Yacht Klub Politechniki Lubelskiej
- Yacht Klub Polski Lublin
- Spływy kajakowe rzęką Bystrzyca
- sporty motorowe:
- Automobilklub Lubelski
- ZO PZM Lublin
- Tor kartingowy"Carint"
- KM Cross Lublin
- sporty ekstremalne:
- Rolkowisko
- Dwa Skatespot'y
- Bikepark
- sporty walki:
- Lubelska Akademia Aikido
- Lubelski Klub Karate Kyokushin
- Klub Karate Oyama
- Krav maga Lublin.
- Israeli Krav Maga Association Sekcja Lublin.
- Lubelski Sportowy Klub Taekwon-do
- Klub Sumo ONI Lublin(sumo)
- ZTS Sokół Lublin(zapasy i sumo)
- Akademicki Związek Sportowy
- lekka atletyka:
- Start Lublin
- szachy:
- Start Lublin
- Ksz Drakon Lublin
- AZS Lublin
- hokej na lodzie:
- LHT Globus Lublin
Przyroda
Przez całe miasto przepływa z południa na północny wschód rzeka Bystrzyca.Wpływają do niej trzy strugi:Czechówka i Czerniejówka w okolicach Bronowic,oraz wcześniej Nędznica,w okolicach Zemborzyc Górnych.W swoich granicach Lublin posiada trzy lasy:
- Las Dąbrowa największy w granicach Lublina,położony przy zbudowanym w 1974 sztucznym zbiorniku zwanym Zalewem Zemborzyckim,
- Las Stary Gaj położony na zachodzie miasta,na jego obszarze znajduje się rezerwat brzozy czarnej Stasin,
- Las Prawiedniki(Rudki)wysunięty najdalej na południe.
Parki i ogrody
W Lublinie znajduje się szereg parków i ogrodów:- Ogród Saski(lub Park Saski)najstarszy park w Lublinie,nazwany tak od 1860 na wzór warszawski.Położony przy al.Racławickich został założony w 1837 na pofałdowanych terenach należących do lubelskich dominikanów.Pracami nad jego powstaniem kierował Feliks Łodzia Bieczyński.Początkowo ogrodzony i ekskluzywny,jednak na początku XX wieku pod presją społeczną stał się ogólnie dostępny.Obecnie ponownie ogradzany(na wzór ogrodzenia z XIX wieku).Powierzchnia Ogrodu Saskiego to 13 ha.
- Park Bronowicki(Miejski)niewielki,drugi pod względem wieku park w mieście,położony na dawnej rogatce zamojskiej w dzielnicy Bronowice.Powierzchnia Parku Bronowickiego to 2,7 ha.
- Park Ludowy największy powierzchniowo park w Lublinie,utworzony po II wojnie światowej na podmokłych terenach na prawym brzegu Bystrzycy w dzielnicy Piaski.W jego wschodniej części znajduje się hala Międzynarodowych Targów Lubelskich.Powierzchnia Parku Ludowego to 32 ha.
- Park Akademicki dawny obszar Ogrodu Botanicznego(pozostałością po nim jest m.in.największy Platan zachodni(Platanus occidentalis)w Lublinie),obecnie park służący głównie studentom z pobliskiego Miasteczka Akademickiego UMCS.Znajduje się po obu stronach ul.Głębokiej.Powierzchnia to ok.10 ha.
- Park Rury słabo zadrzewiony park ulokowany w wąwozie Rury,między dzielnicami LSM(Rury) i Czuby.Znajduje się w nim ścieżka rowerowa.
- Park Podzamcze niewielki park utworzony po II wojnie światowej,w otoczeniu Zamku Lubelskiego.Zajmuje południową część zburzonej w trakcie wojny dzielnicy żydowskiej.
- Park Węglin położony w dzielnicy Węglin,stanowi pozostałość dawnego lasu,znajdują się w nim ruiny dworku.
- Ogród Botaniczny UMCS położony na Sławinku ogród z roślinami różnych stref klimatycznych świata,służący zarówno do rekreacji,jak i do działalności naukowej,badawczej,czy dydaktycznej.
Ponadto rozważane bądź planowane do utworzenia są nowe parki:
- Park na Górkach Czechowskich na wąwozowych wzniesieniach na zachód od dzielnicy Czechów,
- Park Centralny na terenach obecnych ogródków działkowych„Podzamcze”(dawne łąki Tatary),związany z projektem odtworzenia Wielkiego Stawu Królewskiego;byłby połączony z obecnym parkiem Podzamcze,zaś jego powierzchnia przekroczyłaby 100 ha,
- Park Rusałka tuż przy Śródmieściu,między ulicą Rusałka a Bernardyńską,gdzie dawniej już był park,
- Park na Kalinowszczyźnie na terenie nieczynnego wysypiska śmieci w okolicach ulicy Zawilcowej.
Skwery
Oprócz tych parków i ogrodów w Lublinie znajduje się również kilka mniejszych skwerów,na przykład:- Skwery przy placu Litewskim mające charakter parku,utworzone na części placu,
- Skwer na placu Ofiar Getta między ul.Lubartowską i Świętoduską,
- Skwer przy placu Dzieci z Pahiatua między placem a ul.Karłowicza w zachodniej części Śródmieścia,
- Skwer na Słomianym Rynku na wschodniej Kalinowszczyźnie.
Wspólnoty wyznaniowe
W Lublinie w czasach historycznych,żyli pośród siebie katolicy,protestanci,żydzi,prawosławni i muzułmanie.Na początku XX wieku w Lublinie powstała Jeszywas Chachmej Lublin założona w Lublinie przez rabina Majera Szapirę
w 1930.Obecnie ludność miasta także stanowi żywą mieszankę kulturową,a
spowodowane jest to silnym napływem ludności ukraińskiej(pracowników i
studentów),recepcją kultury żydowskiej i zaawansowanymi badaniami nad
historią Żydów lubelskich.W mieście znajdują się świątynie większości
popularnych religii,organizowane są także międzykulturowe festiwale o
randze międzynarodowej.Kościół Zielonoświątkowy organizuje regularnie spotkania z obcokrajowcami,najczęściej pochodzącymi z USA,w celu wymiany doświadczeń,oraz rozwijania umiejętności językowych zarówno dorosłych jak i młodzieży.W mieście działa katolickie Radio eR,w którym audycje regularnie przeprowadzał arcybiskup Józef Życiński.Na lubelskim Wrotkowie powstaje zespół charytatywno-sakralny im.Jana Pawła II.W jego skład wejdą liczne ośrodki wsparcia i rozwoju(np.przedszkole
dla dzieci,klub dla młodzieży i świetlica dla osób starszych),ośrodek
kultury,ośrodek rehabilitacji medycznej oraz nowy kościół
rzymskokatolicki.Z takim pomysłem wyszły wspólnie władze miasta Lublina
i lubelskiej archidiecezji.Centrum Jana Pawła II ma pełnić funkcję kulturalną,charytatywną,edukacyjną,a nawet rekreacyjną.Bliskość doliny rzecznej i obszaru rekreacyjnego nad Zalewem Zemborzyckim
stworzy bowiem dodatkowe możliwości organizowania wolnego czasu
dzieciom i młodzieży oraz lubelskim rodzinom(nie tylko zamieszkałym w
dzielnicy Wrotków).Oficjalne rozpoczęcie budowy Centrum Jana Pawła II przy ul.bpa Fulmana odbyło się na placu budowy 16 maja 2009 r.podczas inaugurującej budowę mszy,której przewodniczył abp Józef Życiński,natomiast uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego planowana była na 16 października 2009 r.
Chrześcijaństwo
Katolicyzm
- Kościół Katolicki w RP
- Kościół rzymskokatolicki
- archidiecezja lubelska
- Kościół greckokatolicki
- parafia Narodzenia NMP
- Kościół rzymskokatolicki
- Kościół Polskokatolicki w RP diecezja warszawska
- parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
- Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP diecezja lubelsko-podlaska
- parafia Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
- Bractwo Kapłańskie Świętego Piusa X
Prawosławie
- Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny diecezja lubelsko-chełmska,dekanat Lublin
- parafia katedralna Przemienienia Pańskiego(nowy styl)
- parafia św.Piotra Mohyły dla ukraińskiej społeczności prawosławnej(stary styl)
Protestantyzm
- Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
- parafia św.Trójcy
- Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP
- parafia w Lublinie(gościnnie w kościele zielonoświątkowym)
- Kościół Chrześcijan Baptystów w RP
- zbór w Lublinie
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
- zbór w Lublinie
- Kościół Zielonoświątkowy w RP
- zbór„Oaza”w Lublinie
- II zbór w Lublinie
- Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w RP
- zbór w Lublinie
- Kościół Wolnych Chrześcijan w RP
- zbór w Lublinie
- Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w RP
- zbór„Brama Nadziei”w Lublinie
- Kościół Chrystusowy w RP
- Społeczność Chrześcijańska"Hosanna"w Lublinie
- Kościół Boży
- Kościół Chrześcijański„Nowe Życie”w Lublinie
- Kościół Chrześcijański"Miejsce Odnowienia"
- Kościół Nowego Przymierza
- Wspólnota Chrześcijańska"Pojednanie"
Restoracjonizm
- Świadkowie Jehowy
- Świecki Ruch Misyjny"Epifania"
- zbór w Lublinie
- Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego w RP
- zbór w Lublinie
- Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich
- gmina w Lublinie
Judaizm
- Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP
- Filia w Lublinie Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie
Islam
- Liga Muzułmańska w RP
- Centrum Islamu w Lublinie
Religie dharmiczne
- Ośrodek Misyjny(Sōtō Zen)
- Ośrodek Misyjny Gelug Zang Dhok Palri
- Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu
- Instytut Wiedzy o Tożsamości"Misja Czaitanii"
Administracja i ustrój miasta
Władze miasta
Prezydent miasta
Obecnie urzędującym Prezydentem Lublina jest od 13 grudnia 2010 roku Krzysztof Żuk(PO).W II turze wyborów prezydenckich uzyskał 54,65% poparcia wyborców.Siedzibą Prezydenta Miasta jest Nowy Ratusz znajdujący się przy Placu Króla Władysława Łokietka 1 w Lublinie.
Zastępcy prezydenta miasta
- Zastępca prezydenta ds.inwestycji i rozwoju Stanisław Kalinowski
- Zastępca prezydenta ds.kultury,sportu i relacji zewnętrznych Katarzyna Mieczkowska-Czerniak
- Zastępca prezydenta ds.zarządzania miastem Grzegorz Siemiński
- Zastępca prezydenta ds.społecznych Monika Lipińska
Sekretarz miasta
- zapewnia właściwą organizację pracy Urzędu;
- nadzoruje funkcjonowanie systemu kontroli zarządczej;
- realizuje politykę zarządzania zasobami ludzkimi.
Skarbnik miasta
Skarbnik miasta jest głównym księgowym budżetu Miasta Lublin.Funkcję tą pełni Irena Szumlak.
Władza samorządowa
Zgodnie ze współczesnym ustrojem kraju Lublin jest miastem na prawach
powiatu.Samorządowym organem władzy w Lublinie,sprawującym także
funkcje kontrolne,złożonym z radnych pochodzących z wyboru,działającym
na podstawie przepisów o samorządzie gminnym oraz o samorządzie
powiatowym jest Rada Miasta Lublin.Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta 31 radnych na czteroletnią
kadencję.Pracami Rady kieruje wybierany spośród jej członków
przewodniczący.Obecny skład został ostatnio wybrany w wyborach samorządowych w 2010 roku.Przewodniczącym Rady Miasta Lublin jest Piotr Kowalczyk,a
wiceprzewodniczącym: Jarosław Pakuła,Mieczysław Ryba i Zbigniew
Targoński.Siedziba Rady Miasta Lublin znajduje się w Nowym Ratuszu w Lublinie przy placu Króla Władysława Łokietka 1.
Symbole
- Flaga
- Flaga Lublina jest prostokątem o proporcjach 5:8 podzielonym na trzy poziome pasy:biały(u góry),zielony(wąski,na środku) i czerwony(u dołu).W centralnej części znajduje się Herb Lublina.Dopuszcza się także wieszanie flagi w formie pionowej wstęgi:wówczas barwa biała powinna znajdować się po lewej stronie lub przy drzewcu.
- Herb
- Herb Lublina powstał wraz z nadaniem praw miejskich grodowi nad Bystrzycą w 1317 roku.Od wizerunku kozła,umieszczonego w herbie,Lublin nazywano często"kozim grodem".Godło miejskie przedstawia białego kozła wspartego o krzew winorośli,tło herbu ma kolor czerwony.Kozioł i winorośl były atrybutami bogini Wenus(co oznacza płodność natury),od której wywodziła się Julia z rodu juliańskiego według legendy przytoczonej przez Wincentego Kadłubka założycielka miasta.Kozioł jest również symbolem miłości i Chrystusa.Czerwone tło symbolizuje siłę i władzę.
- Dewiza
- Fidelitatem et Constantiam,czyli Wierność i Stałość,to słowa,jakimi określił Lublin August II Mocny w przywileju nadanym miastu w 1703 roku.Król nadał miastu ten przywilej w związku z postawą Lublina,którego mieszczanie popierali Augusta II w trakcie wielkiej wojny północnej,Lublin został zrównany w prawach z Krakowem.
- Hejnał
- Hejnał Lublina jest grany od 1686 roku,z przerwami w latach 1939-1994,początkowo z wieży farnego kościoła św.Michała,następnie z wieży Bramy Krakowskiej,a aktualnie z balkonu Nowego Ratusza.Od roku 1994 jest grany codziennie o godzinie 12:00 przez Onufrego Koszarnego.
- Krzykacz miejski
- Klikonem Lublina jest Władysław Grzyb,posiadający głos o udokumentowanej sile ponad 80 decybeli.Lublin jest jedynym miastem w Polsce i jednym z kilku w Europie w których zachowała sie tradycyjna funkcja klikona miejskiego.Władysław Stefan Grzyb działa jako klikon od 1990 roku.Najpierw określał się mianem"samozwańczego klikona królewskiego stołecznego grodu Lublin",a odkąd został członkiem brytyjskiej Starożytnej i Honorowej Gildii Krzykaczy Miejskich,uważa się za oficjalnego klikona Lublina.
Współpraca międzynarodowa
Inne miejscowości o tej nazwie
| Miasto | Kraj | Data utworzenia |
|---|---|---|
| Lublin w stanie Wisconsin | Stany Zjednoczone | 2001 |
Miasta partnerskie
| Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
|---|---|---|
| Nancy | Francja | 1988 |
| Münster | Niemcy | 1991 |
| Nyköbing-Falster | Dania | 1992 |
| Delmenhorst | Niemcy | 1992 |
| Rishon Le Zion | Izrael | 1992 |
| Lancaster | Wielka Brytania | 1994 |
| Debreczyn | Węgry | 1995 |
| Tilburg | Holandia | 1996 |
| Łuck | Ukraina | 1996 |
| Ługańsk | Ukraina | 1996 |
| Starobielsk | Ukraina | 1996 |
| Erie | Stany Zjednoczone | 1998 |
| Viseu | Portugalia | 1998 |
| Poniewież | Litwa | 1999 |
| Windsor | Kanada | 2000 |
| Pernik | Bułgaria | 2001 |
| Alcalá de Henares | Hiszpania | 2001 |
| Lwów | Ukraina | 2004 |
| Brześć | Białoruś | 2009 |
| Jiaozuo | Chiny | 2010 |
| Sumy | Ukraina | |
| Tbilisi | Gruzja | |
| Ramallah | Palestyna | |
| Omsk | Rosja | |
| Minneapolis | Stany Zjednoczone |
Osoby związane z Lublinem
Honorowi obywatele Lublina
- Rocco Buttiglione włoski polityk chrześcijańsko-demokratyczny i filozof akademicki
- Marian Chojnowski pierwszy powojenny prezydent Lublina
- Wiesław Chrzanowski polski polityk,twórca ZChN,prawnik,były marszałek Sejmu,były minister sprawiedliwości
- Norman Davies brytyjski historyk Europy związany z Polską
- Rita Gombrowicz żona Witolda Gombrowicza
- Julia Hartwig poetka,eseistka i tłumaczka literatury pięknej
- Jan Paweł II papież,wykładowca na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
- Ryszard Kaczorowski ostatni prezydent RP na Uchodźstwie
- Wanda Półtawska doktor nauk medycznych oraz specjalista w dziedzinie psychiatrii,bliska przyjaciółka Jana Pawła II
- Bolesław Pylak emerytowany arcybiskup archidiecezji lubelskiej
- Irena Szczepowska dyrektor Domu Kultury
Okręg wyborczy Lublin składa się z powiatów janowskiego,kraśnickiego,lubartowskiego,lubelskiego,łęczyńskiego,łukowskiego,opolskiego,puławskiego,ryckiego oraz świdnickiego.W wyborach do Sejmu nosi numer 6,a w wyborach do Senatu numer 6.Wybiera się w nim 15 posłów i 3 senatorów.
Media
- TVP Lublin – regionalny oddział TVP
Rozgłośnie radiowe
Gazety codzienne
- Kurier Lubelski regionalny partner dziennika ogólnopolskiego"Polska.The Times"
- Dziennik Wschodni
- Gazeta Wyborcza Lublin regionalny dodatek do dziennika ogólnopolskiego Gazeta Wyborcza
- Metro(dziennik)
- Nasze Miasto Lublin(tygodnik)
- MM Moje Miasto Lublin(tygodnik z wydaniami dla 6 dzielnic)
- Alternatywa społeczno-kulturalna(dwutygodnik)
- Auto Focus Lubelski Miesięcznik Motoryzacyjny
- Nowy Tydzień w Lublinie
- Lubelski Informator Kulturalny Zoom
- Lubelski Sport Express
- Akcent
- Niecodziennik Biblioteczny
- Lubelski Portal Społecznościowy,dziennik internetowy
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz