Końskie

Miasto w woj.świętokrzyskim,w powiecie koneckim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Końskie.Położone jest na północnym skraju Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej,wśród Lasów Koneckich.Ośrodek przemysłowy(przemysł metalurgiczny,wytwórnie płytek ceramicznych) i handlowy.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.kieleckiego.

Historia

Przed 1939

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie miasta pochodzą z XI wieku(cmentarzysko z tego okresu zostało odkryte w północnej części miasta w 1925 roku).Pierwsza historyczna wzmianka o miejscowości,jako własności Szawła syna Prandoty Starego(protoplasty rodu Odrowążów),pochodzi z 1145 roku.Wieś pozostawała w rękach Odrowążów przez kilka kolejnych stuleci.W latach 1220-1224 Iwo Odrowąż,biskup krakowski,wybudował we wsi kościół pod wezwaniem św.Mikołaja,ustanawiając w Końskich parafię.Kościół ten został rozebrany w XV wieku i na jego miejscu w latach 1492-1520 wybudowano nowy,gotycki kościół parafialny,wykorzystując elementy architektoniczne poprzedniego kościoła(m.in.romański tympanon).W połowie XVII wieku wieś Końskie wraz z okolicą przeszła w posiadanie rodziny Małachowskich.Ród ten pochodził z Małachowic koło Łęczycy i należał do najznakomitszych rodów magnackich.Najwybitniejszą postacią spośród Małachowskich był bez wątpienia Jan kanclerz wielki koronny,który w sposób szczególny zasłużył się dla miejscowości.W roku 1729 nadał przywileje mieszkańcom Końskich,a 30 grudnia 1748 roku,dzięki jego staraniom,król August III Sas nadał Końskim przywilej lokacyjny po czym nastąpiła oficjalna lokacja miasta na prawie magdeburskim.Wraz z uzyskaniem praw miejskich Końskie otrzymały herb przedstawiający splecione inicjały kanclerza K.J.M.na czerwonym tle i pod nazwą Końskie Wielkie,stały się centrum zarządzania rozległymi posiadłościami kanclerza.Akt lokacji miasta spowodował napływ nowych osadników i rozwój rzemiosła,zaczęła pojawiać się miejska zabudowa wokół rynku,a Jan Małachowski przystąpił do budowy zespołu parkowo-pałacowego.W roku 1787 w mieście gościł powracając z Ukrainy król Stanisław August Poniatowski oraz towarzyszący mu w charakterze kronikarza ksiądz Adam Naruszewicz.Od końca XIX wieku w Końskich działało kilka odlewni żeliwa,m.in odlewnia S.Kronenbluma.14 stycznia 1919 r.policja w Końskich zastrzeliła czterech i zraniła dwunastu chłopów,którzy nie chcieli uiścić tzw.opłaty rogatkowej.

Wrzesień 1939

Katastrofalna dla miasta okazała się II wojna światowa.Już w pierwszych jej dniach miały tu miejsce bombardowania przynoszące śmierć wielu konecczanom.7 września 36 Dywizja Piechoty Rezerwowej stoczyła pod Kazanowem bitwę z 1 Dywizją Lekką Wehrmachtu.Polskie zgrupowanie pomimo korzystnego rezultatu bitwy w obawie przed okrążeniem musiało wycofać się.Wieczorem dywizja opuściła Końskie i ruszyła leśnymi drogami w stronę Skarżyska.8 września przed świtem czołgi 1 Dywizji Lekkiej po zajęciu Końskich ruszyły przez Gowarczów na Radom.Tego samego dnia do miasta weszła niemiecka piechota,a wieczorem sztab 10 Armii.Nieproszonym gościem był też w tych dniach Adolf Hitler.12 września 1939 roku na rynku miasta zastrzelono 22 Żydów.Początkowo zostali oni zmuszeni do kopania grobów na skwerze obok kościoła dla żołnierzy niemieckich poległych w bitwie pod Kazanowem.Po skończonej pracy Niemcy rozpoczęli bezładną strzelaninę,w wyniku której padli ranni i zabici.Dokonano tego w odwecie za rzekomą napaść i profanację ciał żołnierzy niemieckich,którzy w rzeczywistości dostali się w zasadzkę zorganizowaną przez żołnierzy polskich pod Kraszkowem.Obecna przy masakrze w charakterze mimowolnego świadka była niemiecka reżyser Leni Riefenstahl.
Okupacja 
Rejon miasta i jego okolic stał się ośrodkiem ożywionego ruchu partyzanckiego.Działał tu pierwszy oddział legendarnego majora Henryka Dobrzańskiego"Hubala".W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1943 roku Zgrupowanie nr 2 ppor.cc.Waldemara Szwieca"Robota"ze Zgrupowań Partyzanckich AK"Ponurego"opanował miasto na kilka godzin bez strat własnych,likwidując agentów Gestapo w mieście i zdobywając zaopatrzenie i amunicję.Za wkład wniesiony w obronę przed okupantem miasto Końskie zostało odznaczone Orderem Krzyża Grunwaldu III Klasy.Miasto zostało wyzwolone przez jednostki Armii Czerwonej dnia 16 stycznia 1945.

Żydzi w Końskich

W połowie XVII wieku powstała tu gmina żydowska.W 1796 w Końskich mieszkało już 2534 Żydów(62% ludności),w 1936 5632(49.5%),a w 1939 około 6500 Żydów.W połowie 1942 na obszarze obejmującym obecne ul.Kazanowską,Strażacką,Hubala oraz Piłsudskiego(wówczas:Kazanowska,Joselewicza,Kopce,3 Maja)Niemcy utworzyli getto zamykając w nim 9000 osób.W listopadzie 1942 prawie wszystkich Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince.Kirkut znajdował się przy ulicy Wjazdowej,obecnie nie ma po nim śladu.Tablice nagrobne zostały użyte przez mieszkańców miasta jako materiał budowlany,m.in.na terenie gospodarstwa rolnego jeszcze dziś resztki napisów widoczne są na elementach murów budynków,zachowanych między innymi na terenie zajezdni PKS.

Zabytki

Zespół parkowo-pałacowy

Klasycystyczny zespół parkowo-pałacowy wzniesiony został przez Jana Małachowskiego w latach 40.XVIII w.,na wzór zespołu w Pillnitz.W XIX w.zespół pałacowy był kilkukrotnie przebudowywany,w tym czasie uważany był za jeden z najpiękniejszych parków w Polsce.Zdewastowany w czasie okupacji niemieckiej,kiedy to skrzydło pałacowe zostało przeznaczone na biura Kreishauptmana i podlegającego mu urzędu.W okresie powojennym,na skutek nieprzemyślanych decyzji ówczesnych decydentów(budowa szkoły podstawowej i przedszkola na terenie parku oraz ulicy Partyzantów wraz z przylegającym osiedlem od północnej strony)teren parku został zmniejszony,a jego układ zaburzony.Obecnie powierzchnia parku wynosi około 15 ha.
W skład zespołu wchodzą:

• pawilony i skrzydła pałacowe obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy oraz niektórych wydziałów Starostwa Powiatowego
• Oranżeria Egipska
• Świątynia Grecka
• Glorieta
• Altana
• pozostałości muru z basztami i neogotyckim Domkiem Wnuczętów
• neogotycka kapliczka,zniszczona podczas burzy w 2002 r.,odbudowana w 2006 r.
• liczne pomniki przyrody,stare lipy,dęby,brzozy,kasztany i klony

Pozostałe zabytki

• późnogotycka Kolegiata św.Mikołaja w Końskich pod wezwaniem św.Mikołaja i Wojciecha(wybudowana w latach 1492-1520),tympanon z pierwszej połowy XIII wieku
• barokowy,przycmentarny kościół św.Anny oraz cmentarz z nagrobkami z XVIII i XIX w.
• układ urbanistyczny rynku,przyległe domy z XVIII i XIX w.z portalami kamiennymi.

Oświata

Przedszkola

• Przedszkole Samorządowe nr 1
• Przedszkole Samorządowe nr 2
• Przedszkole Samorządowe nr 3
• Przedszkole Samorządowe nr 4
• Przedszkole Samorządowe nr 5
• Przedszkole Samorządowe nr 7

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa Nr 1 im.Emilii Plater
• Szkoła Podstawowa Nr 2
• Zespół Szkół W Stadnickiej Woli

Gimnazja

• Gimnazjum nr 1 im.Emilii Plater
• Gimnazjum nr 2
• Gimnazjum w Stadnickiej Woli

Szkoły ponadgimnazjalne

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
  • Liceum Profilowane w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
  • Technikum dla Dorosłych Wieczorowe w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
  • Technikum w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.S.Kwiatkowskiego
  • Liceum Profilowane w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.S.Kwiatkowskiego
  • Technikum Budowlane w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.S.Kwiatkowskiego
  • Technikum Ceramiczne w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.S.Kwiatkowskiego
  • Technikum Ochrony Środowiska w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.S.Kwiatkowskiego
  • Technikum Uzupełniające na Podbudowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.S.Kwiatkowskiego
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.S.Kwiatkowskiego

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
  • Technikum nr 3 dla Dorosłych w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
  • Technikum nr 3 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3

Licea ogólnokształcące

• I Liceum Ogólnokształcące im.Komisji Edukacji Narodowej
• II Liceum Ogólnokształcące im.Marii Skłodowskiej Curie

Transport

Przez Końskie przebiega droga krajowa i trzy drogi wojewódzkie:

• droga krajowa nr 42 Kamienna(powiat namysłowski)Rudnik(powiat starachowicki)
• droga wojewódzka nr 728 Grójec Jędrzejów
• droga wojewódzka nr 746 Żarnów(powiat opoczyński)Końskie
• droga wojewódzka nr 749 Końskie Przysucha

Oraz linia kolejowa nr 25 z obecnie zawieszonym ruchem pasażerskim.Ostatnie relacje pociągów to Skarżysko-Kamienna,Tomaszów Mazowiecki,Łódź Fabryczna,dawniej Zagórz i Przemyśl.Głównym przewoźnikiem autobusowym na terenie miasta i powiatu jest PKS Końskie.Można tu spotkać również autobusy PKS Kielce,PKS Łódź,PKS Ostrowiec Świętokrzyski,PKS Tarnobrzeg,PKS Rzeszów,PKS Chełm,PKS Busko-Zdrój,PKS Biłgoraj i in.Jest także wielu przewoźników prywatnych,jak np.Bracia Woźniak i Darjan.Końskie mają bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą,Kielcami,Łodzią,Lublinem,Krakowem,Rzeszowem,Tarnobrzegiem,Ostrowcem Świętokrzyskim,Częstochową,Katowicami,Chełmem,Puławami,Radomiem,Opatowem,Sandomierzem,Stalową Wolą,Zamościem.Najważniejsze lokalne kierunki to Opoczno,Przysucha,Żarnów,Stąporków,Przedbórz,Sielpia,Gowarczów,Drzewica.

Turystyka

Przez Końskie przechodzi niebieski szlak turystyczny ze Skarżyska-Kamiennej(Pogorzałe)do Kuźniaków.Miasto jest punktem początkowym żółtego szlaku turystycznego prowadzącego do Serbinowa oraz czarnego szlaku rowerowego prowadzącego do Kielc.Kolegiata św.Mikołaja w Końskich znajduje się na"Szlaku Romańskim".

Miejsca pamięci narodowej

• Pomnik Tadeusza Kościuszki w centrum miasta.
• Pomnik Tadeusza Kościuszki przy ulicy Mieszka I,odsłonięty w 1917 r.z wykorzystaniem cokołu pomnika popiersia cara Aleksandra I
• Mogiła powstańców z 1863 r.przy zbiegu ulic Partyzantów i Sportowej,w której spoczywają Lucjan Łączkowski i Franciszek Makulski.
• Pomnik Henryka Dobrzańskiego,odsłonięty 21 sierpnia 2004 roku.

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • parafia Chrystusa Odkupiciela
  • parafia MB Nieustającej Pomocy
  • parafia św.Anny i św.Jana Chrzciciela
  • parafia św.Mikołaja
• Kościół Chrześcijan Baptystów
  • wspólnota Kościoła Chrześcijan Baptystów
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy.

Znani ludzie związani z miastem

• Pochodzący z Końskich
  • Stanisław Małachowski(1736-1809)
  • Jacek Małachowski(1737-1821)
  • Marek Szymański(1916-1996)syn byłego burmistrza Końskich,walczył w kampanii wrześniowej,żołnierz majora"Hubala".
  • Bogdan Brzyski(ur.1973)aktor
  • Andrzej Szejna(ur.1973)polityk
  • Sebastian Filiks(ur.1978)DJ i producent muzyczny
  • Sławomir Lachowski(ur.1958)twórca mBanku
  • Andrzej Kabała(1941-1998)artysta grafik,profesor zw.Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi
  • Waldemar Kotas(ur.1950)polski aktor teatralny i filmowy.
  • Kazimierz Sykulski poseł na Sejm,błogosławiony kościoła katolickiego
• Pozostali
  • Iwo Odrowąż(zm.1229)właściciel osady i okolicznych ziem
  • Jan Małachowski kanclerz wielki koronny,właściciel miasta
  • Katarzyna Gärtner(ur.1942)kompozytorka
  • Andrzej Sypytkowski(ur.1963)kolarz szosowy,wicemistrz Igrzysk Olimpijskich w Seulu(1988)
  • Waldemar Szwiec"Robot"(1915-1943)żołnierz kampanii wrześniowej,kampanii francuskiej,żołnierz AK,cichociemny

Honorowi Obywatele gminy Końskie

• Antoni Piwowarczyk(nadanie w 1990 r.)
• Antoni Heda"Szary"
• Władysław Henzell bohaterski dowódca piechoty w bitwie pod Kazanowem w roku 1939
• Janusz Skalski"Lin"
• Cezary Chlebowski
• bracia Jan Zbigniew Wroniszewski"Znicz" i Józef Kazimierz Wroniszewski"Konrad"(2005)
• ks.infułat prof.Bonifacy Miązek(2005)

Sport

Piłka nożna

• Neptun Końskie

Piłka ręczna

• Sokół Końskie
• KSSPR Końskie
• UKS Olimpia Końskie

Inne sporty

• UKS Herkules Modliszewice

Miasta partnerskie

• Šaľa
  
• Mohylów Podolski
  

Ciekawostki

Problemy językowe

Ze względu na podobieństwo nazwy miasta z"koniem",wiele osób ma problemy z odmianą przymiotnika odrzeczownikowego od"Końskie"traktując ją tak,jak odmianę wspomnianego"konia".Przymiotnik ten brzmi"konecki",a nie"koński",a więc jest ulica konecka,powiat konecki,młodzież konecka.Podobnie sprawa się ma z nazwą mieszkańca Końskich(w tym wypadku rzeczownik jest tworzony od przymiotnika"konecki"),a mianowicie:konecczanin(mieszkaniec Końskich),konecczanka(mieszkanka Końskich).Trzeba też zaznaczyć,że w czasach Królestwa Polskiego używany był właśnie przymiotnik"koński"w określeniu przynależności do"Końskich"(np.powiat koński).