Tolkmicko

(do 1945 niem.Tolkemit)miasto w woj. warmińsko-mazurskim,w powiecie elbląskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tolkmicko,położone nad Zalewem Wiślanym.Ośrodek usługowy i turystyczno-wypoczynkowy.Przemysł spożywczy(rybny,przetwórstwo owoców i warzyw).Port morski.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.elbląskiego.
Historia Najstarsze wzmianki na temat Tolkmicka są legendami,które trudno traktować jako rzetelne źródła historyczne,jednak swoje potwierdzenie znajduje fakt,że w najbliższej okolicy miasta istniał wczesnośredniowieczny gród Prusów,którego pozostałości zachowały się do dnia dzisiejszego.Wykopaliska wskazują na powstanie grodu we wczesnej epoce żelaza(około 650-400 p.n.e.)Z tego okresu pochodzą ślady pobytu w okolicy ludności kultury łużyckiej oraz cztery grodziska znajdujące się na terenie gminy.Aż do XIII wieku tereny te zamieszkiwali pruscy Pogezanie.W latach 1233-1283 Prusowie zostali podbici przez Krzyżaków.W latach 1296-1300 osada otrzymała przywilej lokacyjny.Pierwszy pisemny zapis nazwy miasta pochodzi z 1326 roku i brzmi„Tolkemit”.Natomiast pierwszy przekaz o istnieniu kościoła w Tolkmicku pochodzi z roku 1330.21 marca 1351 roku Wielki Mistrz krzyżacki Henryk Dusemer odnowił przywilej miejski Tolkmicka a w 1359 roku miejscowość,wraz z wsią Nowinka,otrzymały przywilej na uprawianie rybołówstwa.3 kwietnia 1440 roku Tolkmicko przystąpiło do Związku Pruskiego.Czternaście lat później burmistrz miasta złożył przysięgę wierności królowi polskiemu a mieszczanie zburzyli zamek krzyżacki znajdujący się w mieście.Po zakończeniu wojny trzynastoletniej w 1466 roku,Tolkmicko znalazło się w granicach Polski(Prusy Królewskie) i pozostało w Rzeczypospolitej aż do roku 1772.Podczas wojny polsko-szwedzkiej,w dniach 11-12 czerwca 1626 roku,w Tolkmicku zatrzymał się król szwedzki Gustaw II Adolf.W XVII wieku nawiedziły miasto dwa wielkie pożary,które strawiły jego zabudowania(1634,1694).W roku 1710 z powodu epidemii dżumy zmarła połowa mieszkańców Tolkmicka.W 1720 roku otwarto w miejscowości browar.Kolejny wielki pożar,który wybuchł 29 lipca 1767 roku strawił dom piwny,budynek ratusza oraz kościół,które później odbudowano.Po I rozbiorze Polski w 1772 roku miasto znalazło się w granicach Królestwa Pruskiego.W 1793 roku ukończono nowy ratusz.W 1785 r.zbudowano w miejscowości pierwszą szkołę,a w latach 1803–1828 funkcjonował w niej Sąd Ziemski i Miejski.W 1818 roku po utworzeniu Powiatu elbląskiego włączono do niego Tolkmicko.Podczas Powstania listopadowego w mieście stacjonowało 240 żołnierzy,a w tym samym roku w miejscowości wybuchła epidemia cholery.W 1832 roku w Tolkmicku otwarto pierwszą aptekę,a w 1851 zamknięto browar.W drugiej połowie XIX wieku,dał się zauważyć intensywny rozwój gospodarczy miasta.Ponieważ w latach 1862–1883 budowano port rybacki,w roku 1873 poprowadzono szosę z Tolkmicka do Elbląga.W roku 1899 zakończono budowę Kolei Nadzalewowej ze stacją w Tolkmicku.W latach 1925–1928 miasto wyposażono w sieć kanalizacji burzowej.W 1939 roku rozpoczęto budowę fabryki marmolady,jednak została ona zamknięta już w 1940 roku.Zajęcie miasta przez Armię Czerwoną nastąpiło 26 stycznia 1945 roku.Podczas II wojny światowej miejscowość została dotkliwie zniszczona.Z Tolkmicka z końcem wojny uciekła połowa mieszkańców.Powojenna historia miasta,to powolna odbudowa miasta które nigdy już nie odzyskało dawnej świetności.W czasach PRLu powstały w Tolkmicku dwa wielkie zakłady przetwórstwa spożywczego.W 1946 roku utworzono Bosmanat Portu.Kolejne inwestycje to budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej,a także budowa szkoły,ośrodka kultury i innych obiektów użytku publicznego.
Etymologia nazwy
Nazwa miejscowości pochodzi od legendarnej nazwy grodu Tolko i córki księcia Hoggo Mity.
Przynależność miasta do stowarzyszeń
Miasto Tolkmicko należy do trzech stowarzyszeń propagujących współpracę regionalną.

• Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych
• Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion Bałtyk
• Związek Gmin Zlewni Jeziora Druzno i Zalewu Wiślanego

Komunikacja i transport

• Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 503
• Kolej Nadzalewowa z dworcem w Tolkmicku linia kolejowa Elbląg Frombork Braniewo(obecnie nieczynna)
• Port w Tolkmicku

W porcie znajduje się bosmanat oraz jedyna na Zalewie Wiślanym jednostka ratownictwa morskiego.Głębokość podejścia do portu 1,8 m;w porcie 2,0 m.Brak infrastruktury sanitarnej. Turystyka
Zabytki

W Tolkmicku znajduje się około dziesięciu zabytków znajdujących się pod opieką konserwatora.

• układ urbanistyczny miasta(XIII-XX wiek)
• kościół parafialny pw.św.Jakuba Apostoła z XV wieku
• kościół polskokatolicki pw.Matki Bożej Anielskiej(parafialny)
• kaplica cmentarna z I poł.XV wieku
• baszta gotycka oraz pozostałość murów obronnych z XIV wieku
• dworzec kolejowy z 1867 roku
• domy z XIX-XX wieku
• budynek szkoły podstawowej i gimnazjum z początku XX wieku
• kapliczki przydrożne na drogach wyjazdowych z miasta

Atrakcje turystyczne

• Grodzisko Wały Tolkmita

Na południe od miasta na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej znajdują się pozostałości staropruskiego grodziska Wały Tolkmita.

• Park Krajobrazowy"Wysoczyzna Elbląska"
• Pozostałości dawnych fortyfikacji miejskich
• Wzgórze Starościńskie
• Port w Tolkmicku największy polski port na Zalewie Wiślanym

Kultura i rozrywka
Ośrodki kultury

• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im.K.I.Gałczyńskiego
• Oratorium św.Jana Bosko w Tolkmicku

Imprezy cykliczne

• Dni Tolkmicka
• Międzynarodowy Zlot Motocyklistów"KARDAN"
• Regionalny Przegląd Zespołów Tańca Nowoczesnego
• Regaty żeglarskie
• Festyn parafialny
• Dożynki

Sport

• KS Barkas Tolkmicko piłka nożna(III Liga)
• UKS Tolkmicko sekcja żeglarska
• Salezjańska Organizacja Sportowa"SALOS"
• Tolkmicko Elite Basketball Koszykówka

Przemysł

• MASFROST Sp.z o.o.producent mrożonej żywności

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki
• Parafia św.Jakuba Apostoła w Tolkmicku
• Kościół Polskokatolicki w RP
  • Parafia Matki Bożej Anielskiej w Tolkmicku
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy
  • Sala Królestwa

Osoby związane z Tolkmickiem lub w nim urodzone

• Peter Turnow średniowieczny teolog,ur.ok.1390 roku w Tolkmicku,
• Jan Bażyński starosta tolkmicki,
• Krzysztof Perwanger burmistrz Tolkmicka,
• Piotr Rajkiewicz w latach 2002-03 piłkarz MGKS Tolkmicko,
• Tomasz Błasiak aktor teatralny i filmowy,urodzony w Tolkmicku,
• Hans Adolf Prützmann urodzony w Tolkmicku w 1901 r.(ówczesne Prusy Wschodnie)zbrodniarz wojenny(Najwyższy Dowódca SS i Policji),odpowiedzialny m.in.za organizację Holokaustu w Rosji i ludobójstwo ludności słowiańskiej w swoim rejonie.